Thương vợ là một trong những bài thơ xuất sắc của tác giả Trần Tế Xương khi ông trực tiếp bộc lộ tình cảm của bản thân với người vợ tần tảo của mình. Dưới đây hãy cùng chúng tôi tìm hiểu hoàn cảnh sáng tác của bài thơ thương vợ của Trần Tế Xương hay nhất.
Mục lục bài viết
1. Hoàn cảnh ra đời của bài thơ Thương vợ (Trần Tế Xương) hay nhất:
Nhà thơ Trần Tế Xương, ông thường lấy tên viết là Tú Xương, ông là một tác giả trào phúng nổi tiếng, có lẽ là tác giả có phong cách thơ trào phúng độc đáo nhất trong nền văn học nước nhà. Nhiều người mê thơ trào phúng của ông bởi chất thơ rất riêng, sự châm biếm khiến người đọc vừa cười vừa mang nhiều suy ngẫm.
Dòng thơ trữ tình Tú Xương có lúc được chia thành thơ trữ tình trong sáng và thơ trữ tình thâm sâu. Hai bài thơ đặc sắc là “Sông Lấp” cùng “Thương vợ” là những bài thơ điển hình cho dòng trữ tình của Tú Xương.
Vợ của Trần Tế Xương tên Phạm Thị Mẫn người Hải Dương. Một người phụ nữ dịu dàng. Cô có 8 người con với Trần Tế Xương. Trong hoàn cảnh nghèo khó và thất bại trên đường danh lợi, nhà thơ và các con phải sống nhờ sự tần tảo của bà Phạm Thị Mẫn.
Thương vợ là bài thơ Tú Xương viết hàng loạt bài thơ tặng vợ như: Văn tế sống vợ, Tết dán câu đối,…
Bài thơ viết vào khoảng năm 1896-1897, khi nhà thơ 26-27 tuổi. Lúc bấy giờ, gia đình Trần Tế Xương trở nên nghèo khó, khiến cho bà Tú rất vất vả.
2. Hoàn cảnh sáng tác bài thơ Thương vợ mẫu đầy đủ nhất:
Trần Tế Xương (1870 – 1907) hay gọi là Tú Xương, quê ông ở làng Vị Xuyên, huyện Mỹ Lộc thuộc tỉnh Nam Định. Tú Xương là nhà văn có cá tính sắc sảo, phóng túng tuy nhiên khó gò vào khuôn sáo trường quy do đó dù có tài nhưng tám lần thi vẫn chỉ đỗ đến tú tài. Tú Xương sinh vào giai đoạn giao thời của lịch sử, xã hội lúc đó có nhiều thay đổi. Xã hội phong kiến đã già nua đang chuyển mình trở thành xã hội mới – thực dân phong kiến. Hàng ngày những điều trái mắt ngang tai cứ đập vào mắt ông. Và văn của ông đã thể hiện thành hai nội dung lớn: trữ tình và trào phúng.
Thương vợ chính là một trong những bài thơ cảm động và hay nhất của Tú Xương viết về bà Tú – vợ của mình. Thương vợ được chia làm bốn phần theo kết cấu: đề, thực, luận, kết cùng với kết cấu chặt chẽ. Đây là một bài thơ Nôm đã thành công cả về ngôn ngữ và hình ảnh thơ. Ngôn ngữ thơ Nôm bình dị, hình ảnh thơ rất gần gũi trong dân gian và đời sống. Câu đề với câu thực là suy nghĩ của nhà thơ Tú Xương về sự vất vả, nhọc nhằn kiếm sống của bà Tú qua đó thể hiện sự cảm thông và trân trọng vợ mình của ông Tú.
Câu luận là sự ngợi ca đức hy sinh của người vợ. Câu kết thì là tiếng chửi đời cay nghiệt của một con người đã bị cuộc sống biến thành kẻ vô tích sự. Bài thơ đã ngợi ca đức sự hy sinh của những người phụ nữ cùng với sự cảm thông thấu hiểu từ người chồng. Ngôn ngữ thơ bình dị, đời thường nhưng với tài năng và tấm lòng của mình Tú Xương đã tạo nên một bài thơ vô cùng sâu sắc, chứa đựng nhiều giá trị nhân văn. Qua bài thơ này, Tú Xương đã thành công xây dựng hình tượng nghệ thuật cao đẹp về người phụ nữ Việt Nam rất giàu đức hy sinh, cùng với sự chịu thương chịu khó cả đời hết lòng vì gia đình.
3. Phân tích chi tiết bài thơ:
3.1. Hình ảnh bà Tú:
* Hai câu thực:
“Quanh năm buôn bán ở mom sông
Nuôi đủ năm con với một chồng”
– Nghề nghiệp: tiểu thương
– Thời gian: là quanh năm => ngày qua ngày, tháng qua tháng, không nghỉ ngày nào.
– Vị trí: bên dìa sông (mảnh đất kéo dài ra bờ suối, nơi dân vạn chài thường tụ tập mua bán) => hai chữ “mom sông” diễn tả một cuộc đời lam lũ, nắng mưa, cuộc sống cơ cực, chật vật mưu sinh.
– Hình ảnh “Nuôi đủ năm con với một chồng”: thể hiện gánh nặng gia đình nặng trĩu mà người phụ nữ, người mẹ, người vợ ấy phải gánh vác.
