Tội điều động người không đủ điều kiện điều khiển phương tiện giao thông đường thủy

1. Khái quát về Tội điều động người không đủ điều kiện điều khiển phương tiện giao thông đường thủy:

1.1. Tội điều động người không đủ điều kiện điều khiển phương tiện giao thông đường thủy là gì?

Trong những năm gần đây, tình trạng vi phạm an toàn giao thông đường thủy nội địa tại Việt Nam diễn biến vô cùng phức tạp. Không ít trường hợp người quản lý, chủ phương tiện hoặc người có thẩm quyền điều động người không có bằng cấp, không có chứng chỉ chuyên môn hoặc đang sử dụng rượu, bia, ma túy… nhưng vẫn điều khiển tàu/thuyền.

Hậu quả là nhiều vụ tai nạn đường thủy nghiêm trọng đã xảy ra, gây thiệt hại lớn về người và tài sản; từ đó ảnh hưởng nghiêm trọng đến hoạt động vận tải, du lịch và đời sống dân sinh. Điều này đặt ra yêu cầu phải xử lý nghiêm khắc nhằm nâng cao kỷ luật và kỷ cương trong quản lý giao thông đường thủy.

Có thể đưa ra khái niệm về Tội điều động người không đủ điều kiện điều khiển phương tiện giao thông đường thủy như sau:

“Tội điều động người không đủ điều kiện điều khiển phương tiện giao thông đường thủy là hành vi của cá nhân có trách nhiệm quản lý, chỉ huy hoặc điều hành đã giao hoặc phân công cho người không đáp ứng các điều kiện theo luật định (không có bằng, chứng chỉ chuyên môn; đang sử dụng rượu, bia, chất ma túy; hoặc không đủ điều kiện khác theo quy định) điều khiển phương tiện giao thông đường thủy, dẫn đến thiệt hại cho người khác. Đây là hành vi nguy hiểm cho xã hội, xâm phạm trật tự an toàn giao thông đường thủy; đồng thời đe dọa trực tiếp đến tính mạng, sức khỏe con người và an toàn tài sản.”

1.2. Ý nghĩa của Tội điều động người không đủ điều kiện điều khiển phương tiện giao thông đường thủy trong pháp luật hình sự:

Việc quy định tội danh này trong Bộ luật Hình sự năm 2015 mang nhiều ý nghĩa quan trọng:

• Thứ nhất, ngăn ngừa tai nạn giao thông đường thủy: Ràng buộc trách nhiệm pháp lý đối với những người có thẩm quyền điều động, từ đó bảo đảm rằng chỉ những người đủ điều kiện mới được điều khiển phương tiện giao thông đường thủy.
• Thứ hai, bảo vệ quyền lợi của cộng đồng: Góp phần bảo vệ tính mạng, sức khỏe của hành khách, thuyền viên và người tham gia giao thông; đồng thời giảm thiểu thiệt hại về tài sản.
• Thứ ba, tăng cường kỷ luật và kỷ cương trong quản lý: Tạo cơ sở pháp lý để nâng cao trách nhiệm của chủ phương tiện, doanh nghiệp vận tải và người quản lý trong việc tuyển chọn, phân công nhân sự điều khiển phương tiện.
• Thứ tư, thể hiện chính sách hình sự nghiêm minh của Nhà nước: Khẳng định quyết tâm đấu tranh phòng chống tội phạm trong lĩnh vực giao thông và góp phần xây dựng môi trường giao thông đường thủy an toàn, bền vững.

