Tội đua xe trái phép theo Điều 266 Bộ luật hình sự 2015

1. Quy định về tội đua xe trái phép theo Điều 266 Bộ luật hình sự:

Tội đua xe trái phép được quy định tại Điều 266 Bộ luật hình sự 2015, sửa đổi năm 2025 như sau:

“Điều 266. Tội đua xe trái phép

1. Người nào đua trái phép xe ô tô, xe máy hoặc các loại xe khác có gắn động cơ gây thiệt hại cho người khác thuộc một trong các trường hợp sau đây hoặc đã bị xử phạt vi phạm hành chính về hành vi quy định tại Điều này hoặc Điều 265 của Bộ luật này hoặc đã bị kết án về một trong các tội này, chưa được xóa án tích mà còn vi phạm, thì bị phạt tiền từ 10.000.000 đồng đến 50.000.000 đồng, phạt cải tạo không giam giữ đến 02 năm hoặc phạt tù từ 06 tháng đến 03 năm:

a) Gây thương tích hoặc gây tổn hại cho sức khỏe của 01 người mà tỷ lệ tổn thương cơ thể từ 31% đến 60%;

b) Gây thiệt hại về tài sản từ 50.000.000 đồng đến dưới 100.000.000 đồng.

2. Phạm tội thuộc một trong các trường hợp sau đây, thì bị phạt tiền từ 50.000.000 đồng đến 150.000.000 đồng hoặc phạt tù từ 03 năm đến 10 năm:

a) Làm chết người;

b) Gây thương tích hoặc gây tổn hại cho sức khỏe của 01 người mà tỷ lệ tổn thương cơ thể 61% trở lên;

c) Gây thương tích hoặc gây tổn hại cho sức khỏe của 02 người trở lên mà tổng tỷ lệ tổn thương cơ thể của những người này từ 61% đến 121%;

d) Gây thiệt hại về tài sản từ 100.000.000 đồng đến dưới 500.000.000 đồng;

đ) Bỏ chạy để trốn tránh trách nhiệm hoặc cố ý không cứu giúp người bị nạn;

e) Tham gia cá cược;

g) Chống lại người có trách nhiệm bảo đảm trật tự, an toàn giao thông hoặc người có trách nhiệm giải tán cuộc đua xe trái phép;

h) Tại nơi tập trung đông dân cư;

i) Tháo dỡ thiết bị an toàn khỏi phương tiện đua;

k) Tái phạm nguy hiểm.

3. Phạm tội thuộc một trong các trường hợp sau đây, thì bị phạt tù từ 07 năm đến 15 năm:

a) Làm chết 02 người;

b) Gây thương tích hoặc gây tổn hại cho sức khỏe của 02 người trở lên mà tổng tỷ lệ tổn thương cơ thể của những người này từ 122% đến 200%;

c) Gây thiệt hại về tài sản từ 500.000.000 đồng đến dưới 1.500.000.000 đồng.

4. Phạm tội thuộc một trong các trường hợp sau đây, thì bị phạt tù từ 12 năm đến 20 năm:

a) Làm chết 03 người trở lên;

b) Gây thương tích hoặc gây tổn hại cho sức khỏe của 03 người trở lên mà tổng tỷ lệ tổn thương cơ thể của những người này 201% trở lên;

c) Gây thiệt hại về tài sản 1.500.000.000 đồng trở lên.

5. Người phạm tội còn có thể bị phạt tiền từ 10.000.000 đồng đến 50.000.000 đồng.”

2. Phân tích cấu thành tội phạm của tội đua xe trái phép:

2.1. Chủ thể phạm tội:

Chủ thể của tội đua xe trái phép theo Điều 266 Bộ luật Hình sự 2015 là mọi cá nhân có năng lực trách nhiệm hình sự, nghĩa là đủ tuổi chịu trách nhiệm hình sự (từ 16 tuổi trở lên) và có năng lực nhận thức, làm chủ hành vi. Cá nhân thực hiện hành vi đua xe trái phép, dù dưới hình thức cá nhân hay nhóm, đều có thể bị truy cứu trách nhiệm hình sự nếu hành vi gây thiệt hại cho người khác hoặc vi phạm các điều kiện tăng nặng được quy định tại khoản 2, 3 và 4 Điều 266. Luật cũng quy định tình huống tái phạm hoặc đã bị xử lý hành chính trước đó, chưa xóa án tích, nhưng vẫn tiếp tục vi phạm cũng sẽ được coi là một tình tiết tăng nặng, làm chủ thể phải chịu trách nhiệm hình sự nghiêm khắc hơn.