– Hình ảnh đếm chồng và con => ẩn chứa nỗi niềm chua xót đối với một gia đình khó khăn: đông con mà người đàn ông phải ăn bám vợ mình.
=> Hai câu kết tả thực cuộc sống tần tảo, chính xác hơn là ám chỉ công việc kinh doanh thăng trầm của bà Tú.
* Hai câu đề:
“Lặn lội thân cò khi quãng vắng
Eo sèo mặt nước buổi đò đông”
– Cảm nhận rõ trước những khó khăn, bất hạnh của vợ, Tế Xương đã mượn hình ảnh con cò trong ca dao để nói về bà Tú: thân cò gợi nhớ bà Tú và thân phận người phụ nữ Việt Nam cơ cực, khổ cực trong xã hội cũ.
– Ba chữ “khi quãng vắng” nói lên không gian tĩnh lặng đầy lo toan, hiểm nguy.
– Đoạn thơ dùng phép đảo ngữ (từ “lặn lội” đặt ở đầu câu) thay từ “thân cò” càng làm nặng thêm nỗi vất vả của bà Tú. Chỉ khác là từ “thân cò” còn gợi sự ngậm ngùi cho thân phận. Lời văn vì thế mà cũng sâu sắc hơn, thấm thía hơn.
– Câu thơ thứ tư diễn tả sự vật lộn với cuộc sống khó khăn của bà Tú:“Eo sèo mặt nước buổi đò đông”.
+ Eo sèo: là từ tượng thanh có nghĩa là ngừng lại, than thở lớn tiếng, vụng về => tả cảnh tranh giành, tranh giành trong công việc kinh doanh.
+ Câu thơ gợi lên cảnh người dân tụ tập, đông đúc, lộn xộn với tiểu thương bên sông.
+ “Buổi đò đông” ẩn chứa bao lo toan, hiểm nguy “khi quãng vắng”.
+ Khả năng tương phản nhấn mạnh cảnh nghèo đói khủng khiếp. Bát cơm manh áo mà bà Tú kiếm được để lo cho “một chồng nuôi năm con” đã phải lội mưa dãi nắng, vất vả và trả giá trong gian khó bằng mồ hôi và nước mắt.
* Hai câu luận
“Một duyên hai nợ, âu đành phận,
Năm nắng, mười mưa dám quản công.”
– Nhà văn vận dụng rất sáng tạo hai cách diễn đạt “một duyên hai nợ” và “năm nắng mười mưa”, cân xứng hài hòa, giàu màu sắc dân gian trong cách quan sát và cách diễn đạt:
+ “Duyên phận” là định mệnh, là sự ràng buộc của ông tơ bà nguyệt, là ” cái nợ” của cuộc đời mà bà Tú phải chấp nhận, chịu đựng.
+ “Nắng”, “mưa” tượng trưng cho mọi khó khăn, vất vả.
+ Số từ trong câu thơ tăng dần: “một. ..hai…mười…nhấn rõ sự hy sinh thầm lặng của bà Tú, một người phụ nữ chịu thương, chịu khó vì ấm no, hạnh phúc của chồng con, gia đình.
+ “ u đành phận”, … “dám quản công”… lời thơ thật xót xa, đáng thương, tiếc thương, chấp nhận số phận vất vả lận đận của bản thân.
=> Tóm lại, sáu câu thơ đầu Tú Xương đã nêu ra với lòng biết ơn và ngưỡng mộ một số phẩm chất rất chân thực và cảm động của bà Tú, người vợ hiền của ông với nhiều đức tính đáng quý: dũng cảm, cần cù, chịu khó, hy sinh thầm lặng cho ông cùng các con được cảm nhận hạnh phúc gia đình
3.2. Tâm sự của tác giả:
– Hai câu thơ cuối, tác giả đã dùng nhiều từ ngữ bình dị, lấy tiếng chửi nơi “mom sông” lúc “buổi đò đông” đưa vào thơ rất chân thận, tự nhiên:
“Cha mẹ thói đời ăn ở bạc,
Có chồng hờ hững cũng như không.”
+ Mục đích của chửi là để người viết trực tiếp tự trách mình trong im lặng, nhận ra sự vô giá trị của bản thân. Nhưng đó là lẽ thường tình trong xã hội phong kiến trọng nam khinh nữ. Tú Xương dám nhận làm một việc mà không phải người đàn ông nào trong xã hội ấy cũng dám làm đó là cho mình là “ông quan của lương vợ” thừa nhận khuyết điểm của mình. Nó cho thấy tác giả là một người có nhân cách cao đẹp.
=> Hai câu cuối vừa là một câu chuyện thương tâm vừa xót xa, là tiếng nói của một tác giả, tiếng nói của một người tri thức nghèo thương vợ thương con, giàu nhân cách. Tú Xương yêu vợ như thương mình: hoàn cảnh thực đi một thi sĩ như cuộc đời đổi thay.
3.3. Giá trị Nội dung:
– “Thương vợ” là bài thơ cảm động nhất trong số những bài thơ trữ tình của Tú Xương. Nó vừa là một bài thơ bí mật vừa là một bài thơ thế tục. Đoạn thơ chan chứa tình yêu thương nồng ấm của nhà thơ dành cho người vợ hiền.
3.4. Giá trị nghệ thuật:
– Bài thơ Thương vợ được viết theo thể thơ bảy chữ.
– Giọng thơ rất đỗi giản dị như lời ăn tiếng nói hàng ngày.
