Hiệp định EVFTA là gì? Nội dung, tinh thần và cam kết của hiệp định?

1. Hiệp định EVFTA là gì?

Hiệp định EVFTA – danh từ, trong tiếng Anh được gọi là European-Vietnam Free Trade Agreement, viết tắt là EVFTA.

Hiệp định EVFTA hay còn được gọi là Hiệp định thương mại tự do Việt Nam – EU, là thỏa thuận được kí kết giữa 28 nước thành viên liên minh châu Âu và Việt Nam.

Không chỉ loại bỏ hơn 99% thuế hải quan đối với hàng hóa, hiệp định còn mở cửa thị trường dịch vụ của Việt Nam cho các công ty EU và tăng cường bảo vệ các khoản đầu tư của EU vào Việt Nam.

Theo số liệu của Ủy ban châu Âu, FTA có thể thúc đẩy nền kinh tế bùng nổ của Việt Nam lên tới 15% GDP, giúp tỉ trọng xuất khẩu của Việt Nam sang châu Âu tăng hơn một phần ba. Đối với EU, thỏa thuận này là bước đệm quan trọng cho một thỏa thuận thương mại lớn hơn với các quốc gia ASEAN. (Theo European Parliament)

Cùng với Hiệp định Bảo hộ Đầu tư (EVIPA), hiệp định EVFTA được kí kết vào 30/6/2019. Sau khi kí kết, hai Hiệp định sẽ phải trải qua quá trình phê chuẩn nội bộ ở EU và Việt Nam để có thể chính thức có hiệu lực với hai Bên.

2. Nội dung, tinh thần hiệp định và cam kết của các bên:

Thương mại hàng hóa

Theo như hiệp định ta thấy đối với xuất khẩu, ngay khi Hiệp định EVFTA có hiệu lực, EU sẽ xóa bỏ thuế nhập khẩu đối với khoảng 85,6% số dòng thuế, tương đương 70,3% kim ngạch xuất khẩu của Việt Nam sang EU.

Hiện nay như ta thấy với khoảng 0,3% kim ngạch xuất khẩu còn lại, hiệp định EU cam kết dành cho Việt Nam hạn ngạch thuế quan với thuế nhập khẩu trong hạn ngạch là 0%.

Như vậy ta thấy hiện nay đối với hàng xuất khẩu của EU, Việt Nam cam kết sẽ xóa bỏ thuế quan ngay khi Hiệp định có hiệu lực với 48,5% số dòng thuế cụ thể nó chiếm 64,5% kim ngạch nhập khẩu.

Theo hiệp định thương mại hóa này cam kết sau 10 năm, mức xóa bỏ thuế quan là khoảng 98,3% số dòng thuế (chiếm 99,8% kim ngạch nhập khẩu). Đối với khoảng 1,7% số dòng thuế còn lại của EU, Việt Nam áp dụng lộ trình xóa bỏ thuế nhập khẩu dài hơn 10 năm hoặc áp dụng hạn ngạch thuế quan theo cam kết WTO.

Thương mại dịch vụ và đầu tư

Bên cạnh những cam kết của hiệp định thì cam kết của Việt Nam và EU về thương mại dịch vụ đầu tư với mục đích đưa ra để tạo ra một môi trường đầu tư cởi mở, thuận lợi cho hoạt động của các doanh nghiệp hai bên.

Mua sắm của Chính phủ

Theo đó ta thấy Việt Nam và EU thống nhất các nội dung tương đương với Hiệp định GPA của WTO. Với một số nghĩa vụ như đấu thầu qua mạng, thiết lập cổng thông tin điện tử để đăng tải thông tin đấu thầu,… Việt Nam có lộ trình để thực hiện. EU cũng cam kết dành hỗ trợ kĩ thuật cho Việt Nam để thực thi các nghĩa vụ này.

Sở hữu trí tuệ

Cam kết về sở hữu trí tuệ gồm cam kết về bản quyền, phát minh, sáng chế, cam kết liên quan tới dược phẩm và chỉ dẫn địa lí,… Về cơ bản, các cam kết về sở hữu trí tuệ của Việt Nam là phù hợp với quiđịnh của pháp luật hiện hành.

Các nội dung khác 

Bên cạnh những nội dung nêu như trên thì hiệp định EVFTA cũng bao gồm các Chương liên quan tới cạnh tranh, doanh nghiệp nhà nước, phát triển bền vững, hợp tác và xây dựng năng lực, pháp lí – thể chế. Các nội dung này phù hợp với hệ thống pháp luật của Việt Nam, tạo khuôn khổ pháp lí để hai bên tăng cường hợp tác, thúc đẩy sự phát triển của thương mại và đầu tư giữa hai Bên.

