Trong hệ thống pháp luật Việt Nam, Quốc kỳ, Quốc huy và Quốc ca là những biểu tượng thiêng liêng thể hiện chủ quyền, độc lập và lòng tự hào dân tộc. Mọi hành vi xúc phạm các biểu tượng này đều bị coi là xâm phạm nghiêm trọng đến uy tín và sự tôn nghiêm của quốc gia. Vì vậy, Điều 351 Bộ luật Hình sự đã quy định Tội xúc phạm Quốc kỳ, Quốc huy, Quốc ca nhằm bảo vệ các giá trị thiêng liêng và củng cố tinh thần tôn trọng Tổ quốc trong mỗi công dân.
Mục lục bài viết
1. Khái quát về Tội xúc phạm Quốc kỳ, Quốc huy, Quốc ca:
1.1. Khái niệm:
Trong bất kỳ quốc gia nào, Quốc kỳ, Quốc huy và Quốc ca đều là những biểu tượng thiêng liêng, thể hiện chủ quyền, độc lập, danh dự và lòng tự hào dân tộc. Đó không chỉ là hình ảnh đại diện cho Nhà nước mà còn là biểu tượng của tinh thần đoàn kết, truyền thống và niềm tin của toàn dân tộc. Bởi vậy, mọi hành vi xúc phạm đến các biểu tượng này đều được xem là hành vi nguy hiểm cho xã hội, xâm hại trực tiếp đến uy tín và sự tôn nghiêm của quốc gia. Để bảo vệ các giá trị thiêng liêng ấy, Bộ luật Hình sự năm 2015 đã quy định Tội xúc phạm Quốc kỳ, Quốc huy, Quốc ca tại Điều 351 nhằm bảo đảm sự tôn trọng tuyệt đối đối với các biểu tượng quốc gia.
“Tội xúc phạm Quốc kỳ, Quốc huy, Quốc ca là hành vi cố ý thực hiện những hành động, lời nói hoặc hình thức khác nhằm xúc phạm, hạ thấp, bôi nhọ hoặc phủ nhận giá trị tôn nghiêm của các biểu tượng quốc gia (bao gồm Quốc kỳ, Quốc huy và Quốc ca)”.
1.2. Ý nghĩa:
Việc quy định Tội xúc phạm Quốc kỳ, Quốc huy, Quốc ca trong Bộ luật Hình sự năm 2015 mang nhiều ý nghĩa quan trọng:
- Thứ nhất: Khẳng định vị thế thiêng liêng của các biểu tượng quốc gia, bảo đảm mọi cá nhân, tổ chức đều có nghĩa vụ tôn trọng, bảo vệ và giữ gìn.
- Thứ hai: Quy định về Tội xúc phạm Quốc kỳ, Quốc huy, Quốc ca nhằm góp phần giữ vững trật tự quản lý hành chính Nhà nước, củng cố niềm tin của nhân dân vào Nhà nước, vào giá trị tinh thần chung của dân tộc.
- Thứ ba: Thể hiện ý chí, bản lĩnh và lòng tự tôn dân tộc của Việt Nam trên trường quốc tế, bảo vệ hình ảnh quốc gia trước cộng đồng thế giới.
- Thứ tư: Mang ý nghĩa răn đe, giáo dục và phòng ngừa nhắc nhở mọi công dân về trách nhiệm tôn trọng các biểu tượng thiêng liêng; đồng thời đấu tranh với những hành vi xúc phạm, bôi nhọ, xuyên tạc làm tổn thương danh dự quốc gia.
1.3. Cơ sở pháp lý:
Tội xúc phạm Quốc kỳ, Quốc huy, Quốc ca hiện nay đang được quy định tại Điều 351 Bộ luật Hình sự 2015 như sau:
“Người nào cố ý xúc phạm Quốc kỳ, Quốc huy, Quốc ca, thì bị phạt cảnh cáo, cải tạo không giam giữ đến 03 năm hoặc phạt tù từ 06 tháng đến 03 năm.”
