Hoàn cảnh sáng tác Lặng lẽ Sa Pa của Nguyễn Thành Long

1. Hoàn cảnh sáng tác của tác phẩm Lặng lẽ Sa Pa:

Mẫu 1:

“Lặng lẽ Sa Pa” là một trong những tác phẩm tiêu biểu nhất của nhà văn Nguyễn Thành Long. Tác phẩm viết về những con người ngày đêm đang thầm lặng cống hiến cho quê hương, đất nước. 

Truyện ngắn “Lặng lẽ Sa Pa” ra đời từ việc tác giả lên Lào Cai vào mùa hè năm 1970. Truyện xuất phát từ tác phẩm “Giữa rừng xanh” (1972). Đây là một truyện ngắn tiêu biểu viết về cuộc sống mới hòa bình và xây dựng chủ nghĩa xã hội ở miền bắc.

Mẫu 2:

Hoàn cảnh sáng tác: Truyện ngắn “Lặng lẽ Sa Pa” ra đời từ chuyến đi Lào Cai của Nguyễn Thành Long vào mùa hè năm 1970, khi miền Bắc đang xây dựng chủ nghĩa xã hội và là thời điểm đánh Mỹ ác liệt nhất ở miền Nam.

2. Dàn ý phân tích tác phẩm Lặng lẽ Sa Pa chi tiết nhất:

2.1. Nhân vật anh thanh niên:

Giới thiệu về nhân vật và hoàn cảnh sống

‐ Trong phần giới thiệu của bác lái xe: đây là một trong những người cô đơn nhất trên thế giới, khao khát mọi người.

‐ 27 tuổi, nhỏ nhắn, khuôn mặt sáng sủa.

– Sống một mình trên đỉnh Yên Sơn ở độ cao 2600m, xung quanh chỉ có cây cối và mây mù.

→ Nghệ thuật miêu tả gián tiếp và trực tiếp được sử dụng để miêu tả một hoàn cảnh sống rất cụ thể: một anh thanh niên lẻ loi, cô đơn.

Vị trí và lối sống, cách sống:

– Chỗ ở: giường đàng hoàng, bàn học, giá sách.

– Phong cách sống, lối sống: Trồng hoa, nuôi gà, tự học, đọc sách.

→ phép liệt kê và miêu tả khắc họa được nơi ở giản dị nhưng ngăn nắp và nếp sống rất tốt đẹp của anh thanh niên.

– Công việc và suy nghĩ về công việc, về mọi người.

Công việc của anh thanh niên: 

– Làm việc trong lĩnh vực khí tượng và địa vật lý. 

– Công việc hàng ngày của anh là: đo gió, mưa, nắng, đo mây che phủ, đo chấn động địa chấn để dự báo thời tiết, phục vụ sản xuất và chiến đấu. 

→ phép liệt kê, kể, miêu tả được sử dụng => công việc của anh là công việc đòi hỏi sự chính xác cao, đó cũng là công việc khó khăn, vất vả và qua đó cũng bộc lộ con người anh là một người ham việc và có trách nhiệm cao.  

Suy nghĩ của anh thanh niên về công việc:

– Khi làm việc, chúng ta và công việc đi đôi với nhau. 

– Anh thanh niên luôn suy nghĩ: tôi sinh ra để làm gì, tôi sinh ra ở đâu, tôi làm việc cho ai? 

→ Đây thực sự là những suy nghĩ thật nghiêm túc và sâu sắc.

Khi anh suy nghĩ và nói về người khác:

– Anh nói về ông kỹ sư ở vườn rau Sa Pa: ngồi lặng rình đàn ong thụ phấn. 

– Anh ấy ngưỡng mộ một nhà nghiên cứu đồng nghiệp đang làm bản đồ sét. 

→ Anh khiêm tốn nói về con người, quý trọng người lao động. 

→ Anh thanh niên có vẻ thật thà, tận tuỵ và tin yêu vào cuộc sống.

2.2. Những nhân vật khác:

Nhân vật ông họa sĩ già:

‐ Cảm xúc của một nghệ sĩ già đối với một chàng trai trẻ:

• Xúc động mạnh

• Bối rối

• Cảm thấy người con trai trước mặt làm ông nhọc quá

‐ Ông muốn vẽ anh thanh niên 

• Những điều ông hiểu khi giao tiếp với chàng trai trẻ 

• Nghệ thuật và hội họa là bất lực trong cuộc hành trình của cuộc sống. 

• Vẽ là công việc khó khăn.

→ Bác hoạ sĩ thể hiện mình là người rất yêu quý và kính trọng những người lao động.

• Nhân vật cô kỹ sư:

‐ Cảm xúc của cô kỹ sư khi giao tiếp với anh thanh niên:

• Trước một người giàu có lý tưởng như chàng thanh niên, cô kỹ sư cảm thấy bàng hoàng và biết ơn khôn tả, đỏ mặt khi nhận chiếc khăn tay. 