1.3. Cơ sở pháp lý của Tội điều động người không đủ điều kiện điều khiển phương tiện giao thông đường thủy:

Tội điều động người không đủ điều kiện điều khiển phương tiện giao thông đường thủy hiện nay đang được quy định tại Điều 275 Bộ luật Hình sự 2015 như sau:

“1. Người nào điều động người không có bằng, giấy chứng nhận khả năng chuyên môn, chứng chỉ chuyên môn theo quy định hoặc người đang trong tình trạng có sử dụng rượu, bia mà trong máu hoặc hơi thở có nồng độ cồn vượt quá mức quy định, có sử dụng chất ma túy, chất kích thích mạnh khác hoặc không đủ các điều kiện khác theo quy định của pháp luật điều khiển phương tiện giao thông đường thủy gây thiệt hại cho người khác thuộc một trong các trường hợp sau đây hoặc đã bị xử lý kỷ luật, xử phạt vi phạm hành chính về hành vi này hoặc đã bị kết án về tội này, chưa được xóa án tích mà còn vi phạm, thì bị phạt tiền từ 30.000.000 đồng đến 100.000.000 đồng, phạt cải tạo không giam giữ đến 03 năm hoặc phạt tù từ 01 năm đến 05 năm:

a) Làm chết người;

b) Gây thương tích hoặc gây tổn hại cho sức khỏe của 01 người mà tỷ lệ tổn thương cơ thể 61% trở lên;

c) Gây thương tích hoặc gây tổn hại cho sức khỏe của 02 người trở lên mà tổng tỷ lệ tổn thương cơ thể của những người này từ 61% đến 121%;

d) Gây thiệt hại về tài sản từ 100.000.000 đồng đến dưới 500.000.000 đồng.

2. Phạm tội thuộc một trong các trường hợp sau đây, thì bị phạt tù từ 03 năm đến 10 năm:

a) Làm chết 02 người;

b) Gây thương tích hoặc gây tổn hại cho sức khỏe của 02 người trở lên mà tổng tỷ lệ tổn thương cơ thể của những người này từ 122% đến 200%;

c) Gây thiệt hại về tài sản từ 500.000.000 đồng đến dưới 1.500.000.000 đồng.

3. Phạm tội thuộc một trong các trường hợp sau đây, thì bị phạt tù từ 07 năm đến 15 năm:

a) Làm chết 03 người trở lên;

b) Gây thương tích hoặc gây tổn hại cho sức khỏe của 03 người trở lên mà tổng tỷ lệ tổn thương cơ thể của những người này 201% trở lên;

c) Gây thiệt hại về tài sản 1.500.000.000 đồng trở lên.

4. Người phạm tội còn có thể bị cấm đảm nhiệm chức vụ, cấm hành nghề hoặc làm công việc nhất định từ 01 năm đến 05 năm.”

2. Cấu thành Tội điều động người không đủ điều kiện điều khiển phương tiện giao thông đường thủy:

Cấu thành tội phạm là tổng thể các dấu hiệu pháp lý đặc trưng khách quan và chủ quan được quy định trong Bộ luật Hình sự 2015 thể hiện một hành vi nguy hiểm cho xã hội cụ thể là tội phạm, tức là căn cứ vào các dấu hiệu đó một hành vi nguy hiểm cho xã hội bị coi là tội phạm. Cấu thành của Tội điều động người không đủ điều kiện điều khiển phương tiện giao thông đường thủy bao gồm các dấu hiệu sau:

2.1. Khách thể:

Tội điều động người không đủ điều kiện điều khiển phương tiện giao thông đường thủy xâm phạm trực tiếp đến: Quy định về bảo đảm an toàn giao thông đường thủy, xâm phạm đến sức khỏe, tính mạng và tài sản của người khác.

Trong đó, phương tiện giao thông đường thủy là những loại phương tiện được sử dụng để di chuyển trên mặt nước, có thể được chế tạo thủ công hoặc bằng máy móc, công nghệ hiện đại. Phương tiện giao thông đường thủy được sử dụng phổ biến để chở người hoặc đồ vật trong kênh rạch, sông ngòi, trên biển … từ nơi này đến nơi khác hoặc các công dụng khác.

Căn cứ theo khoản 7 Điều 3 Luật Giao thông đường thủy nội địa 2004 quy định: Phương tiện thuỷ nội địa là tàu, thuyền và các cấu trúc nổi khác, có động cơ hoặc không có động cơ, chuyên hoạt động trên đường thuỷ nội địa.