2. Cấu thành Tội xúc phạm Quốc kỳ, Quốc huy, Quốc ca:
2.1. Khách thể:
Khách thể của Tội xúc phạm Quốc kỳ, Quốc huy, Quốc ca là trật tự quản lý hành chính nhà nước và uy tín, sự tôn nghiêm của quốc gia. Quốc kỳ, Quốc huy, Quốc ca là những biểu tượng thiêng liêng của Tổ quốc, thể hiện tinh thần độc lập, chủ quyền, toàn vẹn lãnh thổ và niềm tự hào dân tộc. Do đó mọi hành vi xúc phạm, bôi nhọ hoặc hạ thấp giá trị của các biểu tượng này không chỉ xâm phạm đến uy tín quốc gia, làm tổn hại đến tình cảm thiêng liêng của nhân dân mà còn ảnh hưởng tiêu cực đến hình ảnh và vị thế của Việt Nam trong cộng đồng quốc tế.
2.2. Mặt khách thể:
Tại Điều 13 Hiến pháp 2013 quy định như sau:
- Quốc kỳ nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam hình chữ nhật, chiều rộng bằng hai phần ba chiều dài, nền đỏ, ở giữa có ngôi sao vàng năm cánh.
- Quốc huy nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam hình tròn, nền đỏ, ở giữa có ngôi sao vàng năm cánh, xung quanh có bông lúa, ở dưới có nửa bánh xe răng và dòng chữ Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam.
- Quốc ca nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam là nhạc và lời của bài Tiến quân ca.
Hành vi xúc phạm Quốc kỳ, Quốc huy, Quốc ca là những hành vi xâm hại trực tiếp đến biểu tượng thiêng liêng của Tổ quốc, thể hiện thái độ coi thường pháp luật và xúc phạm đến danh dự, uy tín của quốc gia. Cụ thể:
- Xúc phạm Quốc kỳ: Bao gồm các hành động như đốt, xé, vứt bỏ, giẫm đạp, bôi bẩn hoặc có những hành vi, lời nói, cử chỉ khác nhằm hạ thấp giá trị, làm tổn thương đến sự tôn nghiêm của Quốc kỳ. Ví dụ: đốt hoặc xé Quốc kỳ trong các cuộc tụ tập, biểu tình; cố ý giẫm đạp hoặc bôi bẩn Quốc kỳ trong không gian công cộng.
- Xúc phạm Quốc huy: Thể hiện qua việc phá hoại, làm hư hỏng, bôi nhọ, vẽ bậy, đập phá hoặc có hành vi khác làm biến dạng, xúc phạm đến biểu tượng của Quốc huy. Ví dụ: vẽ bậy lên hình Quốc huy, đập phá công trình, tượng đài hoặc trụ sở cơ quan nhà nước có gắn Quốc huy.
- Xúc phạm Quốc ca: Bao gồm các hành vi chế lời, hát nhại, biểu diễn thiếu nghiêm túc, xuyên tạc nội dung hoặc sử dụng Quốc ca trong ngữ cảnh phản cảm, xúc phạm. Ví dụ: hát Quốc ca với lời lẽ chế giễu, thể hiện thái độ bỡn cợt trong lễ nghi hoặc sự kiện trang trọng của quốc gia.
Những hành vi này không chỉ gây phẫn nộ trong dư luận xã hội, tổn thương đến lòng tự hào dân tộc mà còn có thể gây bất ổn về chính trị xã hội, làm giảm uy tín và hình ảnh của Việt Nam trên trường quốc tế.
Về mối quan hệ nhân quả, hành vi xúc phạm phải trực tiếp dẫn đến hậu quả tiêu cực như trên thì mới đủ căn cứ để xem xét trách nhiệm hình sự. Nói cách khác, hậu quả về mặt xã hội và chính trị là yếu tố bắt buộc để xác định mức độ nguy hiểm của hành vi và trách nhiệm pháp lý của người vi phạm.
2.3. Mặt chủ quan:
Tội xúc phạm Quốc kỳ, Quốc huy, Quốc ca được thực hiện với lỗi cố ý. Họ nhận thức rõ rằng việc xúc phạm Quốc kỳ, Quốc huy, Quốc ca là hành vi vi phạm pháp luật, làm tổn thương đến danh dự và uy tín của quốc gia nhưng vẫn cố tình thực hiện.
