Hoàn cảnh ra đời, ý nghĩa nhan đề Những đứa con trong gia đình

1. Hoàn cảnh ra đời của tác phẩm “Những đứa con trong gia đình”: 

1.1. Hoàn cảnh chung:

Tác giả Nguyễn Thi ra đời truyện ngắn “Những đứa con trong gia đình” vào những năm cuộc kháng chiến chống đế quốc Mỹ và bè lũ tay sai đang bước vào giai đoạn cam go, ác liệt. Lý tưởng lớn nhất của thanh niên Việt Nam lúc bấy giờ là hiến dâng  cuộc đời và tuổi thanh xuân của mình cho sự nghiệp cứu nước vĩ đại. Trong những năm tháng tàn khốc đau thương ấy, càng có nhiều mất mát, nhân dân Nam Bộ  càng vùng lên chiến đấu anh dũng. Lòng yêu nước nồng nàn, ý chí quật cường cũng nỗi căm thù giặc sâu đậm đã thôi thúc nhà văn Nguyễn Thi viết  truyện ngắn này.

1.2. Hoàn cảnh riêng:

Tác giả Nguyễn Thi là nhà văn chuyên viết về người nông dân Nam Bộ, những con người hồn hậu, chân chất, yêu đời và rất căm ghét bọn giặc ngoại xâm. Truyện ngắn “Những đứa con trong gia đình” là một trong những truyện ngắn hay của Nguyễn Thi. “Những đứa con trong gia đình” được tác giả sáng tác xong vào tháng 2 năm 1966, vào những ngày tháng kháng chiến chống Mỹ ác liệt. Khi  tác giả làm việc ở tạp chí Văn nghệ Quân giải phóng.

“Những đứa con trong gia đình” kể về câu chuyện gia đình của một người bộ đội giải phóng tên Việt. Việt sinh ra trong một gia đình có truyền thống cách mạng, bố và mẹ đều bị địch sát hại. Chính lòng căm thù Mỹ, Ngụy sâu sắc  đã  thúc đẩy những người con trong gia đình càng ra sức chiến đấu để trả thù nhà, trả nợ nước. Trong trận đánh, Việt bị thương và mất đi người bạn đồng hành. Việt ngất đi, tỉnh lại mấy lần. Cũng  như bừng tỉnh những kí ức quá khứ, hiện tại luôn đan xen. Qua cơn thức tỉnh thứ tư, ký ức về mẹ lại quay về.

Việt nhớ  cảnh hai chị em Chiến xin vào bộ đội Việt năn nỉ đi nhưng Chiến không nghe, sau đó  chú Năm xin đi nuôi. Chú Năm đồng ý cho cả hai đi. Trước khi đi, Chiến  thu xếp gia đình gửi em út sang nhà chú Năm, căn nhà sẽ gửi làm nơi dạy học cho các anh chị em chi nhánh, nhà chú Năm bàn thờ của mẹ. Câu chuyện kết thúc bằng cảnh hai chị em Chiến và Việt khiêng bàn thờ mẹ sang gửi chú Năm.

2. Ý nghĩa nhan đề của tác phẩm “Những đứa con trong gia đình”: 

2.1. Ý nghĩa nhan đề của tác phẩm “Những đứa con trong gia đình” đầy đủ nhất: 

“Những đứa con trong gia đình” có thể khẳng định là một nhan đề mang nhiều ý nghĩa. “Những đứa trẻ” ở đây vừa là Việt, vừa là Chiến – thế hệ trẻ sinh ra và lớn lên trong những năm tháng kháng chiến chống đế quốc Mỹ tàn bạo – cũng như những người và thế hệ trước(bố mẹ Chiến Việt, chú Năm, ông nội của Chiến và Việt) trong “gia đình” nông dân Nam Bộ, nơi có truyền thống yêu nước, căm thù giặc. Hai chữ “gia đình” trong nhan đề không chỉ nói đến gia đình nhỏ của hai anh em Chiến và Việt, mà còn nói đến cả một gia đình, một đại gia đình  nhiều thế hệ, nơi chú Năm theo hệ thống sổ sách truyền thống. Chú Năm đã viết trong cuốn sổ này: “Trăm sông đổ về một biển, con sông của gia đình ta cũng chảy về biển. Mà biển thì rộng lắm,…rộng bằng cả nước ta và ra ngoài cả nước ta”.

Cũng có thể tiêu đề, “những đứa con trong gia đình” còn có thể hiểu là các thế hệ người miền Nam trong “đại gia đình miền Nam”, lớp người Việt Nam yêu nước năm xưa. Gia đình thân yêu luôn gắn bó máu thịt với Tổ quốc trong Chiến tranh Vệ quốc vĩ đại. Điều này càng được khẳng định qua lời kể của chính tác giả trong một tác phẩm trước đó:“ Chúng ta hãy nghe lại chính tiếng nói của mặt biển mà chúng ta chỉ là một giọt nước đang hòa chung trong đó. Chúng ta tự hào sung sướng được sống trong lòng biển vì giọt nước có vinh quang đến mấy cũng chỉ là giọt nước, nó sẽ khô ngay lập tức nếu không được nằm chung với biển, còn vinh quang của biển thì đời đời không lay chuyển được” (Đại hội anh hùng). Như vậy, tác giả muốn chúng ta nghĩ đến nhan đề này không chỉ của một gia đình miền Nam, mà là của đại gia đình quê hương, những người chiến đấu bằng sức lực sinh ra trong đau thương.

