Bị giáo dục tại trại giáo dưỡng có bị coi là có tiền án không?

1. Giáo dục tại trại giáo dưỡng có bị coi là có tiền án không?

Biện pháp ”đưa vào trường giáo dưỡng” được coi là một trong những biện pháp xử lý vi phạm hành chính áp dụng cho đối tượng có độ tuổi từ 12 tuổi đến dưới 18 tuổi và có hành vi vi phạm pháp luật tuy nhiên chưa đến mức xử lý hình sự.

Trước đây, căn cứ Điều 107 Văn bản hợp nhất số 01/VBHN-VPQH 2017 Bộ luật hình sự quy định về trường hợp xóa án tích như sau:

(1) Trường hợp người dưới 18 tuổi bị kết án sẽ được coi là không có án tích nếu như thuộc một trong những trường hợp sau:

• Người từ đủ 14 tuổi đến dưới 16 tuổi;
• Người từ đủ 16 tuổi đến dưới 18 tuổi bị kết án về tội phạm ít nghiêm trọng, tội phạm nghiêm trọng hoặc tội phạm rất nghiêm trọng do vô ý;
• Người bị áp dụng biện pháp tư pháp theo quy định gồm có: Biện pháp tư pháp giáo dục tại trường giáo dưỡng.

(2) Trường hợp người ở độ tuổi từ đủ 16 tuổi đến dưới 18 tuổi bị kết án về tội phạm rất nghiêm trọng do lỗi cố ý hoặc tội phạm đặc biệt nghiêm trọng đương nhiên được xóa án tích khi thuộc trường hợp từ khi chấp hành xong hình phạt chính hoặc hết thời gian thử thách án treo hoặc từ khi hết thời hiệu thi hành bản án, người đó không thực hiện hành vi phạm tội mới trong thời hạn như dưới đây:

• Trường hợp bị phạt cảnh cáo, phạt tiền, phạt cải tạo không giam giữ hoặc phạt tù nhưng được hưởng án treo: 06 tháng;
• Trường hợp bị phạt tù đến 05 năm: 01 năm;
• Trường hợp bị phạt tù từ trên 05 năm đến 15 năm: 02 năm;
• Trường hợp bị phạt tù trên 15 năm: 03 năm.

Tuy nhiên, hiện tại Bộ luật Hình sự 2015 (sửa đổi năm 2025) đã loại bỏ điêu luật nêu trên. Đối chiếu theo Điều 30 Bộ luật Hinh sự 2015 quy định:

Hình phạt là biện pháp cưỡng chế nghiêm khắc nhất của Nhà nước được quy định trong Bộ luật này, do Tòa án quyết định áp dụng đối với người hoặc pháp nhân thương mại phạm tội nhằm tước bỏ hoặc hạn chế quyền, lợi ích của người, pháp nhân thương mại đó.

Hình phạt không chỉ nhằm trừng trị người, pháp nhân thương mại phạm tội mà còn giáo dục họ ý thức tuân theo pháp luật và các quy tắc của cuộc sống, ngăn ngừa họ phạm tội mới; giáo dục người, pháp nhân thương mại khác tôn trọng pháp luật, phòng ngừa và đấu tranh chống tội phạm.

Các hình phạt đối với người phạm tội được liệt kê tại Điều 32 Bộ luật Hình sự 2015 gồm:

(1) Hình phạt chính:

• Cảnh cáo;
• Phạt tiền;
• Cải tạo không giam giữ;
• Trục xuất;
• Tù có thời hạn;
• Tù chung thân;
• Tử hình.

(2) Hình phạt bổ sung:

• Cấm đảm nhiệm chức vụ, cấm hành nghề hoặc làm công việc nhất định;
• Cấm cư trú;
• Quản chế;
• Tước một số quyền công dân;
• Tịch thu tài sản;
• Phạt tiền, khi không áp dụng là hình phạt chính;
• Trục xuất, khi không áp dụng là hình phạt chính.

Như vậy: Biện pháp đưa vào trường giáo dưỡng không phải là hình phạt theo quy định của Bộ luật Hinh sự 2015 hiện hành. Người chưa thành niên phạm tội, nếu được áp dụng những biện pháp đưa vào trường giáo dưỡng thì sẽ KHÔNG bị xem là có án tích.

Theo quy định pháp luật hiện hành, biện pháp giáo dục tại trại giáo dưỡng không bị coi là có tiền án. Đây là biện pháp xử lý hành chính đặc thù áp dụng đối với người chưa thành niên (từ đủ 12 đến dưới 18 tuổi) có hành vi vi phạm pháp luật nhưng chưa đến mức bị truy cứu trách nhiệm hình sự theo quy định tại Luật Xử lý vi phạm hành chính năm 2012.

Mục đích của biện pháp này là giáo dục, giúp đỡ, rèn luyện nhân cách và hỗ trợ người vi phạm tái hòa nhập cộng đồng, chứ không phải là hình phạt hình sự. ‘

Theo Điều 2 Luật Lý lịch tư pháp năm 2009, ”tiền án” chỉ phát sinh khi cá nhân bị Tòa án kết án bằng bản án hình sự có hiệu lực pháp luật và chưa được xóa án tích. Do đó, người từng bị giáo dục tại trại giáo dưỡng KHÔNG CÓ TIỀN ÁN, không bị ghi nhận trong lý lịch tư pháp và vẫn được coi là chưa từng bị kết án hình sự.