3. Vai trò của Hiệp định EVFTA trong việc giúp hồi phục nền kinh tế Việt Nam:

Như vậy nên ta thấy EVFTA là một Hiệp định toàn diện, chất lượng cao, cân bằng về lợi ích cho cả Việt Nam và EU, đồng thời phù hợp với các quy định của Tổ chức Thương mại thế giới (WTO).

Theo như hiệp định này ta thấy từ trong Hiệp định gồm 17 Chương, 2 Nghị định thư và một số biên bản ghi nhớ kèm theo với các nội dung chính là: thương mại hàng hóa (gồm các quy định chung và cam kết mở cửa thị trường), quy tắc xuất xứ, hải quan và thuận lợi hóa thương mại, các biện pháp vệ sinh an toàn thực phẩm (SPS), các rào cản kỹ thuật trong thương mại (TBT), thương mại dịch vụ (gồm các quy định chung và cam kết mở cửa thị trường), đầu tư, phòng vệ thương mại, cạnh tranh, doanh nghiệp nhà nước, mua sắm của Chính phủ, sở hữu trí tuệ, thương mại và Phát triển bền vững, hợp tác và xây dựng năng lực, các vấn đề pháp lý-thể chế.

Hiện nay với tốc độ của Dịch Covid-19 đã ảnh hưởng mạnh đến tình hình sản xuất và xuất nhập khẩu của không chỉ Việt Nam mà trên toàn thế giới. Theo diễn biến này có rất chuyên gia kinh tế còn nhận định rằng tăng trưởng kinh tế năm nay sẽ không đạt được mục tiêu đã đề ra.

Hiệp định EVFTA thể hiện quyết tâm mạnh mẽ của cả Việt Nam và EU trong việc thúc đẩy quan hệ song phương, góp phần đưa quan hệ giữa 2 bên phát triển sâu rộng và thực chất hơn. Việc ký kết và phê chuẩn EVFTA là phù hợp với chủ trương, chính sách đối ngoại, hội nhập kinh tế của Việt Nam đi vào chiều sâu.

Việc tham gia Hiệp định EVFTA khẳng định cam kết của Việt Nam đối với hệ thống thương mại tự do quốc tế, thúc đẩy đàm phán FTA của Việt Nam với các đối tác quan trọng khác, đánh dấu giai đoạn hội nhập quốc tế toàn diện và sâu rộng của Việt Nam.

Thương mại hai chiều và đầu tư từ EU vào Việt Nam sau khi Hiệp định EVFTA có hiệu lực được dự báo sẽ tăng trưởng ở mức khá, đóng góp tích cực vào tăng trưởng kinh tế, giải quyết công việc làm cho người lao động. Riêng thu ngân sách nhà nước sẽ được cải thiện và tăng trong trung hạn, dài hạn.

Mặt khác, các cam kết về thuận lợi hóa đầu tư cùng với mức độ tự do hóa các ngành dịch vụ của Việt Nam dành cho các nhà cung cấp dịch vụ của EU tăng lên, đặc biệt là dịch vụ kinh doanh, dịch vụ môi trường, dịch vụ bưu chính, ngân hàng, bảo hiểm, vận tải biển. Điều này sẽ thúc đẩy dòng vốn FDI từ EU vào Việt Nam tăng trong thời gian tới.

Theo đó nên ta  thấy đối với nhứng giai đoạn hậu dịch bệnh, nếu Hiệp định EVFTA được đưa vào thực thi, doanh nghiệp Việt Nam đã có trong tay lợi thế rất lớn từ việc giảm/xóa bỏ hàng rào thuế quan vào thị trường EU để khai thác thị trường 18 nghìn tỷ USD này.

Tương tự về nhập khẩu, doanh nghiệp Việt Nam cũng sẽ được lợi từ nguồn hàng hóa, nguyên liệu nhập khẩu với chất lượng tốt và ổn định với mức giá hợp lý hơn từ EU, đặc biệt là nguồn máy móc, thiết bị, công nghệ/kỹ thuật cao từ các nước EU sẽ giúp nâng cao năng suất và cải thiện chất lượng sản phẩm của ta. Ngoài ra, khi hàng hóa, dịch vụ từ EU nhập khẩu vào Việt Nam sẽ tạo ra một sức ép cạnh tranh để doanh nghiệp Việt Nam nỗ lực cải thiện năng lực cạnh tranh.