Tiêu đề “những đứa con trong gia đình” cũng hàm chứa sự cắt nghĩa của tác giả về sức mạnh tinh thần kỳ diệu của dân tộc Việt Nam chống Mỹ cứu nước, thời đại và tư tưởng anh hùng của nhà văn: Chính sự gắn bó sâu sắc giữa tình cảm gia đình với tinh thần yêu nước, giữa truyền thống gia đình và truyền thống dân tộc đã tạo nên sức mạnh tinh thần diệu kỳ của dân tộc Việt Nam trong những năm chống đế quốc Mỹ hung ác. Và anh hùng không chỉ là sản phẩm của thời gian, mà còn là sự tiếp nối của “một nguồn cội, một nếp nhà”, phẩm chất quý giá tốt đẹp của họ không chỉ là sự kế thừa những truyền thống trong gia đình mà còn có sự phát huy, phát triển hơn nữa “một di sản thiêng liêng mà các thế hệ cha anh đã truyền lại và bàn giao lớp cháu con” (Đỗ Kim Hồi).

2.2. Ý nghĩa nhan đề của tác phẩm “Những đứa con trong gia đình” ngắn gọn nhất: 

Tên truyện trước hết là nói đến hai nhân vật trung – Việt và Chiến “Những đứa con trong gia đình” những người nông dân Nam Bộ có truyền thống yêu nước, căm thù giặc, trung thành với quê hương, cũng như trung thành với cách mạng. Rộng hơn, cũng có thể cho thấy đó là thế hệ trẻ miền Nam, những người con của một “đại gia đình” miền Nam trong những năm chống Mỹ dữ dội. Nhan đề đề cao mối quan hệ giữa công và tư, nhà và nước, lòng yêu nước và yêu cách mạng. Sự kết hợp truyền thống gia đình với truyền thống gia đình, cùng với những giá trị tốt đẹp của truyền thống dân tộc đã tạo nên sức mạnh tinh thần to lớn của dân tộc Việt Nam, dân tộc Việt Nam trong cuộc kháng chiến chống Mỹ ác liệt.

Nhan đề đã nói rõ chủ đề của câu chuyện, mỗi thành viên trong gia đình là một dòng sông của truyền thống anh hùng và bền bỉ của gia đình. Như nhân vật chú Năm đã nói: “Chuyện gia đình nó cũng dài như sông để rồi chú sẽ chia cho mỗi người một khúc mà ghi vào đó”.

2.3. Ý nghĩa nhan đề của tác phẩm “Những đứa con trong gia đình” hay nhất: 

“Những đứa con trong gia đình” – nhan đề mang đến cho người đọc hình ảnh những người con của một gia đình có truyền thống cách mạng, những người kế tục và phát huy con đường lý tưởng cách mạng  của ông cha mình. Điều này cho  thấy sự quen thuộc của ngòi bút Nguyễn Thi, tác giả thường sử dụng những không gian nhỏ để tạo bối cảnh cho tác phẩm của mình, thường là cải xã, vùng miền, làng quê, gia đình, nhưng  độc đáo ở chỗ ông chọn cách nhìn qua lăng kính của một gia đình để soi rõ cả cuộc chiến, cả hành trình của dân tộc.

Xem thêm: Phân tích nhân vật Việt trong Những đứa con trong gia đình

Tầm nhìn này dẫn đến một khám phá, một quyết định, tức “Những đứa con trong gia đình” là  sự nối tiếp  truyền thống vào hiện tại và quá khứ, sự hòa quyện giữa tình cảm gia đình và tình cảm cách mạng đã tạo nên một sức mạnh tinh thần. Những phẩm chất cao đẹp trong từng người Việt Nam, sự cống hiến của người Việt Nam – Thời kì mà đất nước kháng chiến chống Mỹ.

Sau tất cả, tác giả Nguyễn Thi muốn chúng ta nghĩ rằng không phải chỉ  một gia đình, mà  cả một đất nước đã anh dũng chiến đấu vì sức mạnh sinh ra từ  đau thương tương đồng với tác phẩm “rừng xà nu”, “những đứa con trong gia đình” qua ngòi bút của nhà văn theo khuynh hướng anh hùng.

3. Giá trị của tác phẩm “Những đứa con trong gia đình”: 

Giá trị nội dung:

Tác phẩm “Những đứa con trong gia đình” là một truyện ngắn với nội dung về những đứa con của một gia đình nông dân Nam Bộ có truyền thống yêu nước, trung thành với sự nghiệp cách mạng của Tổ quốc, và niềm căm thù giặc sâu sắc. Chính sự gắn bó sâu sắc giữa tình cảm gia đình với lòng yêu nước,  truyền thống gia đình và truyền thống dân tộc đã tạo nên sức mạnh tinh thần to lớn cho những người dân Nam Bộ nói riêng và cả  dân tộc Việt Nam nói chung trong cuộc kháng chiến chống Mỹ cứu nước.

Giá trị nghệ thuật:

Tác phẩm thành công không chỉ ở việc xây dựng nội dung đặc sắc mà còn bởi những giá trị nghệ thuật độc đáo. Qua nghệ thuật xây dựng tình huống truyện sáng tạo tác giả đã vẽ nên một bức tranh quê hương  Nam Bộ bình bị nhưng nổi bật lên là những phẩm chất của con người nơi đây. Giọng văn trần thuật giúp bộc lộ tính cách nhân vật và sáng tạo trữ tình thông qua dòng hồi tưởng của nhân vật. Kết hợp với ngôn ngữ miền Nam bình dị, giàu hình tượng, đậm đà. Các chi tiết được lựa chọn vừa cụ thể, vừa ý nghĩa để lại ấn tượng mạnh cho người đọc, nhấn mạnh quan điểm sống.