• Sau cuộc gặp gỡ ngắn ngủi này, cô càng thêm chắc chắn về quyết định của mình.

→ Cô kỹ sư có vẻ là một người trẻ tuổi, khép kín, nhiều tham vọng, lý tưởng.

3. Phân tích tác phẩm Lặng lẽ Sa Pa:

Truyện ngắn “Lặng lẽ Sa Pa” được Nguyễn Thành Long sáng tác vào năm 1970. Miền Bắc lúc bấy giờ đang trong thời kỳ xây dựng xã hội chủ nghĩa, làm hậu phương vững chắc cho miền Nam. Trong một chuyến đi Lào Cai dài ngày, trực tiếp hòa mình vào cuộc sống lao động và chiến đấu của người dân nơi đây, tác giả đã viết về tác phẩm này. Tác phẩm là tượng chứng cho vẻ đẹp của người lao động và tầm quan trọng của những công việc thầm lặng cho đất nước. 

Cốt truyện của truyện ngắn “Lặng lẽ Sa Pa” rất giản dị, xoay quanh cuộc gặp gỡ ngắn ngủi giữa một ông họa sĩ già, một cô kỹ sư trẻ và một anh thanh niên làm công tác khí tượng ở Yên Sơn. Qua tình huống này, vẻ đẹp và phẩm chất của nhân vật dần được bộc lộ.

Trước hết, truyện ngắn “Lặng lẽ Sa  Pa” được xây dựng trên một tình huống tự sự độc đáo, đó là cuộc gặp gỡ của một số hành khách trên chuyến xe với một anh thanh niên làm công tác thời tiết trên đỉnh Sa Pa Yên Sơn. Bằng cách tạo tình huống, tác giả để câu chuyện phát triển tự nhiên. Nhân vật hiện lên qua con mắt, sự phán đoán và ấn tượng của các nhân vật khác. Qua đó, phần nào nhấn mạnh chủ đề của tác phẩm: ca ngợi những người lao động bình dị và đáng trân trọng quanh ta.  

Là nhân vật chính của câu chuyện, anh thanh niên không xuất hiện trực tiếp mà gián tiếp thông qua lời giới thiệu của người lái xe với người họa sĩ và cô gái khi họ nghỉ chân trên đường. Nó thể hiện cách kể chuyện khéo léo của Nguyễn Thành Long, làm cho nhân vật tự nhiên, chân thực và khách quan thông qua con mắt và sự phán đoán của các nhân vật khác. Cuộc gặp gỡ tình cờ giữa anh thanh niên và người họa sĩ, kỹ sư tuy rất ngắn ngủi nhưng cũng đủ để người đọc cảm nhận sâu sắc về hoàn cảnh sống, công việc và những phẩm chất tốt đẹp cùng những đóng góp thầm lặng. Đúng như tác giả đã nói về tác phẩm của mình: “Suy cho cùng Lặng lẽ Sa Pa là một bức chân dung đẹp – một gương mặt tinh thần – của chàng trai 27 tuổi làm công việc khí tượng trên đỉnh Yên Sơn cao 2.600m giữa đại ngàn Sa Pa.

Trước mặt bác lái xe, chàng trai trẻ được gọi bằng cái tên rất đặc biệt “người cô đơn nhất thế giới”. Lời giới thiệu này thật hợp với hoàn cảnh sống của anh, nơi bốn bề chỉ có thể làm bạn với cỏ cây, mây trời và núi non ở thành phố Sa Pa quanh năm mây gió. Buồn tẻ đến mức anh phải hạ cả cửa xe ô tô xuống để nhìn và nghe người ta bàn tán vì “thèm người quá”. Nhiệm vụ của anh là: “Đo gió, đo mưa, đo nắng, đếm mây, đo động đất, tham gia dự báo thời tiết hàng ngày, phục vụ sản xuất, phục vụ chiến đấu”. Vị trí đòi hỏi sự tỉ mỉ, chính xác và trách nhiệm cao. Nửa đêm, đúng giờ, dù trời có lạnh hay có tuyết rơi, anh thanh niên vẫn phải dậy và đi làm công việc được giao. Nhất là khi thời tiết se lạnh, đi làm về anh không thể tài nào chợp mắt được. Nhưng có lẽ điều khó khăn nhất với chàng trai trẻ này chính là sự cô đơn, quanh năm không bóng người qua lại. Tuy nhiên, anh chưa bao giờ cảm thấy buồn chán, chán nản hay bỏ bê nhiệm vụ trong giây lát. Bởi anh tâm niệm: “Khi làm việc, ta với công việc là đôi, sao gọi là một mình được. Huống chi, công việc của cháu gắn bó với nhiều anh em, đồng chí ở đó. Công việc của cháu khó khăn như vậy mà bỏ đi, cháu buồn chết mất”. Đối với anh, hạnh phúc là khi được cống hiến, tận tụy với công việc. Khi biết trong một lần tình cờ tìm thấy mây khô, không quân ta đã hạ được bao nhiêu máy bay Mỹ trên cầu Hàm Rồng, anh cảm thấy sung sướng. Anh thanh niên cảm thấy mình đã thực sự góp phần vào thắng lợi của đất nước trong cuộc kháng chiến chống Mỹ cứu nước. Có lẽ chính suy nghĩ và thái độ sống tích cực đã giúp anh vượt qua khó khăn để có một cuộc sống tốt đẹp hơn.

