Tội không chấp hành lệnh gọi quân nhân dự bị nhập ngũ

1. Khái quát về Tội không chấp hành lệnh gọi quân nhân dự bị nhập ngũ:

1.1. Tội không chấp hành lệnh gọi quân nhân dự bị nhập ngũ là gì?

Trong những năm gần đây, mặc dù công tác quản lý quân nhân dự bị đã có nhiều chuyển biến tích cực, song vẫn còn tình trạng một số quân nhân dự bị né tránh, không chấp hành lệnh gọi nhập ngũ hoặc tham gia huấn luyện, diễn tập. Nguyên nhân có thể xuất phát từ ý thức chấp hành pháp luật chưa nghiêm, tâm lý ngại khó, ngại khổ hoặc vì lợi ích cá nhân. Một số trường hợp còn viện lý do kinh tế và gia đình để trốn tránh nghĩa vụ đối với Nhà nước. Những hành vi này không chỉ làm giảm hiệu quả công tác xây dựng lực lượng dự bị động viên mà còn gây khó khăn cho nhiệm vụ quốc phòng an ninh.

Có thể đưa ra khái niệm về Tội không chấp hành lệnh gọi quân nhân dự bị nhập ngũ như sau:

“Tội không chấp hành lệnh gọi quân nhân dự bị nhập ngũ là hành vi của quân nhân dự bị đã được triệu tập hợp pháp nhưng cố tình không có mặt theo lệnh gọi nhập ngũ, huấn luyện, diễn tập hoặc kiểm tra sẵn sàng chiến đấu theo quy định. Đây là hành vi xâm phạm trực tiếp đến chế độ quản lý nhà nước về quốc phòng và nghĩa vụ quân sự, làm suy giảm sức mạnh tổng hợp của lực lượng vũ trang.”

1.2. Ý nghĩa của Tội không chấp hành lệnh gọi quân nhân dự bị nhập ngũ trong pháp luật hình sự:

Việc quy định và xử lý hình sự đối với tội danh này có ý nghĩa quan trọng:

• Thứ nhất: Đảm bảo tính nghiêm minh của pháp luật về nghĩa vụ quân sự và chế độ quản lý quân nhân dự bị.
• Thứ hai: Bảo vệ an ninh quốc gia, bảo vệ trật tự xã hội bởi lực lượng dự bị động viên là thành phần quan trọng; từ đó sẵn sàng bổ sung lực lượng cho quân đội khi có chiến tranh hoặc tình huống khẩn cấp.
• Thứ ba: Góp phần giáo dục và răn đe, nâng cao ý thức trách nhiệm của công dân, đặc biệt là quân nhân dự bị trong việc thực hiện nghĩa vụ bảo vệ Tổ quốc.
• Thứ tư: Khẳng định vai trò lãnh đạo của Nhà nước trong công tác quản lý và duy trì sức mạnh quốc phòng toàn dân.

1.3. Cơ sở pháp lý của Tội không chấp hành lệnh gọi quân nhân dự bị nhập ngũ:

Tội không chấp hành lệnh gọi quân nhân dự bị nhập ngũ hiện nay đang được quy định tại Điều 333 Bộ luật Hình sự 2015 như sau:

“1. Người nào là quân nhân dự bị mà không chấp hành lệnh gọi nhập ngũ trong trường hợp có lệnh tổng động viên, lệnh động viên cục bộ, có chiến tranh hoặc có nhu cầu tăng cường cho lực lượng thường trực của quân đội để chiến đấu bảo vệ địa phương, bảo vệ chủ quyền lãnh thổ, thì bị phạt cải tạo không giam giữ đến 03 năm hoặc phạt tù từ 06 tháng đến 03 năm.

2. Phạm tội thuộc một trong các trường hợp sau đây, thì bị phạt tù từ 02 năm đến 07 năm:

a) Tự gây thương tích hoặc gây tổn hại cho sức khỏe của mình;

b) Lôi kéo người khác phạm tội.”

