Tội chứa chấp việc sử dụng trái phép chất ma túy (Điều 256)

1. Khái quát về Tội chứa chấp việc sử dụng trái phép chất ma túy:

1.1. Tội chứa chấp việc sử dụng trái phép chất ma túy là gì?

Trong bối cảnh hiện nay, tội phạm ma túy nói chung và hành vi chứa chấp việc sử dụng trái phép chất ma túy nói riêng diễn biến hết sức phức tạp. Nhiều đối tượng vì lợi ích cá nhân, bất chấp hậu quả đã cho thuê/cho mượn hoặc dùng chính địa điểm quản lý để làm nơi tổ chức, tụ tập sử dụng ma túy. Tình trạng này xảy ra tại nhiều loại hình cơ sở kinh doanh như: Các quán karaoke, vũ trường, khách sạn, nhà nghỉ, căn hộ cho thuê… từ đó làm gia tăng nguy cơ lây lan tệ nạn ma túy trong cộng đồng.

Thực tiễn xét xử cho thấy, không ít vụ án được lực lượng chức năng phát hiện có quy mô lớn liên quan đến nhiều người cùng tham gia sử dụng, gây mất an ninh trật tự và tạo “điểm nóng” về tệ nạn xã hội ở nhiều địa phương. Điều này đặt ra yêu cầu cấp bách đối với cơ quan tiến hành tố tụng và chính quyền địa phương trong công tác phòng ngừa đấu tranh với loại tội phạm này.

Có thể đưa ra khái niệm về Tội chứa chấp việc sử dụng trái phép chất ma túy như sau:

“Tội chứa chấp việc sử dụng trái phép chất ma túy được hiểu là hành vi của một người có hành vi cho thuê, cho mượn địa điểm hoặc bằng bất kỳ cách nào khác cố ý tạo điều kiện, che giấu, dung túng để người khác sử dụng trái phép chất ma túy. Điểm đặc trưng của tội này là người phạm tội không trực tiếp sử dụng ma túy cũng không nhất thiết tham gia mua bán, vận chuyển, tàng trữ chất ma túy, mà hành vi chính yếu là “chứa chấp” – tức cho phép hoặc làm ngơ để hành vi sử dụng ma túy diễn ra tại nơi mình quản lý. Khái niệm này phản ánh sự nguy hiểm gián tiếp nhưng rất rõ ràng đối với xã hội bởi chính hành vi “tạo môi trường” sẽ thúc đẩy việc lạm dụng và lan rộng ma túy trong cộng đồng.”

1.2. Ý nghĩa của Tội chứa chấp việc sử dụng trái phép chất ma túy trong pháp luật hình sự:

Việc quy định tội chứa chấp việc sử dụng trái phép chất ma túy trong Bộ luật Hình sự có nhiều ý nghĩa quan trọng:

• Thứ nhất, về mặt pháp lý: Đây là công cụ pháp luật hình sự để xử lý nghiêm những đối tượng dung túng, bao che và góp phần ngăn chặn sự phát triển của tệ nạn ma túy.
• Thứ hai, về mặt xã hội: Quy định này thể hiện thái độ kiên quyết của Nhà nước trong việc bảo vệ trật tự, an toàn xã hội và bảo vệ sức khỏe cộng đồng, đặc biệt là giới trẻ, nhóm dễ bị lôi kéo sử dụng ma túy.
• Thứ ba, về mặt phòng ngừa: Hình sự hóa hành vi chứa chấp giúp răn đe các chủ cơ sở kinh doanh, quản lý địa điểm phải nâng cao trách nhiệm, không tiếp tay hoặc làm ngơ trước hành vi sử dụng ma túy trái phép. Qua đó tạo môi trường lành mạnh và góp phần giảm thiểu nguy cơ hình thành các “điểm nóng” về ma túy.

1.3. Cơ sở pháp lý của Tội chứa chấp việc sử dụng trái phép chất ma túy:

Tội chứa chấp việc sử dụng trái phép chất ma túy hiện nay đang được quy định tại Điều 256 Bộ luật Hình sự 2015 như sau:

“1. Người nào cho thuê, cho mượn địa điểm hoặc có bất kỳ hành vi nào khác chứa chấp việc sử dụng trái phép chất ma túy, nếu không thuộc trường hợp quy định tại Điều 255 của Bộ luật này, thì bị phạt tù từ 02 năm đến 07 năm.