Tuy sống một mình trên núi cao nhưng chàng thanh niên luôn sống có nề nếp, sạch sẽ, ngăn nắp và đúng giờ. Hàng ngày, cứ đến nửa đêm, dù trời lạnh đến mấy, anh vẫn dậy đi làm. Anh ấy làm việc liên tục, chính xác là bốn lần một ngày vào lúc bốn giờ, mười một giờ, bảy giờ tối và một giờ sáng. Để bớt cô đơn và tận hưởng thú vui tinh thần cho riêng mình, anh trồng hoa, nuôi gà… Khi giao tiếp với mọi người, anh tỏa ra một phong cách đẹp, vẻ đẹp trong cử chỉ, hành động, lời nói của anh khiêm tốn, vui vẻ, chân thành, chu đáo và lịch sự: tặng củ tam thất vợ người lái xe đang bị ốm, tặng hoa và trứng cho cô kỹ sư nông nghiệp và người họa sĩ già. Lúc chia tay, anh cứ lưu luyến và không quên hẹn gặp lại mọi người.

Có thể nói, anh thanh niên là hình ảnh tiêu biểu đại diện cho con người Sa Pa. Anh có ý thức, tận tâm với công việc, luôn lạc quan và có ích trong cuộc sống. Điều này đã giúp anh hoàn thành xuất sắc công việc, truyền nguồn năng lượng tích cực ngay từ giây phút gặp gỡ cho mọi người xung quanh.

Bên cạnh thiên nhiên hùng vĩ, còn có những con người lao động khác trên xứ sở Sa Pa thơ mộng. Họ còn có lối sống đẹp: thầm lặng cống hiến cho công việc, làm giàu cho quê hương. Đó là kỹ sư đồn điền Sa Pa, nhà nghiên cứu bản đồ sét. Tất cả những con người này đều cần cù, siêng năng, bền bỉ và có trách nhiệm với sự phát triển của đất nước, quê hương mình. Dù âm thầm, lặng lẽ, lẩn khuất trong khói mây núi rừng Sa Pa nhưng họ luôn khẳng định được giá trị của mình với cuộc đời.

Và có một số nhân vật nữa đáng nói trong câu chuyện là người lái xe, bác họa sĩ già và cô kỹ sư. Tuy là nhân vật phụ trong truyện nhưng lại có vai trò cần thiết đối với sự phát triển của cốt truyện. Nhờ có bác tài xế mà câu chuyện mới diễn biến tự nhiên, bác là cầu nối giữa người miền xuôi và vùng cao, tạo nên cuộc gặp gỡ bất ngờ, thú vị giữa chàng trai và cô gái kỹ sư cùng bác họa sĩ. Từ đó, mọi suy nghĩ, phẩm chất, hành động của các nhân vật trong truyện phát triển, để lại ấn tượng, kỉ niệm tốt đẹp về mảnh đất Sa Pa mộng mơ trong lòng mỗi người. Còn họa sĩ là mẫu mực của nhà văn khi phát hiện ra chân lý của nghệ thuật và khơi nguồn cảm hứng sáng tạo. Cô kỹ sư nông nghiệp trẻ vừa ra trường đã tìm thấy động lực cho công việc trong hành trình đầu đời và tự tin hơn. 

Đọc tác phẩm, ta nhận thấy các nhân vật trong truyện không có tên riêng, chỉ có tên nghề nghiệp tác giả đặt cho. Đây là mục tiêu nghệ thuật của tác giả: tôn vinh những con người vô danh lặng lẽ đi trước đất nước. Họ đủ mọi lứa tuổi, ngành nghề, ở khắp mọi nơi trên dải đất hình chữ S này. Họ lặng lẽ cống hiến sức lực và trí tuệ cho cuộc sống, công việc và quê hương. Đây cũng là nét đẹp của dân tộc Việt Nam trong những năm chống giặc ngoại xâm và xây dựng cuộc sống mới, xây dựng chủ nghĩa xã hội.