Đặc xá và xóa án tích đều là chính sách khoan hồng của Nhà nước dành cho người phạm tội có quá trình cải tạo tốt. Tuy nhiên, không ít người sau khi được đặc xá cho rằng mình đã được xóa án tích, không còn bị coi là người có tiền án. Thực tế, 02 chế định này khác nhau hoàn toàn về bản chất và hậu quả pháp lý. Vậy, được đặc xá có đồng nghĩa với việc được xóa án tích không?
Mục lục bài viết
1. Được đặc xá thì có đương nhiên được xóa án tích không?
Khoản 1 Điều 3 Luật Đặc xá 2018 quy đinh: “Đặc xá” là sự khoan hồng đặc biệt của Nhà nước mà cụ thể, Chủ tịch nước sẽ quyết định tha tù trước thời hạn cho người bị kết án phạt tù có thời hạn, tù chung thân nhân sự kiện trọng đại, ngày lễ lớn của đất nước hoặc trong trường hợp đặc biệt.
Về vấn đề đương nhiên được xóa án tích sẽ được thực hiện theo quy định tại Điều 70 Bộ luật Hình sự 2015.
Bên cạnh đó, Điều 62 Bộ luật Hình sự 2015 quy đinh về miễn chấp hành hình phạt như sau:
- Người bị kết án được miễn chấp hành hình phạt khi được đặc xá hoặc đại xá.
- Người bị kết án cải tạo không giam giữ hoặc tù có thời hạn đến 03 năm chưa chấp hành hình phạt thì theo đề nghị của Viện trưởng Viện kiểm sát, Tòa án có thể quyết định miễn chấp hành hình phạt, nếu thuộc một trong các trường hợp sau đây: Sau khi bị kết án đã lập công; mắc bệnh hiểm nghèo; chấp hành tốt pháp luật, có hoàn cảnh gia đình đặc biệt khó khăn và xét thấy người đó không còn nguy hiểm cho xã hội nữa.
- Người bị kết án phạt tù có thời hạn trên 03 năm, chưa chấp hành hình phạt nếu đã lập công lớn hoặc mắc bệnh hiểm nghèo và người đó không còn nguy hiểm cho xã hội nữa, thì theo đề nghị của Viện trưởng Viện kiểm sát, Tòa án có thể quyết định miễn chấp hành toàn bộ hình phạt.
- Người bị kết án phạt tù đến 03 năm, đã được tạm đình chỉ chấp hành hình phạt, nếu trong thời gian được tạm đình chỉ mà đã lập công hoặc chấp hành tốt pháp luật, hoàn cảnh gia đình đặc biệt khó khăn và xét thấy người đó không còn nguy hiểm cho xã hội nữa, thì theo đề nghị của Viện trưởng Viện kiểm sát, Tòa án có thể quyết định miễn chấp hành phần hình phạt còn lại.
- Người bị kết án phạt tiền đã tích cực chấp hành được một phần hình phạt nhưng bị lâm vào hoàn cảnh kinh tế đặc biệt khó khăn kéo dài do thiên tai, hỏa hoạn, tai nạn hoặc ốm đau gây ra mà không thể tiếp tục chấp hành được phần hình phạt còn lại hoặc lập công lớn, thì theo đề nghị của Viện trưởng Viện kiểm sát, Tòa án có thể quyết định miễn chấp hành phần tiền phạt còn lại.
- Người bị phạt cấm cư trú hoặc quản chế, nếu đã chấp hành được một phần hai thời hạn hình phạt và cải tạo tốt, thì theo đề nghị của cơ quan thi hành án hình sự cấp huyện nơi người đó chấp hành hình phạt, Tòa án có thể quyết định miễn chấp hành phần hình phạt còn lại.
- Người được miễn chấp hành hình phạt theo quy định tại Điều này vẫn phải thực hiện đầy đủ các nghĩa vụ dân sự do Tòa án tuyên trong bản án.