2. Phạm tội thuộc một trong các trường hợp sau đây, thì bị phạt tù từ 07 năm đến 15 năm:

a) Lợi dụng chức vụ, quyền hạn;

b) Phạm tội 02 lần trở lên;

c) Đối với người dưới 16 tuổi;

d) Đối với 02 người trở lên;

đ) Tái phạm nguy hiểm.

3. Người phạm tội còn có thể bị phạt tiền từ 50.000.000 đồng đến 200.000.000 đồng hoặc tịch thu một phần hoặc toàn bộ tài sản.”

2. Cấu thành tội phạm Tội chứa chấp việc sử dụng trái phép chất ma túy:

2.1. Khách thể:

Tội chứa chấp việc sử dụng trái phép chất ma túy xâm phạm trực tiếp đến: Các quy định của Nhà nước vể quản lý, sử dụng chất ma túy. Ngoài ra tội phạm này còn gián tiếp xâm phạm đến tính mạng, sức khỏe của người khác.

2.2. Mặt khách quan:

Tội chứa chấp việc sử dụng trái phép chất ma túy được hướng dẫn chi tiết tại tiểu mục 7 Mục II Thông tư liên tịch số 17/2007/TTLT-BCA-VKSNDTC-TANDTC-BTP. Tuy Thông tư liên tịch số 17/2007/TTLT-BCA-VKSNDTC-TANDTC-BTP hướng dẫn Bộ luật Hình sự năm 1999 (đã hết hiệu lực) nhưng tới nay vẫn chưa có văn bản thay thế nên tinh thần tại Thông tư này vẫn có tính chất tham khảo.

Mặt khách quan của Tội chứa chấp việc sử dụng trái phép chất ma túy được thể hiện thông qua các hành vi sau:

• Biết người khác là đối tượng sử dụng trái phép chất ma túy nhưng vẫn cho thuê địa điểm thuộc quyền chiếm hữu của mình hoặc do mình quản lý để họ trực tiếp sử dụng trái phép chất ma túy nhằm thỏa mãn nhu cầu của họ về sử dụng chất ma túy;
• Biết người khác là đối tượng sử dụng trái phép chất ma túy nhưng vẫn cho mượn địa điểm thuộc quyền chiếm hữu của mình hoặc do mình quản lý để họ trực tiếp sử dụng trái phép chất ma túy nhằm thỏa mãn nhu cầu của họ về sử dụng chất ma túy;
• Biết người khác (không phải là ông, bà, cha, mẹ, con, cháu, anh chị em ruột, vợ hoặc chồng của mình) là đối tượng sử dụng trái phép chất ma túy, tuy không cho họ thuê, mượn địa điểm thuộc quyền chiếm hữu của mình hoặc do mình quản lý nhưng lại để mặc cho họ hai lần sử dụng trái phép chất ma túy trở lên hoặc để mặc cho nhiều người sử dụng trái phép chất ma túy.

Lưu ý: Khi truy cứu trách nhiệm hình sự đối với người chứa chấp việc sử dụng trái phép chất ma túy cần phân biệt:

Thứ nhất: Khác với Tội tổ chức sử dụng trái phép chất ma túy (tức người có địa điểm thực hiện một loại hành động như: đứng ra tổ chức, dẫn dắt con nghiện, cung cấp ma túy…) thì Tội chứa chấp việc sử dụng trái phép chất ma túy chỉ cung cấp địa điểm, tạo điều kiện thuận lợi cho con nghiện sử dụng. Nói cách khác, Tội tổ chức sử dụng trái phép chất ma túy có thể bao gồm việc “chứa chấp”; nhưng Tội chứa chấp việc sử dụng trái phép chất ma túy thì ngoài việc cung cấp địa điểm còn phải thực hiện thêm các hành vi khác liên quan đến ma túy thì mới cấu thành Tội tổ chức sử dụng trái phép chất ma túy (Điều 255 Bộ luật Hình sự 2015).

Thứ hai: Người có địa điểm cho người khác mượn hoặc thuê địa điểm mà biết là họ dùng địa điểm đó không phải để họ sử dụng chất ma túy nhằm thỏa mãn nhu cầu của họ về sử dụng chất ma túy, mà dùng địa điểm đó để đưa chất ma túy trái phép vào cơ thể người khác thì phải bị truy cứu trách nhiệm hình sự về Tội tổ chức sử dụng trái phép chất ma túy quy định tại Điều 255 Bộ luật Hình sự 2015.