2.2. Khách thể bị xâm hại:

Khách thể của tội phạm là những quyền và lợi ích hợp pháp mà pháp luật bảo vệ. Trong trường hợp này bao gồm quyền được bảo đảm tính mạng, sức khỏe và tài sản của con người; trật tự, an toàn giao thông và an ninh xã hội. Hành vi đua xe trái phép trực tiếp đe dọa đến sự an toàn của người tham gia giao thông hợp pháp, người đi đường và tài sản của họ, đồng thời gây tác động xấu đến trật tự, kỷ cương và an toàn cộng đồng.

2.3. Mặt khách quan:

Mặt khách quan của tội đua xe trái phép được thể hiện qua hành vi cụ thể là điều khiển xe ô tô, xe máy hoặc các loại xe khác có gắn động cơ tham gia đua trái phép trên đường bộ hoặc nơi công cộng, vi phạm quy định pháp luật về an toàn giao thông. Hành vi này bao gồm cả việc tổ chức cuộc đua, tham gia cuộc đua, thực hiện các hành vi đi kèm như tháo dỡ thiết bị an toàn, đua tại nơi tập trung đông dân cư, tham gia cá cược, chống người thi hành công vụ hoặc bỏ chạy để trốn tránh trách nhiệm. Điều 266 phân loại mức độ thiệt hại thành các khoản, từ gây thương tích nhẹ, thiệt hại tài sản nhỏ, đến làm chết người hoặc gây thiệt hại lớn về tài sản để xác định khung hình phạt tương ứng.

2.4. Mặt chủ quan:

Hành vi đua xe trái phép được thực hiện với lỗi cố ý. Người phạm tội nhận thức rõ hành vi của mình là trái pháp luật, hiểu rằng việc đua xe có thể gây thương tích, tử vong hoặc thiệt hại về tài sản cho người khác nhưng vẫn thực hiện. Lỗi cố ý này bao gồm cả ý thức trực tiếp về hậu quả (biết chắc hậu quả xảy ra nhưng vẫn thực hiện) và ý thức gián tiếp (nhận thấy hậu quả có thể xảy ra nhưng thờ ơ không ngăn chặn). Việc nhận thức và thỏa thuận tham gia đua xe trong nhóm cũng thể hiện lỗi cố ý tập thể.

2.5. Hậu quả pháp lý và thiệt hại thực tế:

Hậu quả pháp lý của tội đua xe trái phép được xác định dựa trên thiệt hại thực tế mà hành vi gây ra. Điều 266 quy định cụ thể các mức thiệt hại về sức khỏe, tính mạng và tài sản, đồng thời gắn với khung hình phạt tương ứng: gây thương tích từ 31% đến 60%, từ 61% trở lên, làm chết một người hoặc nhiều người và thiệt hại về tài sản từ vài chục triệu đến hàng tỷ đồng. Hậu quả này là cơ sở để Tòa án xác định mức hình phạt chính xác, đồng thời áp dụng các biện pháp bổ sung nếu cần thiết, nhằm vừa răn đe, vừa bồi thường cho nạn nhân, đảm bảo nguyên tắc công bằng và trật tự xã hội.

3. Hình phạt của tội đua xe trái phép:

3.1. Hình phạt chính theo Điều 266 Bộ luật Hình sự 2015:

Điều 266 Bộ luật Hình sự 2015 quy định rõ ràng các mức hình phạt tương ứng với mức độ nguy hiểm và hậu quả do hành vi đua xe trái phép gây ra. Hình phạt chính bao gồm phạt tiền, phạt cải tạo không giam giữ và phạt tù, được áp dụng dựa trên thiệt hại thực tế về sức khỏe, tính mạng và tài sản của người khác.