Thông thường, dựa trên mục đích sử dụng, kích thước, phương thức di chuyển… phương tiện giao thông đường thủy gồm các loại sau:

• Tàu;
• Thuyền;
• Phà;
• Sà lan;
• Giàn khoan…

2.2. Mặt khách quan:

Mặt khách quan của Tội điều động người không đủ điều kiện điều khiển phương tiện giao thông đường thủy được thể hiện ở hành vi của người có thẩm quyền, mặc dù biết rõ người được giao nhiệm vụ không đủ điều kiện điều khiển phương tiện giao thông đường bộ nhưng vẫn ra quyết định điều động. 

Trong đó, “điều động” được hiểu là việc ra lệnh, phân công hoặc chỉ thị cho người khác thực hiện nhiệm vụ. Do đó, điều động người không đủ điều kiện điều khiển phương tiện giao thông đường bộ là hành vi ra lệnh, phân công hoặc chỉ thị cho những cá nhân thuộc trường hợp pháp luật cấm điều khiển phương tiện giao thông đường bộ tham gia điều khiển phương tiện này. với vận tải và đời sống xã hội.

Tuy nhiên, việc điều động người không đủ điều kiện lái tàu, thuyền vẫn xảy ra, gây nguy cơ tai nạn nghiêm trọng.

Vì vậy, Bộ luật Hình sự năm 2015 đã quy định Tội điều động người không đủ điều kiện điều khiển phương tiện giao thông đường thủy tại Điều 275 để xử lý nghiêm minh hơn đối với hành vi vi phạm.

Hành vi điều động người không đủ điều kiện điều khiển phương tiện giao thông đường thủy chỉ bị truy cứu trách nhiệm hình sự trong trường hợp đã gây thiệt hại cho tính mạng hoặc gây thiệt hại nghiêm trọng cho sức khỏe, tài sản của người khác hoặc thuộc trường hợp đã bị xử lý kỷ luật về hành vi này mà còn vi phạm.

2.3. Mặt chủ quan:

Tội điều động người không đủ điều kiện điều khiển phương tiện giao thông đường thủy được thực hiện với lỗi cố ý.

Tức là người thực hiện hành vi điều động người không đủ điều kiện điều khiển phương tiện giao thông đường thủy có lỗi cố ý trực tiếp khi nhận thức rõ hành vi của mình là nguy hiểm cho xã hội và thấy trước hậu quả của hành vi đó mà vẫn mong muốn cho hậu quả xảy ra.

2.4. Chủ thể:

Chủ thể của Tội điều động người không đủ điều kiện điều khiển phương tiện giao thông đường thủy là người có trách nhiệm trong việc điều động, chỉ huy, điều khiển phương tiện giao thông đường thủy.

Ngoài ra, chủ thể của tội phạm này còn phải đáp ứng điều kiện về độ tuổi (đủ 16 tuổi trở lên) và có năng lực trách nhiệm hình sự đầy đủ.

3. Khung hình phạt của Tội điều động người không đủ điều kiện điều khiển phương tiện giao thông đường thủy:

Tội điều động người không đủ điều kiện điều khiển phương tiện giao thông đường thủy theo Điều 275 Bộ luật Hình sự 2015 gồm những khung hình phạt như sau:

• Khung 1: Phạt tiền từ 30.000.000 đồng đến 100.000.000 đồng, phạt cải tạo không giam giữ đến 03 năm hoặc phạt tù từ 01 năm đến 05 năm.
• Khung 2: Phạt tù từ 03 năm đến 10 năm.
• Khung 3: Phạt tù từ 07 năm đến 15 năm.
• Hình phạt bổ sung: Người phạm tội còn có thể bị cấm đảm nhiệm chức vụ, cấm hành nghề hoặc làm công việc nhất định từ 01 năm đến 05 năm.