2. Trường hợp nào áp dụng biện pháp đưa vào trường giáo dưỡng?

Theo Điều 91 Luật Xử lý vi phạm hành chính 2012 thì đưa vào trường giáo dưỡng là biện pháp xử lý hành chính áp dụng đối với người có hành vi vi phạm pháp luật nhằm mục đích giúp họ học văn hóa, học nghề, lao động, sinh hoạt dưới sự quản lý, giáo dục của nhà trường. 

Theo Điều 92 Luật Xử lý vi phạm hành chính 2012 thì đối tượng bị áp dụng biện pháp đưa vào trường giáo dưỡng bao gồm:

• Người từ đủ 12 tuổi đến dưới 14 tuổi thực hiện hành vi có dấu hiệu của một tội phạm đặc biệt nghiêm trọng quy định tại Bộ luật Hình sự.
• Người từ đủ 14 tuổi đến dưới 16 tuổi thực hiện hành vi có dấu hiệu của một tội phạm rất nghiêm trọng hoặc một tội phạm đặc biệt nghiêm trọng quy định tại Bộ luật Hình sự, trừ những tội phạm quy định tại khoản 2 Điều 12 của Bộ luật Hình sự.
• Người từ đủ 14 tuổi đến dưới 16 tuổi thực hiện một trong các hành vi quy định tại khoản 2, khoản 3 Điều 90 Luật Xử lý vi phạm hành chính và trước đó đã bị áp dụng biện pháp giáo dục tại xã, phường, thị trấn.
• Người từ đủ 16 tuổi đến dưới 18 tuổi thực hiện một trong các hành vi quy định tại khoản 4 Điều 90 Luật Xử lý vi phạm hành chính nhưng không phải là tội phạm và trước đó đã bị áp dụng biện pháp giáo dục tại xã, phường, thị trấn.

Đồng thời, không áp dụng biện pháp đưa vào trường giáo dưỡng đối với các trường hợp sau:

• Người không có năng lực trách nhiệm hành chính;
• Người đang mang thai có chứng nhận của cơ sở khám bệnh, chữa bệnh từ tuyến huyện trở lên;
• Phụ nữ hoặc người duy nhất đang nuôi con nhỏ dưới 36 tháng tuổi được Ủy ban nhân dân cấp xã nơi người đó cư trú xác nhận.

3. Biện pháp giáo dục tại trại giáo dưỡng và biện pháp đưa vào cơ sở giáo dục bắt buộc có khác nhau không?

Đây là 02 biện pháp hoàn toàn khác nhau. Đối tượng áp dụng biện pháp đưa vào cơ sở giáo dục bắt buộc khác với đối tượng áp dụng biện pháp đưa vào trường giáo dưỡng. Điều 94 Luật Xử lý vi phạm hành chính 2012 quy định:

Đối tượng bị áp dụng biện pháp ”đưa vào cơ sở giáo dục bắt buộc” là người thực hiện hành vi xâm phạm tài sản của tổ chức trong nước hoặc nước ngoài; tài sản, sức khoẻ, danh dự, nhân phẩm của công dân, của người nước ngoài; vi phạm trật tự an toàn xã hội 02 lần trở lên trong 06 tháng nhưng chưa đến mức truy cứu trách nhiệm hình sự, đã bị áp dụng biện pháp giáo dục tại xã, phường, thị trấn hoặc chưa bị áp dụng biện pháp này nhưng không có nơi cư trú ổn định.

Đồng thời, không áp dụng biện pháp đưa vào cơ sở giáo dục bắt buộc đối với các trường hợp sau đây:

• Người không có năng lực trách nhiệm hành chính;
• Người chưa đủ 18 tuổi;
• Nữ trên 55 tuổi, nam trên 60 tuổi;
• Người đang mang thai có chứng nhận của bệnh viện;
• Phụ nữ hoặc người duy nhất đang nuôi con nhỏ dưới 36 tháng tuổi.

Như vậy: Biện pháp giáo dục tại trại giáo dưỡng và biện pháp đưa vào cơ sở giáo dục bắt buộc là hai hình thức xử lý hành chính khác nhau. Trại giáo dưỡng áp dụng với người chưa thành niên (từ 12 đến dưới 18 tuổi) có hành vi vi phạm pháp luật nhưng chưa đến mức truy cứu trách nhiệm hình sự, nhằm giáo dục, rèn luyện và giúp đỡ họ hoàn thiện nhân cách.

Trong khi đó, cơ sở giáo dục bắt buộc áp dụng đối với người thành niên (từ đủ 18 tuổi trở lên) có hành vi vi phạm nhiều lần, gây mất trật tự xã hội, với mục đích răn đe và cải tạo.

Cả 02 biện pháp đều do Cơ quan nhà nước có thẩm quyền (Tòa án) quyết định, có thời hạn từ 06 tháng đến 02 năm và không bị coi là tiền án; tuy nhiên việc đưa vào cơ sở giáo dục bắt buộc có thể được xem là đã bị xử lý hành chính (tiền sự) còn biện pháp giáo dục tại trại giáo dưỡng thì không (theo phân tích tại Mục 1).

THAM KHẢO THÊM:

• Con cái hư hỏng, bố mẹ có quyền quyết định đưa con vào trại giáo dưỡng?
• Trường giáo dưỡng là gì? Giáo dục tại trường giáo dưỡng?
• Trường hợp đưa người vào trung tâm cải tạo, trường giáo dưỡng