Đáng chú ý, với EVFTA chuỗi giá trị mới của Việt Nam với một đối tác quan trọng trên thế giới sẽ được hình thành. Môi trường đầu tư mở hơn và thuận lợi hơn, khi triển vọng xuất khẩu hấp dẫn hơn sẽ thu hút đầu tư FDI từ EU vào Việt Nam nhiều hơn, đặc biệt là các lĩnh vực như dịch vụ, tài chính, ô tô, chế biến chế tạo, công nghệ thông tin, công nghệ cao, nông sản thực phẩm chế biến…

Gắn với đó, những yêu cầu đặt ra trong cải thiện môi trường đầu tư kinh doanh, thể chế, chính sách pháp luật sau đường biên giới… theo hướng minh bạch hơn, thuận lợi và phù hợp hơn với thông lệ quốc tế sẽ là những tiền đề quan trọng đưa Việt Nam tăng tốc phát triển lên một tầm cao mới.

Như vậy thông qua bài viết này chúng ta thấy vai trò quan trọng của hiệp định mang lại đối vưới nền kinh tế hiện nay thúc đẩy quan hệ hữu nghị giữa các bên, không những thế các các nước tham gia hiệp định sẽ tạo ra được sự đoàn kết và tương trợ lẫn nhau trong giải quyết công việc chung và hỗ trợ nhau khó khăn về kinh tế hay dịch bệnh hiện nay và theo đó hiêp định này đóng vai trò rất to lớn với Việt Nam và các nước tham gia.

4. Khái quát về Hiệp định Thương mại tự do Việt Nam – EU:

EU là một liên minh gồm 27 quốc gia châu Âu (Vương quốc Anh đã ra khỏi EU) và cũng là thị trường có dung lượng lớn với sự thống nhất trong đa dạng. Việc thâm nhập thành công thị trường EU đồng nghĩa với việc Việt Nam có thêm cơ hội mở rộng quan hệ hợp tác với cùng lúc 21 nền kinh tế lớn 

châu Âu. Hiệp định Thương mại tự do Việt Nam – EU (Hiệp định EVFTA) là 01 FTA thế hệ mới đầu tiên, được khởi động và kết thúc đàm phán trong bối cảnh quan hệ song phương giữa Việt Nam – EU ngày càng phát triển tốt đẹp. Hiệp định EVFTA được đánh giá là một điều ước quốc tế toàn diện, chất lượng và bảo đảm cân bằng lợi ích giữa 02 bên khi có đã tính đến thực tế chênh lệch về trình độ phát triển giữa Việt Nam và EU. 

Tháng 10/2010, Hiệp định EVFTA chính thức được Thủ tướng Chính phủ Việt Nam và Chủ tịch EU đồng ý khởi động đàm phán. 

Phiên đàm phán đầu tiên diễn ra tại Hà Nội, từ ngày 08 – 12/10/2012, với sự tham gia của 60 chuyên gia đến từ Việt Nam và EU. Tại phiên đàm 

phán đầu tiên, 02 bên đã thống nhất được những nội dung cơ bản về khung Hiệp định nhằm làm rõ những yêu cầu, mong muốn của mỗi bên về biểu thuế, hàng rào phi thuế quan cũng như các cam kết đối với các nội dung liên quan đến thương mại khác như vấn đề mua sắm, các vấn đề chính sách, cạnh tranh, dịch vụ và phát triển bền vững. Đồng thời, cũng trong phiên đàm phán này, cả 02 bên đã nhất trí về lộ trình cho những phiên đàm phán và các bước tiếp theo . 

Sau gần 3 năm đàm phán, với 14 phiên chính thức và nhiều phiên giữa kỳ ở cấp Bộ trưởng, cấp Trưởng đoàn và các nhóm kỹ thuật, Việt Nam và EU đã đạt được thỏa thuận nguyên tắc về toàn bộ các nội dung cơ bản của Hiệp định và công bố kết thúc đàm phán, bắt đầu rà soát pháp lý để chuẩn bị cho việc ký kết Hiệp định vào tháng 12/2015 . 

Tuy nhiên, do phát sinh một số vấn đề mới liên quan đến thẩm quyền phê chuẩn các hiệp định thương mại tự do thuộc về EU hay từng nước thành viên nên EU đã đề nghị với Việt Nam tách riêng nội dung bảo hộ đầu tư và cơ chế giải quyết tranh chấp giữa Nhà nước với nhà đầu tư (ISDS) ra khỏi Hiệp định EVFTA để hình thành một hiệp định riêng về đầu tư. 