Như vậy: Đặc xá là một hình thức miễn chấp hành hình phạt, KHÔNG phải trường hợp đương nhiên được xóa án tích.
2. Người được đặc xá đương nhiên được xóa án tích khi đáp ứng điều kiện gì?
Người được đặc xá được xóa án tích nếu đủ điều kiện quy định tại Điều 70 của Bộ luật Hình sự năm 2015. Cụ thể như sau:
(1) Đương nhiên được xóa án tích được áp dụng đối với người bị kết án không phải về các tội quy định tại Chương XIII (các tội xâm phạm an ninh quốc gia) và Chương XXVI (các tội xâm phạm tính mạng, sức khỏe, nhân phẩm, danh dự của con người) của Bộ luật Hình sự năm 2015. khi họ đã chấp hành xong hình phạt chính, thời gian thử thách án treo hoặc hết thời hiệu thi hành bản án và đáp ứng các điều kiện quy định tại khoản 2 và khoản 3 Điều 70 của Bộ luật Hình sự năm 2015..
(2) Người bị kết án đương nhiên được xóa án tích nếu từ khi chấp hành xong hình phạt chính hoặc hết thời gian thử thách án treo, người đó đã chấp hành xong hình phạt bổ sung, các quyết định khác của bản án và không thực hiện hành vi phạm tội mới trong thời hạn sau đây:
- 01 năm trong trường hợp bị phạt cảnh cáo, phạt tiền, cải tạo không giam giữ, phạt tù nhưng được hưởng án treo;
- 02 năm trong trường hợp bị phạt tù đến 05 năm;
- 03 năm trong trường hợp bị phạt tù từ trên 05 năm đến 15 năm;
- 05 năm trong trường hợp bị phạt tù từ trên 15 năm, tù chung thân hoặc tử hình nhưng đã được giảm án.
Trường hợp người bị kết án đang chấp hành hình phạt bổ sung là quản chế, cấm cư trú, cấm đảm nhiệm chức vụ, cấm hành nghề hoặc làm công việc nhất định, tước một số quyền công dân mà thời hạn phải chấp hành dài hơn thời hạn quy định tại các điểm a, b và c khoản 2 Điều 70 của Bộ luật Hình sự năm 2015 thì thời hạn đương nhiên được xóa án tích sẽ hết vào thời điểm người đó chấp hành xong hình phạt bổ sung.
(3) Người bị kết án đương nhiên được xóa án tích nếu từ khi hết thời hiệu thi hành bản án người đó không thực hiện hành vi phạm tội mới trong thời hạn quy định tại khoản 2 Điều 70 của Bộ luật Hình sự năm 2015.
(4) Cơ quan quản lý cơ sở dữ liệu lý lịch tư pháp có trách nhiệm cập nhật thông tin về tình hình án tích của người bị kết án và khi có yêu cầu thì cấp phiếu lý lịch tư pháp xác nhận không có án tích, nếu có đủ điều kiện quy định tại khoản 2 hoặc khoản 3 Điều 70 của Bộ luật Hình sự năm 2015.
Như vậy: Người được đặc xá chỉ đương nhiên được xóa án tích khi có đủ các điều kiện quy định tại khoản 1, 2, 3 Điều 70 Bộ luật Hình sự năm 2015 theo như phân tích nêu trên.
3. Hậu quả pháp lý của đặc xá so với xóa án tích:
Việc đặc xá và xóa án tích thường dễ bị nhầm lẫn trong thực tế bởi cả hai chế định này đều mang tính chất “khoan hồng” của pháp luật hình sự Việt Nam. Tuy nhiên, về bản chất, hai chế định này hoàn toàn khác nhau:
- Đặc xá chỉ là sự tha tù trước thời hạn;
- Còn xóa án tích mới là sự chấm dứt hoàn toàn hậu quả pháp lý của việc kết án.
Người được đặc xá có thể được trả tự do, nhưng vẫn chưa được coi là người không có án tích, cho đến khi đủ điều kiện hoặc được Tòa án quyết định xóa án tích theo quy định của Bộ luật Hình sự năm 2015.