Thứ ba: Người nào bán trái phép chất ma túy cho người khác và còn cho họ sử dụng địa điểm thuộc quyền sở hữu, chiếm hữu hoặc quản lý của mình để sử dụng trái phép chất ma túy thì ngoài việc bị truy cứu trách nhiệm hình sự về Tội mua bán trái phép chất ma túy, người đó còn bị truy cứu trách nhiệm hình sự về Tội chứa chấp việc sử dụng trái phép chất ma túy theo Điều 256 Bộ luật Hình sự 2015

Thứ tư: Người có địa điểm cho người khác mượn hoặc thuê địa điểm mà không biết người khác sử dụng trái phép ma túy thì người cho mượn hoặc thuê địa điểm bị loại trừ khỏi hành vi phạm Tội chứa chấp việc sử dụng trái phép chất ma túy.

2.3. Chủ thể:

Củ thể của Tội chứa chấp việc sử dụng trái phép chất ma túy là người đủ năng lực trách nhiệm hình sự, đáp ứng được độ tuổi do pháp luật quy định (từ đủ 16 tuổi trở lên).

Pháp nhân thương mại không phải chủ thể của tội danh này.

2.4. Mặt chủ quan:

Tội chứa chấp việc sử dụng trái phép chất ma túy được thực hiện với lỗi cố ý trực tiếp. Nhận thức rõ hành vi của mình bị pháp luật cấm, thấy trước được tác hại của hành vi chứa chấp việc sử dụng trái phép chất ma túy nhưng vẫn thực hiện.

Mục đích của người phạm tội là dấu hiệu bắt buộc trong cấu thành của Tội chứa chấp việc sử dụng trái phép chất ma túy. Người phạm tội biết rõ người thuê địa điểm, mượn địa điểm là để sử dụng trái phép chất ma tuý nhưng vẫn cho thuê, cho mượn.

3. Khung hình phạt của Tội chứa chấp việc sử dụng trái phép chất ma túy:

Tội chứa chấp việc sử dụng trái phép chất ma túy theo Điều 256 Bộ luật Hình sự 2015 quy định những khung hình phạt như sau:

• Khung 1: Phạt tù từ 02 năm đến 07 năm.
• Khung 2: Phạt tù từ 07 năm đến 15 năm.
• Hình phạt bổ sung: Người phạm tội còn có thể bị phạt tiền từ 50.000.000 đồng đến 200.000.000 đồng hoặc tịch thu một phần hoặc toàn bộ tài sản.

4. Các tình tiết định khung tăng nặng theo Điều 256 Bộ luật Hình sự 2015:

Các tình tiết định khung hình phạt tăng nặng của Tội chứa chấp việc sử dụng trái phép chất ma túy được quy định tại khoản 2 Điều 256 Bộ luật Hình sự 2015 với khung hình phạt là phạt tù từ 07 năm đến 15 năm:

• Lợi dụng chức vụ, quyền hạn theo điểm a khoản 2 Điều 256 Bộ luật Hình sự 2015:

Khi người phạm tội lợi dụng chức vụ, quyền hạn để thực hiện hành vi chứa chấp việc sử dụng trái phép chất ma túy thì tính nguy hiểm cho xã hội tăng cao. Bởi lẽ người có chức vụ, quyền hạn thường được giao nhiệm vụ quản lý, giữ gìn trật tự xã hội nhưng thay vì tuân thủ pháp luật lại dùng chính vị trí của mình để che giấu, bao che hoặc tạo điều kiện cho hành vi phạm tội. Điều này không chỉ làm gia tăng mức độ lây lan, tổ chức sử dụng ma túy mà còn làm suy giảm niềm tin của xã hội vào cơ quan, tổ chức cũng như làm ảnh hưởng đến uy tín Nhà nước. Do đó, pháp luật buộc phải áp dụng khung hình phạt nặng hơn của Tội chứa chấp việc sử dụng trái phép chất ma túy nhằm răn đe và phòng ngừa chung.