2. Cấu thành tội phạm của Tội không chấp hành lệnh gọi quân nhân dự bị nhập ngũ:

2.1. Khách thể:

Tội phạm xâm phạm trật tự quản lý của Nhà nước đối với việc thực hiện nghĩa vụ quân sự của công dân.

“Nhập ngũ” là việc công dân vào phục vụ có thời hạn trong lực lượng thường trực của Quân đội nhân dân và lực lượng Cảnh sát biển. Theo quy định tại Điều 4 Luật Nghĩa vụ quân sự 2015 quy định:

• Nghĩa vụ quân sự là nghĩa vụ vẻ vang của công dân phục vụ trong Quân đội nhân dân. Thực hiện nghĩa vụ quân sự bao gồm phục vụ tại ngũ và phục vụ trong ngạch dự bị của Quân đội nhân dân.
• Công dân trong độ tuổi thực hiện nghĩa vụ quân sự, không phân biệt dân tộc, thành phần xã hội, tín ngưỡng, tôn giáo, trình độ học vấn, nghề nghiệp, nơi cư trú phải thực hiện nghĩa vụ quân sự theo quy định của Luật này.
• Công dân phục vụ trong lực lượng Cảnh sát biển và thực hiện nghĩa vụ tham gia Công an nhân dân được coi là thực hiện nghĩa vụ quân sự tại ngũ.

Như vậy, Tội không chấp hành lệnh gọi quân nhân dự bị nhập ngũ là hành vi nguy hiểm cho xã hội được quy định trong Bộ luật Hình sự 2015 do người có năng lực trách nhiệm hình sự thực hiện, xâm phạm đến trật tự quản lý của Nhà nước đối với việc thực hiện nghĩa vụ quân sự của công dân.

2.2. Mặt khách quan:

Mặt khách quan của tội phạm này thể hiện ở hành vi của quân nhân dự bị mà không chấp hành lệnh gọi nhập ngũ trong trường hợp có lệnh tổng động viên, lệnh động viên cục bộ, có chiến tranh hoặc có nhu cầu tăng cường cho lực lượng thường trực của quân đội để chiến đấu bảo vệ địa phương, bảo vệ chủ quyền lãnh thổ.

Trong đó:

• Tổng động viên: Là biện pháp huy động mọi nguồn lực của đất nước để chống chiến tranh xâm lược. Lệnh tổng động viên được ban bố công khai trên phạm vi cả nước; thực hiện toàn bộ kế hoạch động viên quốc phòng, hoạt động kinh tế xã hội của đất nước chuyển sang bảo đảm cho nhiệm vụ chiến đấu, phục vụ chiến đấu và đáp ứng các nhu cầu quốc phòng trong tình trạng chiến tranh.
• Động viên cục bộ: Là biện pháp huy động mọi nguồn lực của một hoặc một số địa phương trong tình trạng khẩn cấp về quốc phòng. Lệnh động viên cục bộ được ban bố công khai ở một hoặc một số địa phương và được áp dụng đối với cơ quan, tổ chức, cá nhân có liên quan để thi hành kế hoạch động viên quốc phòng; hoạt động kinh tế xã hội của địa phương thuộc diện động viên được chuyển sang bảo đảm cho nhiệm vụ chiến đấu, sẵn sàng chiến đấu và nhu cầu quốc phòng.
• Tình trạng chiến tranh: Là trạng thái xã hội đặc biệt của đất nước được tuyên bố từ khi Tổ quốc bị xâm lược cho đến khi hành vi xâm lược đó được chấm dứt trên thực tế.
• Tình trạng khẩn cấp về quốc phòng: Là trạng thái xã hội của đất nước khi có nguy cơ trực tiếp bị xâm lược hoặc đã xảy ra hành vi xâm lược hoặc bạo loạn có vũ trang nhưng chưa đến mức tuyên bố tình trạng chiến tranh.
• Hành vi của quân nhân dự bị không chấp hành lệnh gọi nhập ngũ: Là hành vi của quân nhân dự bị không có mặt đúng thời gian hoặc địa điểm tập trung ghi trong lệnh gọi nhập ngũ mà không có lý do chính đáng.