• Đối với trường hợp người phạm tội gây thương tích từ 31% đến 60% cho một người hoặc gây thiệt hại về tài sản từ 50.000.000 đồng đến dưới 100.000.000 đồng, hình phạt được áp dụng từ 06 tháng đến 03 năm tù hoặc phạt cải tạo không giam giữ đến 02 năm, đồng thời có thể phạt tiền từ 10.000.000 đồng đến 50.000.000 đồng (khoản 1 Điều 266);
• Khi hành vi dẫn đến hậu quả nghiêm trọng hơn như làm chết người, gây thương tích từ 61% trở lên hoặc thiệt hại tài sản từ 100.000.000 đồng đến dưới 500.000.000 đồng, hình phạt tăng lên từ 03 năm đến 10 năm tù, phạt tiền từ 50.000.000 đồng đến 150.000.000 đồng (khoản 2 Điều 266);
• Trường hợp nghiêm trọng hơn như làm chết 02 người, gây thương tích từ 122% đến 200% tổng tỷ lệ tổn thương cơ thể của các nạn nhân hoặc gây thiệt hại tài sản từ 500.000.000 đồng đến dưới 1.500.000.000 đồng, khung hình phạt được nâng lên từ 07 năm đến 15 năm tù (khoản 3 Điều 266);
• Khi hậu quả đặc biệt nghiêm trọng, như làm chết 03 người trở lên, gây thương tích từ 201% trở lên tổng tỷ lệ tổn thương cơ thể hoặc thiệt hại tài sản từ 1.500.000.000 đồng trở lên, hình phạt chính là từ 12 năm đến 20 năm tù (khoản 4 Điều 266).

Các quy định trên thể hiện nguyên tắc tương xứng giữa mức độ nguy hiểm của hành vi và mức hình phạt, đồng thời phản ánh nguyên tắc răn đe, giáo dục và phòng ngừa tội phạm trong lĩnh vực giao thông.

3.2. Hình phạt bổ sung và các biện pháp xử lý khác:

Ngoài hình phạt chính, Điều 266 cũng cho phép áp dụng các biện pháp bổ sung để tăng hiệu quả xử lý và ngăn chặn tái phạm:

• Phạt tiền bổ sung từ 10.000.000 đồng đến 50.000.000 đồng (khoản 5 Điều 266) nhằm bù đắp thiệt hại hoặc răn đe hành vi vi phạm;
• Tùy theo mức độ và hậu quả, Tòa án có thể áp dụng thêm các biện pháp khác như tịch thu phương tiện giao thông sử dụng để đua, đình chỉ hoặc hạn chế quyền lái xe hoặc áp dụng các biện pháp quản lý, giám sát sau khi chấp hành án;
• Khi có hành vi tái phạm hoặc đã bị xử lý hành chính trước đó mà vẫn vi phạm, Tòa án sẽ xem xét tình tiết tăng nặng để nâng khung hình phạt, đảm bảo nguyên tắc công bằng và phòng ngừa chung.

Việc áp dụng kết hợp hình phạt chính và bổ sung không chỉ nhằm trừng phạt người vi phạm mà còn đảm bảo bảo vệ an toàn giao thông, quyền lợi tính mạng và tài sản của người dân, đồng thời góp phần giáo dục, răn đe những cá nhân khác có ý định vi phạm.

4. Định khung tăng nặng trách nhiệm hình sự của tội đua xe trái phép:

4.1. Tình tiết tăng nặng trách nhiệm hình sự theo khoản 2 Điều 266 Bộ luật Hình sự năm 2015:

Khoản 2 Điều 266 Bộ luật Hình sự năm 2015 quy định: người đua xe trái phép sẽ bị phạt tiền từ 50.000.000 đồng đến 150.000.000 đồng hoặc phạt tù từ 03 năm đến 10 năm nếu phạm tội thuộc một trong các trường hợp được liệt kê tại các điểm a đến k. Đây là khung hình phạt tăng nặng thứ nhất, áp dụng khi hành vi đua xe gây hậu quả nghiêm trọng hoặc đi kèm các yếu tố nguy hiểm đặc biệt.