• Phạm tội 02 lần trở lên theo điểm b khoản 2 Điều 256 Bộ luật Hình sự 2015:

Trường hợp người phạm tội đã nhiều lần cho thuê, cho mượn địa điểm hoặc có hành vi chứa chấp việc sử dụng ma túy, chứng tỏ đây là hành vi có tính chất tái diễn, có chủ đích và coi thường pháp luật. Việc phạm tội 02 lần trở lên không chỉ cho thấy ý thức coi thường sự nghiêm minh của pháp luật mà còn tiềm ẩn nguy cơ biến nơi chứa chấp thành điểm “tụ điểm” sử dụng ma túy, gây ảnh hưởng nghiêm trọng đến an ninh trật tự xã hội. Vì vậy, tình tiết này được xem là căn cứ để áp dụng hình phạt nghiêm khắc hơn của Tội chứa chấp việc sử dụng trái phép chất ma túy nhằm đảm bảo tính trừng trị và ngăn ngừa tái phạm.

• Đối với người dưới 16 tuổi theo điểm c khoản 2 Điều 256 Bộ luật Hình sự 2015:

Đây là trường hợp người được chứa chấp sử dụng trái phép chất ma túy là người dưới 16 tuổi, việc xác định tuổi của người mà người phạm tội chứa chấp việc sử dụng trái phép chất ma túy không phụ thuộc vào ý thức chủ quan của người phạm tội mà căn cứ vào tuổi thật của người sử dụng trái phép chất ma túy. Đây không phải là tình tiết thuộc mặt chủ quan nên người phạm tội dù không biết người mà họ chứa chấp việc sử dụng trái phép chất ma túy là người dưới 16 tuổi thì vẫn bị áp dụng tình tiết định khung hình phạt này.

• Đối với 02 người trở lên theo điểm d khoản 2 Điều 256 Bộ luật Hình sự 2015:

Theo Mục 2.4 Thông tư liên tịch số 17/2007/TTLT-BCA-VKSNDTC-TANDTC-BTP: Đây là trong một lần phạm tội, người phạm tội đã thực hiện tội phạm đối với từ hai người trở lên (ví dụ: trong một lần phạm tội tổ chức cho từ hai người trở lên sử dụng trái phép chất ma túy; trong một lần phạm tội chứa chấp từ hai người trở lên sử dụng trái phép chất ma túy; trong một lần phạm tội cưỡng bức, lôi kéo từ hai người trở lên sử dụng trái phép chất ma túy).

Nếu hành vi chứa chấp nhằm cho phép từ 02 người trở lên sử dụng trái phép chất ma túy thì mức độ nguy hiểm cho xã hội được đánh giá cao hơn. Điều này làm tăng khả năng hình thành tụ điểm, nhóm sử dụng ma túy tập thể, gây mất an ninh trật tự tại địa bàn, đồng thời làm gia tăng khả năng lôi kéo và lan rộng hành vi nghiện ma túy ra cộng đồng. Tính chất phạm tội vì thế không còn dừng lại ở phạm vi cá nhân mà đã lan sang phạm vi tập thể, đe dọa trực tiếp đến sự ổn định xã hội. Vì thế pháp luật quy định hình phạt nặng hơn đối với trường hợp này.

• Tái phạm nguy hiểm theo điểm đ khoản 2 Điều 256 Bộ luật Hình sự 2015:

Những trường hợp sau đây được coi là tái phạm nguy hiểm:

+ Đã bị kết án về tội phạm rất nghiêm trọng, tội phạm đặc biệt nghiêm trọng do cố ý, chưa được xóa án tích mà lại thực hiện hành vi phạm tội về tội phạm rất nghiêm trọng, tội phạm đặc biệt nghiêm trọng do cố ý;

+ Đã tái phạm, chưa được xóa án tích mà lại thực hiện hành vi phạm tội do cố ý.

5. Phân biệt với Tội tổ chức sử dụng trái phép chất ma túy:

6. Bản án điển hình của Tội chứa chấp việc sử dụng trái phép chất ma túy:

• Tên bản án:

Bản án về tội chứa chấp sử dụng trái phép chất ma túy số 35/2022/HS-PT ngày 14/06/2022 của Tòa án nhân dân tỉnh Bình Phước.