Hậu quả của tội phạm là hậu quả phi vật chất làm ảnh hưởng đến kế hoạch tuyển quân, đến chính sách thực hiện nghĩa vụ quân sự đối với người đã đủ điều kiện nhập ngũ. Hậu quả không phải là dấu hiệu bắt buộc trong cấu thành tội phạm của tội danh này mà nó chỉ có ý nghĩa trong việc quyết định hình phạt.

2.3. Mặt chủ quan:

Tội không chấp hành lệnh gọi quân nhân dự bị nhập ngũ được thực hiện với lỗi cố ý. Người phạm tội thực hiện một trong số các hành vi trên khi nhận thức được rằng mình đang không chấp hành lệnh gọi nhập ngũ và mong muốn mình không bị nhập ngũ hoặc có ý thức để mặc cho việc không chấp hành lệnh gọi nhập ngũ diễn ra.

Động cơ, mục đích không phải là dấu hiệu bắt buộc trong cấu thành tội phạm của tội danh này. Tuy nhiên xác định động cơ, mục đích có ý nghĩa quan trọng trong quá trình quyết định hình phạt của cơ quan có thẩm quyền.

2.4. Chủ thể:

Chủ thể của tội phạm là công dân Việt Nam, có năng lực trách nhiệm hình sự và đang là quân nhân dự bị. Quân nhân dự bị là công dân đã đăng ký phục vụ trong ngạch dự bị của Quân đội nhân dân Việt Nam.

3. Khung hình phạt của Tội không chấp hành lệnh gọi quân nhân dự bị nhập ngũ:

Tội không chấp hành lệnh gọi quân nhân dự bị nhập ngũ theo Điều 333 Bộ luật Hình sự 2015 quy định những khung hình phạt như sau:

• Khung 1: Phạt cải tạo không giam giữ đến 03 năm hoặc phạt tù từ 06 tháng đến 03 năm.
• Khung 2: Phạt tù từ 02 năm đến 07 năm.

4. Các tình tiết định khung hình phạt tăng nặng theo Điều 333 Bộ luật Hình sự 2015:

Các tình tiết định khung hình phạt tăng nặng của Tội không chấp hành lệnh gọi quân nhân dự bị nhập ngũ được quy định tại khoản 2 Điều 333 Bộ luật Hình sự 2015 với khung hình phạt là phạt tù từ 02 năm đến 07 năm:

• Tự gây thương tích hoặc gây tổn hại cho sức khỏe của mình: Điều này có nghĩa là người phạm tội thực hiện hành vi tự gây thương tích hoặc gây tổn hại cho sức khỏe của chính mình để cơ quan có thẩm quyền tin rằng mình không đủ điều kiện về sức khỏe để nhập ngũ hoặc có dấu hiệu lôi kéo người khác phạm tội. Hành vi này vi phạm Điều 10 Luật Nghĩa vụ quân sự 2015 là “gian dối trong khám sức khỏe nghĩa vụ quân sự”. Trong đó cần lưu ý:

+ Người giúp quân nhân dự bị gây thương tích theo yêu cầu của chính nạn nhân để người đó không đủ điều kiện nhập ngũ mà đủ yếu tố cấu thành tội cố ý gây thương tích hoặc gây tổn hại cho sức khỏe người khác quy định tại Điều 134 Bộ luật Hình sự 2015 thì có thể bị truy cứu trách nhiệm hình sự về tội này.

+ Nhân viên y tế cố tình khám sai sức khỏe theo yêu cầu của quân nhân dự bị để người đó không đủ điều kiện nhập ngũ bị coi là đồng phạm trong tội này với vai trò là người giúp sức.

• Lôi kéo người khác phạm tội: Nếu người phạm tội lôi kéo người khác phạm một tội khác, không phải tội không chấp hành lệnh gọi quân nhân dự bị nhập ngũ thì không thuộc trường hợp khung tăng nặng quy định tại điểm b khoản 2 Điều 333 Bộ luật Hình sự 2015.