• Thứ nhất, làm chết người (điểm a): Hành vi đua xe trái phép mà dẫn đến hậu quả làm chết một người thể hiện mức độ nguy hiểm cao, xâm phạm nghiêm trọng quyền được sống – quyền cơ bản nhất của con người. Hậu quả chết người ở đây có thể xảy ra trực tiếp do hành vi đua xe (ví dụ va chạm, gây tai nạn) hoặc gián tiếp (chạy tốc độ cao làm người khác ngã, va vào chướng ngại vật…). Người phạm tội không cần có lỗi cố ý đối với hậu quả chết người, chỉ cần hành vi đua xe trái phép là nguyên nhân dẫn đến hậu quả này;
• Thứ hai, gây thương tích hoặc gây tổn hại cho sức khỏe của một người mà tỷ lệ tổn thương cơ thể từ 61% trở lên (điểm b). Đây là tình tiết phản ánh hậu quả nghiêm trọng về sức khỏe mà hành vi đua xe gây ra. Tỷ lệ tổn thương cơ thể từ 61% trở lên là mức độ thương tật nặng, có thể dẫn đến tàn tật vĩnh viễn hoặc mất khả năng lao động, thể hiện hậu quả đặc biệt lớn dù chưa đến mức làm chết người;
• Thứ ba, gây thương tích hoặc tổn hại sức khỏe cho từ hai người trở lên với tổng tỷ lệ tổn thương từ 61% đến 121% (điểm c). Trường hợp này được đánh giá là gây hậu quả nghiêm trọng cho nhiều người, thể hiện tính chất nguy hiểm và phạm vi ảnh hưởng xã hội lớn hơn;
• Thứ tư, gây thiệt hại về tài sản từ 100.000.000 đồng đến dưới 500.000.000 đồng (điểm d). Thiệt hại vật chất ở mức này cho thấy hành vi đã vượt qua ngưỡng xử lý hình sự thông thường, phản ánh mức độ nguy hiểm không chỉ về an toàn giao thông mà còn về trật tự tài sản;
• Thứ năm, bỏ chạy để trốn tránh trách nhiệm hoặc cố ý không cứu giúp người bị nạn (điểm đ). Đây là hành vi thể hiện thái độ coi thường pháp luật và tính mạng con người, vi phạm nghiêm trọng nghĩa vụ đạo đức và pháp lý sau khi gây hậu quả. Người phạm tội không những đua xe trái phép mà còn cố tình thoái thác trách nhiệm, do đó bị áp dụng khung hình phạt nặng hơn;
• Thứ sáu, tham gia cá cược (điểm e). Việc đua xe có cá cược mang bản chất cờ bạc, không chỉ gây nguy hiểm giao thông mà còn làm phát sinh các tệ nạn xã hội khác, vì vậy bị xem là tình tiết tăng nặng;
• Thứ bảy, chống lại người có trách nhiệm bảo đảm trật tự, an toàn giao thông hoặc người có trách nhiệm giải tán cuộc đua xe trái phép (điểm g). Hành vi chống đối lực lượng chức năng trong quá trình thi hành công vụ là biểu hiện của thái độ coi thường pháp luật, tăng mức độ nguy hiểm của tội phạm;
• Thứ tám, thực hiện hành vi tại nơi tập trung đông dân cư (điểm h). Việc đua xe tại khu vực đông người làm tăng khả năng gây thiệt hại nghiêm trọng, thể hiện tính liều lĩnh và coi thường tính mạng người khác;
• Thứ chín, tháo dỡ thiết bị an toàn khỏi phương tiện đua (điểm i). Đây là hành vi cố ý gia tăng nguy cơ tai nạn, phản ánh ý thức chủ quan coi thường an toàn giao thông;
• Thứ mười, tái phạm nguy hiểm (điểm k). Là trường hợp người phạm tội đã từng bị kết án về tội này hoặc tội tương tự mà chưa được xóa án tích, thể hiện thái độ cố ý tái diễn hành vi vi phạm, do đó cần áp dụng hình phạt nghiêm khắc hơn để răn đe;

Như vậy, khoản 2 Điều 266 quy định mười tình tiết định khung tăng nặng, thể hiện chính sách hình sự phân hóa rõ ràng giữa hành vi đua xe trái phép thông thường và hành vi gây hậu quả nghiêm trọng hoặc có thái độ, động cơ đặc biệt nguy hiểm.

4.2. Tình tiết tăng nặng trách nhiệm hình sự theo khoản 3 Điều 266 Bộ luật Hình sự năm 2015:

Khoản 3 Điều 266 quy định mức hình phạt từ 07 năm đến 15 năm tù cho người phạm tội đua xe trái phép trong các trường hợp đặc biệt nghiêm trọng, bao gồm: làm chết hai người, gây thương tích hoặc tổn hại sức khỏe cho hai người trở lên với tổng tỷ lệ từ 122% đến 200%, hoặc gây thiệt hại về tài sản từ 500.000.000 đồng đến dưới 1.500.000.000 đồng.