• Nội dung vụ án:

Hồ Xuân Ng khai nhận mục đích Ng gọi điện rủ Lê Thị Thùy L và Võ Văn L đến nhà để uống bia. Lúc L đến thì có đem theo ma túy khi L để hai bịch ma túy xuống nền chuẩn bị dụng cụ và mời những người có mặt trong phòng ngủ của Ng sử dụng thì Ng biết và có nhìn thấy L hít ma túy trên đĩa bằng mũi. Bản thân Ng có bẻ 1/4 viên ma túy dạng kẹo do L đem đến cho vào miệng uống với nước. Ng có ngồi chung với nhóm bạn xung quanh đĩa ma túy nhưng do Ng đã uống nhiều bia và đã sử dụng ma túy nên không rõ những người khác sử dụng ma túy cụ thể như thế nào. Khi bị phát hiện bắt quả tang Ng đang ngồi dưới nền cùng những người bạn trong phòng ngủ của Ng.

Hồ Xuân Ng nhận dạng được Giang Thị Yến Nh là người con gái đi cùng Lê Thị Thùy L đến nhà và ngồi cùng Ng, L tại phòng ngủ của nhà Ng vào rạng sáng ngày 15/5/2021, sau đó bị phát hiện bắt giữ. Nguyễn Hoàng B xác định khi B sử dụng ma túy thì có Ng ngồi cùng. Lê Thị Thùy L xác định khi bản thân L, Nh sử dụng ma túy thì có Ng ngồi cùng. Giang Thị Yến Nh xác định khi Nh, L sử dụng ma túy thì có anh chủ nhà, dáng người thấp, nhỏ con ngồi cùng. Kết quả nhận dạng qua ảnh Nh nhận dạng được chính là Hồ Xuân Ng, Đào Duy T xác định khi T, L và người bạn gái đi cùng L sử dụng ma túy thì có Ng ngồi cùng. Kết quả nhận dạng qua ảnh T nhận dạng được người con gái chính là Giang Thị Yến Nh, Nguyễn Tiến D xác định khi D sử dụng ma túy thì có Ng ngồi cùng.

Như vậy, Võ Văn L cung cấp hai loại ma túy gồm Ketamine và MDMA, đã chuẩn bị các dụng cụ và trực tiếp chia Ketamine trên đĩa sứ cho bảy người gồm Ng, H, B, T, D, L, Nh sử dụng. Hành vi này theo hướng dẫn tại điểm b tiểu mục 6.1 mục 6 phần II Thông tư liên tịch số 17/2007/TTLT-BCA-BQP-VKSNDTC-BTP ngày 24/12/2007 của liên ngành Trung ương và mục 1 phần I Công văn số 89/TANDTC-PC ngày 30/6/2020 của Hội đồng thẩm phán Tòa án nhân dân tối cao là hành vi Tổ chức sử dụng trái phép chất ma túy.

Hồ Xuân Ng mặc dù không bàn bạc trước với Võ Văn L nhưng đã để mặc cho sáu người gồm L, B, T, D, L, Nh và em ruột là H sử dụng ma túy trong phòng ngủ của Ng. Hành vi này theo hướng dẫn tại tiểu mục 7.2 mục 7 phần II Thông tư liên tịch số 17/2007/TTLT-BCA-BQP-VKSNDTC- BTP ngày 24/12/2007 của liên ngành Trung ương và mục 6 phần I Công văn số 02/TANDTC-PC ngày 02/8/2021 của Hội đồng thẩm phán Tòa án nhân dân tối cao là “có bất kỳ hành vi nào khác chứa chấp việc sử dụng ma túy” nên Nguyên phải bị xử lý hình sự về tội Chứa chấp sử dụng chất ma túy theo Điều 256 Bộ luật Hình sự 2015.

• Quyết định của Tòa án:

+ Tuyên bố bị cáo Hồ Xuân Ng phạm tội “Chứa chấp sử dụng trái phép chất ma túy”.

+ Xử phạt bị cáo Hồ Xuân Ng 02 (hai) năm tù, thời hạn tù tính từ ngày bị cáo chấp hành án phạt tù.

THAM KHẢO THÊM:

• Tội mua bán trái phép chất ma túy theo Điều 251 BLHS 2015
• Xử phạt hành chính đối với hành vi sử dụng trái phép chất ma túy
• Vô tình không biết đang vận chuyển ma túy bị xử lý thế nào?