3.1. Người được đặc xá vẫn còn án tích cho đến khi đủ điều kiện xóa án tích:
Theo quy định tại Điều 70 Bộ luật Hình sự 2015, người bị kết án chỉ được coi là đã xóa án tích khi đáp ứng đủ các điều kiện về thời gian, chấp hành hình phạt và không phạm tội mới.
Trong khi đó, đặc xá chỉ là quyết định của Chủ tịch nước, cho phép người phạm tội được tha tù trước thời hạn nếu có quá trình cải tạo tốt, chấp hành nghiêm kỷ luật và đáp ứng điều kiện nhân đạo.
Điều này đồng nghĩa rằng, người được đặc xá chấm dứt việc chấp hành hình phạt tù nhưng án tích của họ vẫn còn tồn tại cho đến khi đủ điều kiện để được xóa theo quy định pháp luật. Nếu trong thời gian này họ tiếp tục phạm tội thì hành vi đó vẫn bị xem là tái phạm hoặc tái phạm nguy hiểm, ảnh hưởng nghiêm trọng đến nhân thân và khả năng được khoan hồng trong tương lai.
3.2. Sự khác biệt về quyền nhân thân, lý lịch tư pháp và cơ hội xã hội:
Một trong những hậu quả pháp lý quan trọng nhất của việc chưa được xóa án tích là người được đặc xá vẫn bị ghi nhận trong lý lịch tư pháp. Theo quy định, Phiếu lý lịch tư pháp số 1 hoặc số 2 của người được đặc xá vẫn thể hiện đầy đủ nội dung bản án, tội danh và mức hình phạt đã tuyên.
Điều này khiến họ chưa được coi là người không có án tích nên có thể bị hạn chế trong một số trường hợp như ứng tuyển vào cơ quan Nhà nước, xin việc tại các doanh nghiệp yêu cầu lý lịch tư pháp “sạch”, xuất cảnh ra nước ngoài hoặc tham gia đấu thầu, hành nghề có điều kiện…
Trong khi đó, người đã được xóa án tích thì lý lịch tư pháp sẽ ghi rõ “Không có án tích” và họ được phục hồi toàn bộ quyền công dân, quyền nhân thân; được coi là chưa từng bị kết án, không bị kỳ thị hay hạn chế trong bất kỳ hoạt động xã hội hợp pháp nào.
3.3. Vì sao cần làm thủ tục xóa án tích sau khi được đặc xá?
Việc làm thủ tục xóa án tích sau khi được đặc xá có ý nghĩa đặc biệt quan trọng cả về pháp lý lẫn tâm lý xã hội.
Đặc xá giúp người bị kết án được hưởng sự khoan hồng, trở về sớm với gia đình và cộng đồng nhưng về mặt pháp lý, họ vẫn bị coi là người có án tích. Chỉ khi được xóa án tích, mọi hậu quả của bản án mới chấm dứt hoàn toàn; từ đó giúp họ phục hồi danh dự, khôi phục quyền công dân và tự tin tái hòa nhập xã hội.
Ngoài ra, trong thực tế nhiều thủ tục như xin việc, xuất cảnh, định cư nước ngoài, học tập, cấp lý lịch tư pháp… hoặc hoạt động kinh doanh có điều kiện đều yêu cầu người thực hiện không có án tích. Nếu chỉ được đặc xá mà chưa được xóa án tích, Phiếu lý lịch tư pháp vẫn thể hiện thông tin về bản án cũ và gây trở ngại trong hồ sơ. Vì vậy việc xóa án tích giúp xóa sạch “vết tích pháp lý” và tạo ra nhiều điều kiện thuận lợi hơn trong công việc cũng như cuộc sống.
THAM KHẢO THÊM:
Tư vấn pháp luật qua Zalo
Liên hệ với Luật sư để được hỗ trợ:
Tư vấn pháp luật qua Zalo 