2.4. Chủ thể:
Chủ thể của Tội xúc phạm Quốc kỳ, Quốc huy, Quốc ca là cá nhân từ đủ 16 tuổi trở lên, có năng lực trách nhiệm hình sự. Chủ thể có thể là người Việt Nam hoặc người nước ngoài, và trong một số trường hợp có thể là những người có quyền lực, địa vị hoặc ảnh hưởng trong xã hội, khiến hành vi của họ có tác động lớn hơn đến cộng đồng.
3. Khung hình phạt của Tội xúc phạm Quốc kỳ, Quốc huy, Quốc ca:
Tội xúc phạm Quốc kỳ, Quốc huy, Quốc ca theo Điều 351 Bộ luật Hình sự 2015 gồm 01 khung hình phạt duy nhất là: Phạt cảnh cáo, cải tạo không giam giữ đến 03 năm hoặc phạt tù từ 06 tháng đến 03 năm.
- Đây là khung hình phạt duy nhất, tội danh này không chia thành các khoản tương ứng với các tình tiết tăng nặng hoặc giảm nhẹ. Điều này cho thấy pháp luật đánh giá hành vi xúc phạm Quốc kỳ, Quốc huy, Quốc ca là nghiêm trọng nhưng không có nhiều mức độ phức tạp, thường chỉ xảy ra trong phạm vi cá nhân hoặc nhóm nhỏ, không có tổ chức.
- Hình phạt thấp nhất là cảnh cáo thể hiện chính sách nhân đạo và giáo dục của Nhà nước, cho phép xử lý nhẹ đối với những trường hợp vi phạm lần đầu, nhận thức pháp luật hạn chế, hoặc hậu quả xã hội chưa lớn.
- Hình phạt cao nhất là phạt tù đến 03 năm phản ánh sự nghiêm khắc cần thiết đối với hành vi xúc phạm các biểu tượng thiêng liêng của Tổ quốc – những giá trị mang tính biểu trưng cho chủ quyền và niềm tự hào dân tộc.
Ngoài ra, việc quy định hình phạt cải tạo không giam giữ cho phép tòa án linh hoạt trong áp dụng, vừa răn đe vừa giáo dục, tùy theo mức độ nguy hiểm của hành vi và nhân thân người phạm tội.
4. Phân biệt với Tội phản bội Tổ quốc:
Tiêu chí | Tội xúc phạm Quốc kỳ, Quốc huy, Quốc ca (Điều 351 Bộ luật Hình sự 2015) | Tội phản bội Tổ quốc (Điều 108 Bộ luật Hình sự 2015) |
Chủ thể của tội phạm | Bất kỳ người nào có năng lực trách nhiệm hình sự, đủ tuổi chịu trách nhiệm hình sự theo luật định. | Chủ thể đặc biệt – chỉ công dân Việt Nam mới có thể là người phạm tội này. |
Khách thể bị xâm hại | Trật tự quản lý hành chính nhà nước, uy tín và sự tôn nghiêm của quốc gia, thể hiện qua các biểu tượng quốc gia (Quốc kỳ, Quốc huy, Quốc ca). | Nền độc lập, chủ quyền, thống nhất và toàn vẹn lãnh thổ của Tổ quốc; chế độ xã hội chủ nghĩa, Nhà nước Cộng hòa Xã hội chủ nghĩa Việt Nam cùng tiềm lực quốc phòng và an ninh quốc gia. |
Mặt khách quan | Hành vi cố ý xúc phạm, hạ thấp, bôi nhọ hoặc phá hoại Quốc kỳ, Quốc huy, Quốc ca – những biểu tượng thiêng liêng của Tổ quốc. | Hành vi câu kết, thông đồng, cấu kết với nước ngoài nhằm gây nguy hại đến độc lập, chủ quyền, chế độ xã hội chủ nghĩa hoặc tiềm lực quốc phòng, an ninh của đất nước. |
Mặt chủ quan | Lỗi cố ý trực tiếp, thể hiện thái độ coi thường, xúc phạm các giá trị thiêng liêng của quốc gia. | Lỗi cố ý trực tiếp, với mục đích phản bội Tổ quốc, gây hại cho Nhà nước, chế độ và lợi ích dân tộc. |