• Trường hợp làm chết hai người là tình tiết đặc biệt nghiêm trọng, phản ánh hậu quả trực tiếp đến tính mạng nhiều người, gây mất mát lớn cho xã hội. Đây là tình tiết chuyển khung hình phạt bắt buộc, không cần xem xét thêm các yếu tố khác, vì hậu quả chết người gắn liền với hành vi đua xe liều lĩnh, trái pháp luật;
• Hành vi gây thương tích cho từ hai người trở lên với tổng tỷ lệ tổn thương cơ thể từ 122% đến 200% thể hiện mức độ nguy hiểm cao, gây hậu quả đồng thời cho nhiều người. Hậu quả này vượt xa ngưỡng của khoản 2, đòi hỏi hình phạt tù nghiêm khắc để đảm bảo tính răn đe;
• Trường hợp gây thiệt hại về tài sản từ 500.000.000 đồng đến dưới 1.500.000.000 đồng cho thấy hậu quả kinh tế lớn, gây ảnh hưởng nghiêm trọng đến quyền sở hữu của công dân và tổ chức. Việc lượng hóa thiệt hại này giúp Tòa án có căn cứ khách quan khi định khung hình phạt, bảo đảm tính minh bạch trong áp dụng pháp luật;
• Như vậy, khoản 3 hướng đến việc xử lý nghiêm các hành vi đua xe trái phép gây hậu quả đặc biệt nghiêm trọng về người và tài sản, thể hiện mức độ nguy hiểm cao hơn so với các hành vi tại khoản 2.

4.3. Tình tiết tăng nặng trách nhiệm hình sự theo khoản 4 Điều 266 Bộ luật Hình sự năm 2015:

Khoản 4 Điều 266 quy định mức hình phạt cao nhất lên tới 20 năm tù, áp dụng đối với những hành vi đua xe trái phép gây hậu quả đặc biệt nghiêm trọng nhất, cụ thể là: làm chết từ ba người trở lên, gây thương tích hoặc tổn hại sức khỏe cho ba người trở lên với tổng tỷ lệ tổn thương cơ thể từ 201% trở lên, hoặc gây thiệt hại về tài sản từ 1.500.000.000 đồng trở lên.

• Trường hợp làm chết từ ba người trở lên thể hiện hậu quả cực kỳ nghiêm trọng, xâm phạm nghiêm trọng đến quyền được sống của nhiều người. Đây là tình tiết định khung nặng nhất của tội đua xe trái phép, phản ánh sự cần thiết phải cách ly người phạm tội khỏi xã hội trong thời gian dài;
• Tương tự, gây thương tích cho ba người trở lên với tổng tỷ lệ tổn thương cơ thể từ 201% trở lên là hành vi gây hậu quả đặc biệt lớn về sức khỏe, làm tổn hại sâu sắc đến trật tự xã hội, thể hiện tính coi thường mạng sống con người của người phạm tội;
• Ngoài ra, gây thiệt hại tài sản từ 1.500.000.000 đồng trở lên là trường hợp gây hậu quả vật chất cực kỳ nghiêm trọng. Trong thực tế, hậu quả này có thể phát sinh do hành vi va chạm, phá hủy phương tiện, gây cháy nổ hoặc làm hư hại cơ sở hạ tầng giao thông;
• Các tình tiết tại khoản 4 được xem là mức độ đỉnh điểm của tội phạm đua xe trái phép, thể hiện hành vi nguy hiểm đặc biệt lớn, đòi hỏi hình phạt nghiêm khắc để đảm bảo tính răn đe và phòng ngừa chung.

5. So sánh Tội đua xe trái phép với Tội tổ chức đua xe trái phép:

THAM KHẢO THÊM:

• Đua xe trái phép là gì? Đua xe trái phép bị phạt bao nhiêu tiền?
• Tội tổ chức đua xe trái phép theo Điều 265 Bộ luật hình sự
• Tội đua xe trái phép làm chết người sẽ bị xử lý như thế nào?