Có thể nói, bảo vệ Tổ quốc có thể nói là nhiệm vụ thiêng liêng và cao quý nhất. Vì vậy mà lên đường làm nghĩa vụ quân sự không chỉ là nghĩa vụ, là trách nhiệm mà cao hơn cả đó còn là niềm tự hào của mỗi thanh niên Việt Nam để qua đó góp phần cùng toàn Đảng, toàn dân, toàn quân bảo vệ vững chắc thành lũy đất nước, giữ gìn bản sắc, truyền thống dân tộc, tự tin hội nhập quốc tế, thực hiện thắng lợi mục tiêu “Dân giàu, nước mạnh, dân chủ, công bằng, văn minh”.

Niềm tin vào các thế hệ thanh niên Việt Nam khi tham gia nghĩa vụ quân sự sẽ tiếp tục đem sức trẻ của mình để ra sức rèn luyện, tu dưỡng, học tập, công tác, phấn đấu hoàn thành xuất sắc mọi nhiệm vụ được giao để tiếp nối truyền thống của các thế hệ cha anh đi trước và xứng đáng với niềm tin của Đảng và Nhân dân dành cho các thế hệ thanh niên Việt Nam.

5. Phân biệt với Tội làm trái quy định về việc thực hiện nghĩa vụ quân sự:

6. Mức hình phạt không chấp hành quyết định gọi nhập ngũ, thực hiện nghĩa vụ tham gia Công an nhân dân:

Vi phạm quy định về nhập ngũ; quy định thực hiện nghĩa vụ tham gia Công an nhân dân được quy định tại Điều 10 Nghị định 218/2025/NĐ-CP với mức xử phạt như sau:

• Phạt tiền từ 30.000.000 đồng đến 40.000.000 đồng đối với hành vi không có mặt đúng thời gian hoặc địa điểm tập trung ghi trong quyết định gọi nhập ngũ; quyết định gọi thực hiện nghĩa vụ tham gia Công an nhân dân mà không có lý do chính đáng.
• Phạt tiền từ 40.000.000 đồng đến 50.000.000 đồng đối với một trong các hành vi sau: Cản trở công dân thực hiện quyết định gọi nhập ngũ; quyết định gọi thực hiện nghĩa vụ tham gia Công an nhân dân sau khi đã có kết quả khám tuyển sức khỏe nghĩa vụ quân sự đủ điều kiện nhập ngũ, điều kiện thực hiện nghĩa vụ tham gia Công an nhân dân theo quy định, nhưng chưa đến mức truy cứu trách nhiệm hình sự; hoặc gian dối nhằm trốn tránh thực hiện quyết định gọi nhập ngũ; quyết định gọi thực hiện nghĩa vụ tham gia Công an nhân dân sau khi đã có kết quả khám tuyển sức khỏe nghĩa vụ quân sự đủ điều kiện nhập ngũ, đủ điều kiện thực hiện nghĩa vụ tham gia Công an nhân dân theo quy định.
• Phạt tiền từ 50.000.000 đồng đến 75.000.000 đồng đối với hành vi không chấp hành quyết định gọi nhập ngũ; quyết định gọi thực hiện nghĩa vụ tham gia Công an nhân dân, trừ trường hợp quy định tại khoản 1 và khoản 2 Điều 10 Nghị định 218/2025/NĐ-CP.

Như vậy: Hành vi không chấp hành quyết định gọi nhập ngũ, thực hiện nghĩa vụ tham gia Công an nhân dân sẽ bị xử phạt từ 50.000.000 đồng đến 75.000.000 đồng theo khoản 3 Điều 10 Nghị định 218/2025/NĐ-CP.

THAM KHẢO THÊM:

• Không chấp hành lệnh gọi đi khám nghĩa vụ quân sự bị xử lý thế nào?
• Xử phạt đối với hành vi không chấp hành lệnh gọi nhập ngũ
• Không đi đăng ký nghĩa vụ quân sự theo lệnh gọi bị xử lý thế nào?