Hiệp định ACFTA là gì? Nội dung, tinh thần hiệp định và cam kết của các bên?

1. Hiệp định ACFTA là gì?

ASEAN có thể trở thành nền kinh tế lớn thứ tư thế giới vào năm 2030, bao gồm thị trường tiêu dùng trị giá hơn 4 nghìn tỷ đô la Mỹ. Thành tựu kinh tế này sẽ được thúc đẩy bởi bốn yếu tố chính: xu hướng nhân khẩu học mạnh mẽ (65% dân số 600 triệu của ASEAN sẽ là tầng lớp trung lưu), tăng đầu tư nước ngoài, tăng mức thu nhập và tiến bộ kỹ thuật số.

Tăng cường quỹ đạo tăng trưởng liên tục của khối là các hiệp định thương mại tự do (FTA) khác nhau, một số hiệp định lớn nhất thế giới. FTA này mang lại nhiều cơ hội cho các nhà đầu tư nước ngoài, từ việc tận dụng Singapore làm trung tâm dịch vụ tài chính của khu vực hoặc chuyển hoạt động sản xuất sang các khu vực chi phí thấp ở Việt Nam, Indonesia và Malaysia.

Các doanh nghiệp quốc tế có thể hưởng lợi từ mạng lưới FTA của ASEAN dưới dạng giảm chi phí cho nhà nhập khẩu, cải thiện thông quan hải quan và tăng khả năng tiếp cận các sản phẩm được hưởng ưu đãi. Hơn nữa, có rất nhiều lợi ích về thuế và tài chính như miễn thuế và khấu trừ.

Hiệp định ACFTA hay còn gọi là Hiệp định Thương mại hàng hóa ASEAN – Trung Quốc được kí kết ngày 29/11/2004 tại Lào. Hiệp định ACFTA với mục tiêu hướng tới tăng cường các quan hệ kinh tế chặt chẽ hơn trong thế kỉ 21, giảm thiểu các rào cản thương mại và làm sâu sắc hơn mối liên kết kinh tế giữa các quốc gia khu vực ASEAN và Trung Quốc.

Khu vực mậu dịch tự do ASEAN-Australia-New Zealand: Khu vực Thương mại Tự do ASEAN-Australia-New Zealand (AANZFTA) có hiệu lực vào tháng 1 năm 2010 và hiện loại bỏ 90% hàng hóa trao đổi giữa ASEAN, Australia và New Zealand. FTA bao gồm khoảng 653 triệu dân và hơn 4,3 nghìn tỷ đô la Mỹ. Hiệp định sẽ được thực hiện đầy đủ vào năm 2025, vào thời điểm đó, hầu như tất cả thương mại giữa các quốc gia ASEAN, Australia và New Zealand sẽ được miễn thuế.

Năm 2019, các bên ký kết FTA đã thảo luận để nâng cấp hiệp định nhằm xây dựng các quy tắc trong các lĩnh vực chính sách thương mại hiện đại cũng như giải quyết các vấn đề còn tồn tại.

Các bên đã tập trung xem xét các lĩnh vực thương mại chính sau: Dịch vụ Thương mại

– Xem xét các cam kết dịch vụ có tính đến tiến độ gần đây giữa các thành viên; Thương mại điện tử

– Xem lại chương thương mại điện tử để tính đến những phát triển trong ngành kể từ khi thực hiện AANZFTA. Quy tắc xuất xứ (ROO)

– Đây là bản xem xét văn bản ROO có tính đến các thông lệ hiện đại bao gồm: Một hệ thống chứng từ xuất xứ tạo thuận lợi cho thương mại; và Các sắp xếp quá cảnh phản ánh các phương thức trung chuyển hiện đại;

2. Thủ tục hải quan:

– Rà soát chương thủ tục hải quan để bao gồm tạo thuận lợi thương mại, đặc biệt là các quy định của Hiệp định tạo thuận lợi thương mại của WTO; Mua sắm chính phủ

– Xây dựng một chương để cải thiện tính minh bạch và hợp tác trong mua sắm chính phủ; Thương mại và phát triển bền vững

– Phát triển hợp tác hơn nữa trong lĩnh vực này giữa các thành viên; Cạnh tranh

– Rà soát chương để bao gồm các quy định mới về bảo vệ người tiêu dùng; và Đầu tư

– Xem xét và hoàn thiện các văn bản, có tính đến tiến độ trong các quy trình FTA khác.

3. Nội dung, tinh thần hiệp định và cam kết của các bên:

Khu vực mậu dịch tự do ASEAN-Trung Quốc (ACFTA) được ký kết năm 2004 và được thực hiện vào tháng 7 năm 2005.