4. Các tình tiết định khung tăng nặng theo Điều 275 Bộ luật Hình sự 2015:

Các tình tiết định khung hình phạt tăng nặng của Tội điều động người không đủ điều kiện điều khiển phương tiện giao thông đường thủy được quy định tại khoản 2 và khoản 3 Điều 275 Bộ luật Hình sự 2015:

4.1. Các tình tiết định khung hình phạt tăng nặng theo khoản 2 Điều 275 Bộ luật Hình sự 2015:

• Làm chết 02 người theo điểm a khoản 2 Điều 275 Bộ luật Hình sự 2015:

Nếu việc điều động người không đủ điều kiện điều khiển phương tiện thủy nội địa gây ra cái chết của 02 người thì đây là tình tiết định khung hình phạt tăng nặng thuộc khoản 2 Điều 275 Bộ luật Hình sự 2015. Hậu quả này thể hiện tính chất nghiêm trọng đặc biệt bởi nó xâm phạm trực tiếp đến quyền sống của nhiều người, gây tổn thương cho gia đình nạn nhân và ảnh hưởng tiêu cực đến xã hội. Vì vậy, pháp luật quy định hình phạt tù từ 03 năm đến 10 năm trong trường hợp này để bảo đảm xử lý nghiêm minh, đủ sức răn đe và phòng ngừa chung.

• Gây thương tích hoặc gây tổn hại cho sức khỏe của 02 người trở lên mà tổng tỷ lệ tổn thương cơ thể của những người này từ 122% đến 200% theo điểm b khoản 2 Điều 275 Bộ luật Hình sự 2015:

Trường hợp hành vi điều động trái pháp luật dẫn đến việc nhiều người cùng bị thương với tổng tỷ lệ tổn thương cơ thể ở mức từ 122% đến 200%, thì được coi là hậu quả đặc biệt nghiêm trọng. Điều này cho thấy sự nguy hiểm của hành vi, không chỉ tác động đến một cá nhân mà nhiều nạn nhân cùng bị ảnh hưởng nặng nề về sức khỏe. Do đó, người phạm tội sẽ phải đối diện với khung hình phạt tăng nặng của Tội điều động người không đủ điều kiện điều khiển phương tiện giao thông đường thủy (cụ thể là từ 03 năm đến 10 năm tù).

• Gây thiệt hại về tài sản từ 500.000.000 đồng đến dưới 1.500.000.000 đồng theo điểm c khoản 2 Điều 275 Bộ luật Hình sự 2015:

Ngoài hậu quả về tính mạng và sức khỏe, nếu hành vi phạm tội gây thiệt hại về tài sản từ 500 triệu đồng đến dưới 1.5 tỷ đồng thì cũng được xác định là tình tiết định khung tăng nặng. Đây là giá trị tài sản rất lớn, thường liên quan đến phương tiện thủy, hàng hóa hoặc công trình hạ tầng giao thông đường thủy. Hậu quả này không chỉ gây tổn thất kinh tế nghiêm trọng mà còn ảnh hưởng đến hoạt động vận tải; vì vậy pháp luật áp dụng mức hình phạt tù tăng nặng của Tội điều động người không đủ điều kiện điều khiển phương tiện giao thông đường thủy để đảm bảo tính răn đe (cụ thể là từ 03 năm đến 10 năm).

4.2. Các tình tiết định khung hình phạt tăng nặng theo khoản 3 Điều 275 Bộ luật Hình sự 2015:

• Làm chết 03 người trở lên theo điểm a khoản 3 Điều 275 Bộ luật Hình sự 2015:

Nếu hậu quả là làm chết từ 03 người trở lên thì hành vi phạm tội được coi là đặc biệt nghiêm trọng. Đây là tình tiết phản ánh hậu quả thảm khốc, gây mất mát lớn về nhân mạng, làm ảnh hưởng sâu rộng đến xã hội. Chính vì vậy, pháp luật quy định khung hình phạt từ 07 năm đến 15 năm tù theo khoản 3 Điều 275 Bộ luật Hình sự 2015 trong trường hợp này nhằm thể hiện sự nghiêm khắc tuyệt đối đối với hành vi vi phạm.