Ngày 26/6/2018, theo đề xuất của EU, Hiệp định EVFTA được tách thành 02 hiệp định riêng là Hiệp định EVFTA ngày nay với phần đầu tư chỉ bao gồm tự do hóa đầu tư trực tiếp nước ngoài và Hiệp định Bảo hộ đầu tư (EVIPA); đồng thời chính thức kết thúc quá trình rà soát pháp lý đối với Hiệp định EVFTA.

Ngày 30/6/2017, tại Hà Nội, Việt Nam và EU chính thức ký kết Hiệp định EVFTA đánh dấu một sự kiện mang tính lịch sử trong quan hệ hợp tác giữa một bên là cộng đồng của những nền kinh tế lớn với bên còn lại là một nước đang phát triển. 

Hiệp định EVFTA được phê chuẩn bởi Nghị viện châu Âu ngày 30/6/2019 và được Hội đồng châu Âu thông qua ngày 30/3/2020. Tại Việt Nam, Quốc hội đã phê chuẩn Hiệp định EVFTA vào ngày 08/6/2020. Sau khi hoàn tất các thủ tục phê chuẩn, Hiệp định EVFTA chính thức có hiệu lực kể từ ngày 01/8/2020. 

Hiệp định EVFTA là FTA đầu tiên của Việt Nam và EU, với phạm vi cam kết rộng và mức độ cam kết cao. Không chỉ có vậy, mức độ cam kết của Việt Nam hay cam kết mà một đối tác EU dành cho Việt Nam cũng được đánh giá là cao hơn so với các hiệp định FTA mà Việt Nam đã ký kết. Chính EU đã từng khẳng định Hiệp định EVFTA là hiệp định thương mại toàn diện nhất mà cộng đồng này ký kết với một nước đang phát triển . 

Hiệp định được kết cấu gồm có 17 Chương, 02 Nghị định thư và một số biên bản ghi nhớ kèm theo. Các lĩnh vực cam kết chính trong EVFTA bao gồm: Thương mại hàng hóa; Quy tắc xuất xứ, hải quan và thuận lợi hóa thương mại; Các biện pháp vệ sinh an toàn thực phẩm và kiểm dịch động thực vật (SPS); Hàng rào kỹ thuật trong thương mại (TBT); Phòng vệ thương mại (TR); Thương mại dịch vụ; Đầu tư; Cạnh tranh; Doanh nghiệp nhà nước; Mua sắm của Chính phủ; Sở hữu trí tuệ; Thương mại và Phát triển bền vững (bao gồm cả môi trường và lao động); Hợp tác và xây dựng năng lực; Các vấn đề pháp lý – thể chế . 

Các nội dung liên quan đến cam kết về lao động nói chung và quyền của người lao động nói riêng được quy định tại Chương 13 của EVFTA về Thương mại và Phát triển bền vững. Các quy định tại Chương này nhằm thúc đẩy phát triển bền vững thông qua việc tăng cường cải thiện các khía cạnh liên quan đến thương mại, đầu tư; đặc biệt là các vấn đề về môi trường và lao động. 

Tại thời điểm bước vào đàm phán Hiệp định EVFTA, Việt Nam là một trong những nước có độ mở thương mại lớn nhất thế giới, có quan hệ thương mại với 230 thị trường, trong đó có FTA với 60 nền kinh tế. So với các nước trong khu vực ASEAN, Việt Nam cũng là một trong những nước có số lượng FTA có hiệu lực nhiều nhất . Việc tham gia Hiệp định EVFTA sẽ tạo ra các tác động lâu dài, đáng kể đến sự phát triển kinh tế và triển khai chính sách đối ngoại của Việt Nam trong định hướng đa dạng hóa đối tác, mở rộng chiến lược hợp tác. Đồng thời, các cam kết trong Hiệp định này có liên quan đến nhiều lĩnh vực với mục tiêu hướng tới các tiêu chuẩn cao, do đó sẽ tạo ra sự khác biệt, gia tăng hình ảnh và thương hiệu cho sản phẩm hàng hóa và dịch vụ của Việt Nam đối với Cộng đồng châu Âu cũng như cộng đồng quốc tế. Điều này sẽ góp phần đưa Việt Nam từng bước trở thành “ông lớn” trong chuỗi cung ứng và giá trị toàn cầu.