Thông qua FTA này, Trung Quốc đã liên tục được xếp hạng là nhà đầu tư lớn nhất của ASEAN trong thập kỷ qua, với tổng kim ngạch thương mại đạt trên 731 tỷ USD vào năm 2020.

FTA đã giảm thuế quan đối với hơn 7.000 chủng loại sản phẩm – hay 90% hàng nhập khẩu – xuống 0 vào năm 2010, mặc dù ban đầu chỉ áp dụng cho Indonesia, Malaysia, Singapore, Brunei, Philippines, Singapore và Thái Lan. Các thành viên ASEAN còn lại (Myanmar, Lào, Việt Nam và Campuchia, cũng theo sau vào năm 2015.

Năm 2019, ACFTA được nâng cấp nhằm đơn giản hóa quy tắc xuất xứ (ROO), các biện pháp tạo thuận lợi thương mại, thủ tục đầu tư và thủ tục hải quan.

Theo bản sửa đổi, có nhiều cách để quyết định ROO:

Nguồn gốc của hàng hóa được coi là tùy theo quốc gia mà chúng được sản xuất hoặc lấy ra. Tuy nhiên, nếu hàng hóa được lấy từ nhiều quốc gia thì hàm lượng giá trị khu vực (RVC) ít nhất phải bằng 40% giá trị hàng hóa và quá trình sản xuất cuối cùng phải được thực hiện tại một quốc gia là thành viên của FTA. Nhiều Quy tắc dành riêng cho Sản phẩm được đưa ra để làm rõ hàng hóa đã trải qua quá trình chuyển đổi đáng kể trong phân loại thuế quan hoặc chuỗi cung ứng.

Trong quý 1 năm 2020, ASEAN đã vượt qua EU để trở thành đối tác thương mại lớn nhất của Trung Quốc, tăng hàng năm lên 140 tỷ đô la Mỹ và chiếm 15% tổng khối lượng thương mại của Trung Quốc. Điều này xảy ra khi đối tác thương mại lớn nhất truyền thống của Trung Quốc, EU, bị khóa chặt.

Điện tử là mặt hàng đóng góp lớn nhất cho thương mại này, với việc Trung Quốc nhập khẩu các vi mạch tích hợp trị giá 14,9 tỷ USD, chẳng hạn như chip vi xử lý, bộ chuyển đổi tương tự-kỹ thuật số và tụ điện chip từ các nước ASEAN.

– Khu vực mậu dịch tự do ASEAN-Ấn Độ:

Khu vực Thương mại ASEAN-Ấn Độ (AIFTA) có hiệu lực từ ngày 1 tháng 1 năm 2010. Việc ký kết hiệp định này đã mở đường cho việc hình thành một trong những thị trường khu vực mậu dịch tự do lớn nhất thế giới, tạo cơ hội cho hơn 1,9 tỷ người trong ASEAN và Ấn Độ với tổng GDP là 4,8 nghìn tỷ USD.

Thỏa thuận đặt ra tự do hóa thuế quan đối với hơn 90% sản phẩm, đặc biệt là đối với một số sản phẩm như dầu cọ, hạt tiêu, chè đen và cà phê. Xuất khẩu từ Ấn Độ sang ASEAN đạt 31 tỷ USD cho giai đoạn 2019-2020 trong khi nhập khẩu của Ấn Độ từ ASEAN đạt 55 tỷ USD. Ấn Độ và ASEAN đã đồng ý xem xét lại phạm vi của FTA để giải quyết một số rào cản đối với thương mại, cụ thể là thuế quan. Ấn Độ được đối xử khác với các đối tác thương mại ASEAN khác vì nước này không có hiệp định kinh tế với khối. Ví dụ, nhập khẩu ô tô của Nhật Bản phải chịu mức thuế 5% ở Indonesia và Thái Lan trong khi mức thuế 35% được áp đối với ô tô của Ấn Độ. Có cơ hội trong các lĩnh vực như sản xuất thuốc gốc và thiết bị y tế. Ấn Độ là nhà cung cấp thuốc gốc lớn nhất thế giới và cung cấp khoảng 62% lượng vắc xin toàn cầu.

– Khu vực mậu dịch tự do ASEAN-Hàn Quốc: Khu vực Thương mại Tự do ASEAN-Hàn Quốc (AKFTA) có hiệu lực từ năm 2007 và đặt ra các thỏa thuận thương mại ưu đãi giữa các quốc gia thành viên ASEAN và Hàn Quốc.

Việc xóa bỏ thuế quan đối với 90% sản phẩm giao dịch giữa Hàn Quốc và các thành viên ASEAN là Brunei, Indonesia, Philippines, Malaysia và Singapore đã được lên kế hoạch vào năm 2010, trong khi đó, Việt Nam, Lào và Myanmar sẽ được xóa bỏ thuế quan vào năm 2018.

Tổng xuất khẩu của Hàn Quốc sang tất cả 10 thành viên ASEAN đạt hơn 80 tỷ đô la Mỹ vào năm 2019, với thương mại hai chiều đạt 160 tỷ đô la Mỹ. Hàn Quốc và ASEAN đã cam kết tăng con số này lên 200 tỷ USD trong hội nghị thượng đỉnh ở Busan để đánh dấu 30 năm quan hệ.

Điều này diễn ra hai năm sau khi Seoul đưa ra Chính sách Phương Nam Mới nhằm mục đích vun đắp tốt hơn quan hệ với ASEAN và Ấn Độ như những đối tác quan trọng ở khu vực phía Nam. Đối với ASEAN, quan hệ kinh tế lớn hơn với Hàn Quốc có thể giúp khối đa dạng hóa các lợi ích kinh tế của mình, đặc biệt là tránh xa Trung Quốc.

– Quan hệ Đối tác Kinh tế Toàn diện ASEAN-Nhật Bản: Hiệp định Đối tác Kinh tế Toàn diện ASEAN – Nhật Bản (AJCEP) có hiệu lực vào tháng 12 năm 2008, bao gồm thương mại dịch vụ, hàng hóa, đầu tư và hợp tác kinh tế. Việc xóa bỏ thuế quan đối với ASEAN-6 và Việt Nam đã hoàn thành khoảng 10 năm kể từ khi hiệp định có hiệu lực và các quốc gia còn lại của ASEAN là ba năm sau đó.

FTA quy định việc xóa bỏ thuế đối với 87% tất cả các dòng thuế và bao gồm cơ chế giải quyết tranh chấp. Nó cũng cho phép vận chuyển hàng hóa qua lại giữa các nước thành viên, lập hóa đơn hàng hóa của bên thứ ba và tích lũy ASEAN. Cả ASEAN và Nhật Bản cũng đã khởi xướng một số dự án hợp tác kinh tế bao gồm nâng cao năng lực và hỗ trợ kỹ thuật trong các lĩnh vực hai bên cùng quan tâm. Các lĩnh vực này bao gồm quyền sở hữu trí tuệ, thủ tục liên quan đến thương mại, công nghệ thông tin và truyền thông, phát triển nguồn nhân lực, doanh nghiệp vừa và nhỏ, du lịch và khách sạn, vận tải và hậu cần, v.v.

Vào tháng 8 năm 2020, Nhật Bản là đối tác ASEAN của họ rằng họ đã hoàn tất các thủ tục pháp lý để sửa đổi Nghị định thư thứ nhất của AJCEP, trong đó có một số điều khoản nhất định chưa được dự tính trong phiên bản năm 2008.

Nó cũng thiết lập các cơ chế giải quyết tranh chấp cho các doanh nghiệp liên quan đến việc chính phủ có thể đối xử không công bằng, bên cạnh các quy định về việc di chuyển của khách doanh nhân nước ngoài. Những quy tắc này có tầm quan trọng đặc biệt đối với Myanmar, Lào và Campuchia, những nước không có giao dịch thương mại song phương với Nhật Bản.

– Đối tác kinh tế toàn diện khu vực: Vào ngày 15 tháng 11 năm 2020, ASEAN đã ký kết Hiệp định Đối tác Kinh tế Toàn diện Khu vực (RCEP) cùng với Úc, Trung Quốc, Nhật Bản, New Zealand và Hàn Quốc. RCEP trở thành FTA lớn nhất trong lịch sử, chiếm khoảng 30% GDP toàn cầu (26 nghìn tỷ USD) và 30% dân số thế giới. Thỏa thuận có thể bổ sung 186 tỷ đô la Mỹ cho nền kinh tế toàn cầu cũng như 0,2% vào GDP của các thành viên.

Theo FTA, thuế quan sẽ được xóa bỏ đối với 92% hàng hóa trong vòng 20 năm tới, đồng thời củng cố định nghĩa ROO giữa các quốc gia tham gia. Do đó, các doanh nghiệp sẽ chỉ yêu cầu một giấy chứng nhận xuất xứ để kinh doanh trong khu vực. Khoảng 65% lĩnh vực dịch vụ sẽ mở cửa cho các nhà đầu tư nước ngoài, nâng trần tỷ lệ sở hữu nước ngoài trong các ngành khác nhau như dịch vụ tài chính, viễn thông và dịch vụ chuyên nghiệp.

RCEP sẽ thúc đẩy đầu tư nhiều hơn thông qua chiến lược China + 1 cho các thành viên có chi phí thấp hơn của FTA như Campuchia, Myanmar, Indonesia và Việt Nam đối với các quy trình sử dụng nhiều lao động hơn, chẳng hạn như sản xuất hàng may mặc.