• Gây thương tích hoặc gây tổn hại cho sức khỏe của 03 người trở lên mà tổng tỷ lệ tổn thương cơ thể của những người này 201% trở lên theo điểm b khoản 3 Điều 275 Bộ luật Hình sự 2015:

Trường hợp nhiều người cùng bị thương tích mà tổng tỷ lệ tổn thương cơ thể vượt 201% thì đây là tình tiết định khung tăng nặng cao nhất về hậu quả sức khỏe. Hậu quả này phản ánh sự nguy hiểm cực kỳ lớn của hành vi bởi nhiều nạn nhân bị ảnh hưởng nặng nề, thậm chí để lại di chứng lâu dài. Vì vậy, người phạm tội sẽ phải chịu mức hình phạt nghiêm khắc nhất theo khoản 3 Điều 275 Bộ luật Hình sự năm 2015 (cụ thể là từ 07 năm đến 15 năm tù).

• Gây thiệt hại về tài sản 1.500.000.000 đồng trở lên theo điểm c khoản 3 Điều 275 Bộ luật Hình sự 2015:

Nếu thiệt hại về tài sản đạt mức từ 1.5 tỷ đồng trở lên, thì hành vi phạm tội được coi là đặc biệt nghiêm trọng về hậu quả vật chất. Giá trị này thường gắn với phương tiện thủy trọng tải lớn, hàng hóa giá trị cao hoặc công trình hạ tầng thiết yếu. Hậu quả này gây thiệt hại kinh tế nặng nề và ảnh hưởng nghiêm trọng đến hoạt động giao thông đường thủy. Vì vậy, pháp luật xác định đây là một trong những tình tiết định khung hình phạt nặng nhất của Tội điều động người không đủ điều kiện điều khiển phương tiện giao thông đường thủy. 

5. Phân biệt với Tội giao cho người không đủ điều kiện điều khiển phương tiện giao thông đường sắt:

6. Điều kiện của người điều kiện điều khiển phương tiện giao thông đường thủy:

Điều 35 của Luật Giao thông đường thủy nội địa 2004 (sửa đổi năm 2014) quy định về điều kiện của người điều khiển phương tiện giao thông đường thủy. Theo đó, người lái phương tiện không có động cơ trọng tải toàn phần từ 5 tấn đến 15 tấn, phương tiện có động cơ tổng công suất máy chính từ 5 mã lực đến 15 mã lực hoặc có sức chở từ 5 người đến 12 người phải có các điều kiện sau đây:

• Thứ nhất, đủ 18 tuổi trở lên;
• Thứ hai, có chứng nhận đủ sức khoẻ của cơ quan y tế và biết bơi;
• Thứ ba, có chứng chỉ lái phương tiện.

Ngoài ra, người lái phương tiện không có động cơ trọng tải toàn phần dưới 5 tấn hoặc có sức chở đến 12 người, phương tiện có động cơ công suất máy chính dưới 5 mã lực hoặc có sức chở dưới 5 người phải đủ 15 tuổi trở lên, đủ sức khoẻ, biết bơi, phải học tập pháp luật về giao thông đường thuỷ nội địa và được cấp giấy chứng nhận. Trường hợp sử dụng phương tiện vào mục đích kinh doanh thì độ tuổi của người lái phương tiện phải tuân theo quy định tại điểm a khoản 1 Điều 35 của Luật Giao thông đường thủy nội địa 2004 (sửa đổi năm 2014).

Đồng thời, Uỷ ban nhân dân cấp tỉnh tổ chức việc đào tạo, cấp chứng chỉ lái phương tiện, giấy chứng nhận học tập pháp luật về giao thông đường thuỷ nội địa cho người lái phương tiện

THAM KHẢO THÊM:

• Tội giao cho người không đủ điều kiện điều khiển phương tiện tham gia giao thông đường bộ
• Tội điều động người không đủ điều kiện điều khiển phương tiện giao thông đường sắt
• Tội vi phạm quy định về điều khiển phương tiện giao thông đường thủy