Tính chất, mức độ nguy hiểm cho xã hội | Là tội xâm phạm nghiêm trọng đến biểu tượng quốc gia, chủ yếu mang tính xúc phạm tinh thần, danh dự của quốc gia. | Là tội đặc biệt nghiêm trọng, xâm phạm nền tảng chính trị, an ninh, chủ quyền quốc gia, đe dọa trực tiếp sự tồn vong của Nhà nước và chế độ. |
Khung hình phạt | Phạt cảnh cáo, cải tạo không giam giữ đến 03 năm hoặc phạt tù từ 06 tháng đến 03 năm. Không quy định hình phạt bổ sung. | Khung 1: Phạt tù từ 12 năm đến 20 năm, tù chung thân hoặc tử hình. Khung 2: Phạt tù từ 07 năm đến 15 năm. Hình phạt bổ sung: Người chuẩn bị phạm tội này, thì bị phạt tù từ 01 năm đến 05 năm. |
Mục đích của quy định | Nhằm bảo vệ sự tôn nghiêm và lòng tự hào dân tộc, duy trì tôn trọng biểu tượng quốc gia. | Nhằm bảo vệ nền độc lập, chủ quyền, chế độ xã hội chủ nghĩa và an ninh quốc gia, chống lại mọi hành vi phản bội lợi ích dân tộc. |
Hậu quả pháp lý và xã hội | Gây phẫn nộ trong dư luận, ảnh hưởng uy tín quốc gia, lòng tự tôn dân tộc và hình ảnh Việt Nam trong cộng đồng quốc tế. | Có thể đe dọa sự ổn định chính trị, xâm phạm độc lập, chủ quyền, an ninh quốc gia, gây nguy cơ mất nước hoặc chiến tranh. |
5. Bản án điển hình của Tội xúc phạm Quốc kỳ, Quốc huy, Quốc ca:
- Tên bản án:
Bản án về tội xúc phạm Quốc kỳ số 20/2021/HS-ST ngày 20/08/2021 của Tòa án nhân dân huyện Cư Kuin, tỉnh Đắk Lắk.
- Nội dung vụ án:
Để chào mừng kỷ niệm ngày Đại đoàn kết toàn dân (ngày 18/11/2020) theo Hướng dẫn số 17 ngày 17/9/2020 của Ban thường trực Ủy ban Mặt trận Tổ quốc Việt Nam huyện C, trên địa bàn huyện C. Tổ dân cư số 1 thuộc xã E, huyện C (tổ dân cư số 1) phân công nhiệm vụ cho ông Trần Ngọc K là tổ trưởng tổ dân cư số 1, thực hiện việc treo cờ Tổ quốc ở các trụ điện bên đường của tổ dân cư số 1.
Đến khoảng 22 giờ ngày 13/11/2020, Trương Dương H, sinh năm 1991, trú tại xã E, huyện C, tỉnh Đắk Lắk, sau khi đi chơi game về, H điều khiển xe đạp đi theo đường nội thôn để về nhà. Khi H điều khiển xe đạp đi đến đoạn đường thuộc tổ dân cư số 1, nhìn thấy bên lề phải đường có nhiều lá cờ Tổ quốc (Quốc kỳ) có cán được treo trên các trụ đèn chiếu sáng, H đứng chân trên bàn đạp xe rồi dùng tay phải giật, xé làm rách 03 lá cờ Tổ quốc được treo tại các trụ đèn điện số 03, 08, 12 (tính từ ngã 3 đầu thôn vào) rồi vứt bỏ xuống đất; sau đó tiếp tục đi đến trụ đèn số 18 dùng tay phải giật lá cờ rời ra khỏi cán nhưng không bị rách, H vứt xuống đất rồi đạp xe đi về nhà ngủ.
Đến khoảng 5 giờ, ngày 14/11/2020 bà Ngô Thị H đi tập thể dục thì phát hiện các lá cờ trên bị giật, xé và vứt bỏ tại hiện trường nên đã trình báo cho cơ quan chức năng đến giải quyết.
- Quyết định của Tòa án:
+ Tuyên bố: Bị cáo Trương Dương H, phạm tội “Xúc phạm Quốc kỳ, Quốc huy, Quốc ca”.
+ Xử phạt: Bị cáo Trương Dương H 09 (Chín) tháng tù. Thời hạn chấp hành hình phạt tù tính từ ngày bị cáo đi chấp hành án.
THAM KHẢO THÊM:
