Tội đăng ký hộ tịch trái pháp luật được quy định tại Điều 336 Bộ luật Hình sự năm 2015 nhằm xử lý hành vi của người có thẩm quyền thực hiện việc đăng ký hoặc cấp giấy tờ hộ tịch không đúng quy định. Đây là hành vi xâm phạm trật tự quản lý hành chính nhà nước về hộ tịch, ảnh hưởng đến quyền nhân thân và tính hợp pháp của các thông tin cá nhân trong hệ thống quản lý dân cư.
Mục lục bài viết
- 1 1. Khái quát chung về Tội đăng ký hộ tịch trái pháp luật:
- 2 2. Cấu thành tội phạm của Tội đăng ký hộ tịch trái pháp luật:
- 3 3. Khung hình phạt của Tội đăng ký hộ tịch trái pháp luật:
- 4 4. Các tình tiết định khung hình phạt tăng nặng theo Điều 338 Bộ luật hình sự:
- 5 5. Phân biệt với Tội lạm quyền trong khi thi hành công vụ:
1. Khái quát chung về Tội đăng ký hộ tịch trái pháp luật:
1.1. Khái niệm:
Trong thời gian qua, tại một số địa phương vẫn còn xảy ra tình trạng đăng ký hộ tịch trái pháp luật như: khai sinh khống, khai sinh sai thông tin, cấp giấy chứng tử khi chưa đủ căn cứ, sửa đổi hộ tịch trái thẩm quyền hoặc cố tình hợp thức hóa các mối quan hệ nhân thân không đúng sự thật. Một số cán bộ tư pháp hộ tịch đã thiếu trách nhiệm hoặc có động cơ vụ lợi, tiếp tay cho các hành vi gian dối về hộ tịch như nhập hộ khẩu trái phép, trốn thuế, xin hưởng chính sách xã hội không đúng đối tượng hoặc thậm chí phục vụ cho các hành vi buôn bán người, di cư trái phép.
Có thể hiểu:
“Tội đăng ký hộ tịch trái pháp luật là hành vi của người có thẩm quyền thực hiện việc đăng ký, cấp giấy tờ hộ tịch không đúng quy định của pháp luật, gây ảnh hưởng đến tính hợp pháp, trung thực và chính xác của các thông tin hộ tịch. Hành vi này chỉ bị truy cứu trách nhiệm hình sự khi người thực hiện đã từng bị xử lý kỷ luật về hành vi này mà vẫn cố tình tái phạm, hoặc gây ra hậu quả nghiêm trọng theo quy định tại khoản 2 Điều 336 Bộ luật Hình sự 2015.”
1.2. Ý nghĩa của tội danh trong pháp luật hình sự:
Việc quy định Tội đăng ký hộ tịch trái pháp luật trong Bộ luật Hình sự mang ý nghĩa quan trọng về nhiều mặt:
- Thứ nhất: Bảo vệ tính minh bạch, hợp pháp và chính xác của hệ thống hộ tịch – nền tảng pháp lý cơ bản để xác lập các quyền nhân thân, quyền công dân và các giao dịch dân sự.
- Thứ hai: Góp phần đảm bảo kỷ luật, kỷ cương hành chính và ngăn chặn tình trạng cán bộ, công chức vi phạm pháp luật trong thi hành công vụ.
- Thứ ba: Là biện pháp răn đe hữu hiệu, tránh tái phạm đối với những trường hợp đã bị xử lý kỷ luật nhưng cố tình tiếp tục sai phạm.
- Thứ tư: Góp phần bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của công dân và ngăn chặn việc sử dụng giấy tờ hộ tịch trái pháp luật để phục vụ các mục đích gian dối, vi phạm pháp luật khác.
1.3. Cơ sở pháp lý trong Bộ luật Hình sự 2015:
Tội đăng ký hộ tịch trái pháp luật hiện nay đang được quy định tại Điều 336 Bộ luật Hình sự 2015:
“1. Người nào có nhiệm vụ, quyền hạn mà thực hiện việc đăng ký, cấp giấy tờ về hộ tịch trái pháp luật, đã bị xử lý kỷ luật về hành vi này mà còn vi phạm, thì bị phạt cảnh cáo, phạt cải tạo không giam giữ đến 03 năm.
2. Phạm tội thuộc một trong các trường hợp sau đây, thì bị phạt tù từ 03 tháng đến 02 năm:
a) Đăng ký, cấp giấy tờ về hộ tịch trái pháp luật cho 02 người trở lên;
b) Giấy tờ về hộ tịch đã được cấp, đăng ký trái pháp luật được sử dụng để thực hiện hành vi trái pháp luật.
3. Người phạm tội còn có thể bị cấm đảm nhiệm chức vụ nhất định từ 01 năm đến 05 năm.”
2. Cấu thành tội phạm của Tội đăng ký hộ tịch trái pháp luật:
2.1. Khách thể:
Tội đăng ký hộ tịch trái pháp luật xâm phạm trực tiếp đến: Trật tự quản lý của Nhà nước về đăng ký, cấp giấy tờ về hộ tịch.
Đăng ký hộ tịch được giải thích tại khoản 2 Điều 2 Luật Hộ tịch 2014 như sau:
- Hộ tịch là những sự kiện được quy định tại Điều 3 của Luật này, xác định tình trạng nhân thân của cá nhân từ khi sinh ra đến khi chết.
- Đăng ký hộ tịch là việc cơ quan nhà nước có thẩm quyền xác nhận hoặc ghi vào Sổ hộ tịch các sự kiện hộ tịch của cá nhân, tạo cơ sở pháp lý để Nhà nước bảo hộ quyền, lợi ích hợp pháp của cá nhân, thực hiện quản lý về dân cư.”
Theo đó, đăng ký hộ tịch là việc cơ quan nhà nước có thẩm quyền xác nhận hoặc ghi vào Sổ hộ tịch các sự kiện hộ tịch của cá nhân, tạo cơ sở pháp lý để Nhà nước bảo hộ quyền, lợi ích hợp pháp của cá nhân, thực hiện quản lý về dân cư
2.2. Mặt khách quan:
Mặt khách quan của Tội đăng ký hộ tịch trái pháp luật thể hiện ở hành vi của người có nhiệm vụ, quyền hạn mà thực hiện việc đăng ký, cấp giấy tờ về hộ tịch trái pháp luật.
Đăng ký hộ tịch là việc cơ quan nhà nước có thẩm quyền xác nhận hoặc ghi vào Sổ hộ tịch các sự kiện hộ tịch của cá nhân, tạo cơ sở pháp lý để Nhà nước bảo hộ quyền, lợi ích hợp pháp của cá nhân, thực hiện quản lý về dân cư. Đăng ký hộ tịch gồm việc xác nhận vào Sổ hộ tịch và ghi vào Sổ hộ tịch.
Xác nhận vào Sổ hộ tịch các sự kiện hộ tịch như:
- Khai sinh;
- Kết hôn;
- Giám hộ, nhận cha, mẹ, con;
- Thay đổi, cải chính hộ tịch;
- Xác định lại dân tộc, bổ sung thông tin hộ tịch;
- Khai tử.
Ghi vào Sổ hộ tịch việc thay đổi hộ tịch của cá nhân theo bản án, quyết định của cơ quan Nhà nước có thẩm quyền trong các trường hợp sau đây: Thay đổi quốc tịch, xác định cha, mẹ, con, xác định lại giới tinh, nuôi con nuôi, chấm dứt việc nuôi con nuôi, ly hôn, hủy việc kết hôn trái pháp luật, công nhận việc kết hôn, công nhận giám hộ, tuyên bố hoặc huỷ tuyên bố mất tích, đã chết, bị mất hoặc hạn chế một người năng lực hành vi dân sự.
Ghi vào Sổ hộ tịch sự kiện khai sinh; kết hôn; ly hôn; hủy việc kết hôn; giám hộ; nhận cha, mẹ, con; xác định cha, mẹ, con; nuôi con nuôi; thay đổi hộ tịch; khai tử của công dân Việt Nam đã được giải quyết tại cơ quan có thẩm quyền của nước ngoài. Xác nhận hoặc ghi vào Số hộ tịch các việc hộ tịch khác theo quy định của pháp luật.
Đăng ký, cấp giấy tờ về hộ tịch trái pháp luật là đăng ký, cấp giấy tờ về hộ tịch không đúng các quy định của pháp luật, như không đúng hành vi của người có nhiệm vụ, quyền hạn mà thực hiện việc đăng ký, cấp giấy tờ về hộ tịch trái pháp luật.
Cấu thành Tội đăng ký hộ tịch trái pháp luật nếu người thực hiện hành vi đã bị xử lý kỷ luật về hành vị đối tượng, sai lệch về nội dung… này mà còn vi phạm. Bị coi là đã bị xử lý kỷ luật về hành vi này mà còn vi phạm nếu trước đó đã bị người có thẩm quyền xử lý kỷ luật về hành vi đăng ký hộ tịch trái pháp luật nhưng chưa hết thời hạn để được coi là chưa bị xử lý kỷ luật mà còn thực hiện hành vi đăng ký hộ tịch trái pháp luật.
2.3. Mặt chủ quan:
Tội đăng ký hộ tịch trái pháp luật được thực hiện do lỗi cố ý. Người phạm tội nhận thức rõ tính chất nguy hiểm cho xã hội của hành vi của mình nhưng vấn thực hiện hành vi đó.
Động cơ, mục đích phạm tội không là dấu hiệu bắt buộc của tội phạm này.
2.4. Chủ thể:
Chủ thể của Tội đăng ký hộ tịch trái pháp luật là người có năng lực trách nhiệm hình sự, có nhiệm vụ quyền hạn trong việc quản lý hộ tịch.
3. Khung hình phạt của Tội đăng ký hộ tịch trái pháp luật:
Tội đăng ký hộ tịch trái pháp luật theo Điều 336 Bộ luật Hình sự 2015 quy định những khung hình phạt như sau:
- Khung 1: Phạt cảnh cáo, phạt cải tạo không giam giữ đến 03 năm.
- Khung 2: Phạt tù từ 03 tháng đến 02 năm.
- Hình phạt bổ sung: Người phạm tội còn có thể bị cấm đảm nhiệm chức vụ nhất định từ 01 năm đến 05 năm.
4. Các tình tiết định khung hình phạt tăng nặng theo Điều 338 Bộ luật hình sự:
Các tình tiết định khung hình phạt tăng nặng của Tội đăng ký hộ tịch trái pháp luật được quy định tại khoản 2 Điều 338 với khung hình phạt là phạt tù từ 03 tháng đến 02 năm:
- Đăng ký, cấp giấy tờ về hộ tịch trái pháp luật cho 02 người trở lên:
Việc đăng ký, cấp giấy tờ hộ tịch trái pháp luật cho từ 02 người trở lên thể hiện rõ tính hệ thống và lặp lại hành vi vi phạm cho thấy người thực hiện không chỉ sai phạm một cách cá biệt mà có thể đang cố tình lợi dụng chức vụ để trục lợi hoặc phục vụ cho những mục đích trái pháp luật. Hành vi này gây nguy cơ ảnh hưởng nghiêm trọng đến tính chính xác, trung thực của dữ liệu hộ tịch – một trong những cơ sở quan trọng để quản lý dân cư, nhân thân và quyền công dân. Đây là tình tiết định khung tăng nặng của Tội đăng ký hộ tịch trái pháp luật; thể hiện mức độ nguy hiểm của hành vi phạm tội ở phạm vi rộng hơn.
- Giấy tờ về hộ tịch đã được cấp, đăng ký trái pháp luật được sử dụng để thực hiện hành vi trái pháp luật:
Trong trường hợp giấy tờ hộ tịch được cấp, đăng ký trái pháp luật đã bị người khác sử dụng để thực hiện các hành vi vi phạm pháp luật khác, thì mức độ nguy hiểm của hành vi càng nghiêm trọng. Hậu quả không chỉ dừng lại ở việc sai sót hành chính mà còn tạo điều kiện, công cụ hoặc phương tiện cho hành vi tội phạm khác như giả mạo nhân thân, nhập quốc tịch trái phép, trốn thuế, làm giả hồ sơ, lừa đảo… Đây là tình tiết định khung hình phạt tăng nặng nhằm xử lý nghiêm các hành vi tiếp tay gián tiếp cho các hành vi xâm phạm trật tự xã hội và pháp luật.
5. Phân biệt với Tội lạm quyền trong khi thi hành công vụ:
| Tiêu chí | Tội lạm quyền trong khi thi hành công vụ (Điều 357 Bộ luật Hình sự 2015) | Tội đăng ký hộ tịch trái pháp luật (Điều 336 Bộ luật Hình sự 2015) |
|---|---|---|
| Chủ thể | Người có chức vụ, quyền hạn trong cơ quan Nhà nước hoặc tổ chức được giao thực hiện công vụ. | Người có nhiệm vụ, quyền hạn trong lĩnh vực hộ tịch (thường là cán bộ tư pháp – hộ tịch). |
| Hành vi vi phạm | Vượt quá quyền hạn được giao để thực hiện hành vi trái công vụ vì động cơ vụ lợi hoặc cá nhân khác. | Thực hiện việc đăng ký hoặc cấp giấy tờ hộ tịch trái quy định của pháp luật. |
| Mục đích | Vì vụ lợi hoặc động cơ cá nhân khác. | Không yêu cầu rõ ràng về mục đích nhưng thường là do thiếu trách nhiệm hoặc vụ lợi. |
| Hậu quả | Gây thiệt hại về tài sản từ 10 triệu đồng trở lên hoặc gây thiệt hại khác đến lợi ích của Nhà nước, tổ chức, cá nhân. | Chỉ bị xử lý hình sự khi đã bị xử lý kỷ luật mà còn vi phạm, hoặc gây ra các hậu quả nghiêm trọng. |
| Khung hình phạt | Khung 1: Phạt cảnh cáo, phạt cải tạo không giam giữ đến 03 năm. Khung 2: Phạt tù từ 03 tháng đến 02 năm. | Khung 1: Phạt cải tạo không giam giữ đến 03 năm hoặc phạt tù từ 01 năm đến 05 năm. Khung 2: Phạt tù từ 05 năm đến 10 năm. Khung 3: Phạt tù từ 10 năm đến 15 năm. |
| Hình phạt bổ sung | Người phạm tội còn có thể bị cấm đảm nhiệm chức vụ nhất định từ 01 năm đến 05 năm. | Người phạm tội còn bị cấm đảm nhiệm chức vụ nhất định từ 01 năm đến 05 năm, có thể bị phạt tiền từ 10.000.000 đồng đến 100.000.000 đồng. |
| Tính chất xâm phạm | Xâm phạm đến hoạt động đúng đắn của cơ quan nhà nước, làm suy giảm lòng tin vào bộ máy công quyền. | Xâm phạm đến trật tự quản lý hành chính về hộ tịch, ảnh hưởng đến quyền nhân thân của công dân. |
| Mức độ phổ biến | Xuất hiện trong nhiều lĩnh vực như quản lý đất đai, tài sản công, xây dựng, ngân sách… | Chủ yếu xảy ra trong lĩnh vực tư pháp – hộ tịch ở cấp cơ sở (xã, phường, thị trấn). |
THAM KHẢO THÊM:
