Hệ thống các vị thánh trong Công đồng Trần Triều là những ai?

1. Hệ thống các vị thánh trong Công đồng Trần Triều:

Tục thờ thánh Trần gắn liền với truyền thuyết về Đức thánh Trần – vị anh hùng dân tộc có công lớn đánh thắng quân Nguyên. Được hình thành từ việc thần thánh hóa nhân vật có thật trong lịch sử là Anh hùng dân tộc Hưng Đạo Đại Vương Trần Quốc Tuấn và các con, tướng của ông nhằm tạo thành một hệ thống thờ tự chặt chẽ, nề nếp và hiệu quả. 

Các thánh họ Trần gồm: Trưởng là Chính Đại Vương Chính Điện (Cửu Thiên Vũ Đế Trần Triều lập Quốc Thượng Quốc Công Bắc Đại Tể tướng Nhân Vũ Hưng Đạo Đại Vương Thượng Đẳng Thần). Những người hầu của Đức Thánh Linh là quan Nam Tào và quan Bắc Đẩu.

Sau đây là bốn vị hoàng tử là con của Thánh Thần: Đức Thánh Cả (Hưng Vũ Hoàng Đế, Trần Quốc Nghiễn), Đức Phó Tằng (Hưng Nhượng Hoàng Đế, Trần Quốc Uất), Đức Thánh Tam (Khai Quốc) Hùng Hiền Vương, Đệ Tam Tổ Hùng Nhượng Vương Trần Quốc Tảng, Đệ Tứ Thánh Vương (Hùng Trí Vương, Trần Quốc Hiền Vương).

Cùng với họ là Nhị vị Cô Nương Đức Tiên cô Đệ Nhất (Nhà Trần Đệ Nhất Phu Nhân Quyên Thành Công Chúa Trần Thị Trinh) và Nhị Tiên Công Chúa Đại Hoàng ( Đại Hoàng công chúa Điện Súy phu nhân Trần Thị Tĩnh).

Sau đó, Lục Bộ Thánh Đức Ông (đây là những danh tướng không mang họ Trần nhưng thuộc cộng đồng Vương triều Trần luôn được bố trí ở đền Trần Triều, cả sáu vị đều mặc áo đỏ cùng tham chiến, bắt tà ma, thăng trầm (trên lửa than, cày nóng) Gồm: Điện Tiền Phò Mã Phạm Tướng Quân; Tả Yết Kiêu tướng quân;  Hữu Dã Tượng tướng quân;  Nghi Xuyên tướng quân;  Hùng Thắng tướng quân; Huyền Do tướng quân.

2. Sự tích dân gian về Công đồng Triều Trần:

Về nguồn gốc, theo dân gian, ông là một vị Thánh Tiên Đồng từ trên trời xuống hầu Ngọc Hoàng với phi kiếm, ấn tín và tam bảo của Lão Tử, Ngũ Thái của Lão Tử.

Theo người xưa, nguồn gốc của tín ngưỡng thờ Mẫu có từ thời Trần, xuất hiện và hình thành khi tín ngưỡng thờ Mẫu chuyển biến và bắt đầu được lưu truyền trong dân gian như các tín ngưỡng thờ Mẫu khác của người Việt.

Tuy nhiên, Nhà Trần không thuộc Tứ Phủ, có cách thờ cúng riêng và khác với Tứ Phủ – nhưng các vị Thần Tứ Phủ và Nhà Trần thuộc dòng Thiên Tiên (từ tiên giới) , xuống hạ phàm để cứu dân, khuyến thiện trừng trị Ác – tuy nguồn gốc khác nhau nhưng nhiệm vụ giống nhau nên hiện nay có sự kết hợp thờ nhà Trần với thờ tứ phủ. Vì vậy, các đền Mẫu hiện nay thờ Đức Thánh Trần ở bên tay phải của đền.

Tương truyền khi Đức Thánh Trần mất, để tránh quân Nguyên trả thù, Ngài đã cho lập lăng ở vườn An Lạc, Bảo Lộc (Hiện nay ở Bảo Lộc có lăng Hưng Đạo Đại Vương, nhưng thực chất là lăng mộ một tướng quân) .

Khi thánh nhân về trời, không chỉ là anh hùng dân tộc mà còn được sắc phong là Cửu Thiên Vũ Đế, với sứ mệnh trừ yêu diệt quỷ ở cả ba cõi trời, đất và địa ngục. Ngoài ra, ông còn là vị thần che chở cho muôn dân, che chở và giáng họa cho loài người, là một vị thánh trong triều đại nhà Trần.

Người ta thờ Đức Thánh Trần với ý nghĩa canh giữ, bảo vệ đất nước, nhất là trong các nghi lễ tâm linh có tác dụng xua đuổi tà ma. Người xưa tin rằng những người bị điên, bị tà ma quấy phá sẽ khỏi bệnh nếu mời được Đức Thánh Trần về trừ tà.

Điều này bắt nguồn từ một câu chuyện dân gian được lưu truyền về tướng giặc Nguyên Phạm Nham, người đã bị đánh bại dưới tay của Đức Thánh Trần. Người ta kể rằng Phạm Nham bị ông chặt làm 3 khúc, “phần bỏ giang hà, phần bêu ngọn Sóc, phần bỏ vào lỗ cho cầm thú ăn”, Phạm Nhan kể lại. Hồn ẩn chưa tan, 3 phần biến thành 3 loài hút máu: muỗi, đỉa và bọ cạp chuyên quấy phá binh lính và dân thường.

Ông cho quân rắc vôi và nước biển để tiêu diệt chúng. Lại nuôi cóc khắp nơi để diệt muỗi, nuôi cá chép để ăn đỉa. Vì vậy, trong họ Trần còn có bùa cá chép, cóc. Khi ông cải đạo, Phạm Nhan còn quấy phá, người dân dâng hương, khấn vái, xin ấn để về trấn trị bệnh.

3. Các vị thánh trong Triều Trần gồm những ai?

3.1. Vương Phụ Vương Mẫu:

Là hai Vương Phụ, Vương Mẫu sinh ra Thánh Trần, thường không thờ chung một bàn thờ với Thánh Trần.

3.2. Đức Thánh Trần:

Hưng Đạo Đại Vương [興道大王], tự là Trần Quốc Tuấn [陳國峻], nguyên là Quốc Công Tiết Chế Hưng Đạo Đại Vương. Dực Đại Vương là chính cung (Cửu Thiên Vũ Đế Trần Triều khai Thái Sư Thượng Thái Thượng Quốc Công Bắc Đại Nguyên Vũ Hưng Đạo Đại Vương Thượng Thái Thượng Hoàng). Khi trị vì, ông thường mặc áo đỏ thêu rồng và hổ, làm phép diệt quỷ, trừ tà, bóng ông khá nặng, nếu không phải là quân nhân trước kia thì không thể hầu hạ ông. 

Thánh Trần tên thật là Trần Quốc Tuấn, mất ngày 20 tháng 8, ông là con thứ của Trần Liễu, em vua Trần Thái Tông (Trần Cảnh), về nguồn gốc dân gian truyền lại, ông là Thánh Tiên Đồng từ Thiên Đinh phụng mệnh Ngọc Hoàng đầu thai xuống hạ giới mang theo phi kiếm, ấn tín, tam bảo của Lão Tử, ngũ tài của Thái Công. Tu Đạo gia, gốc của Tứ Phủ (Đạo Mẫu) là Tam Phủ (Đạo Tiên). Nhà Trần không thuộc Tứ phủ, nhưng có cách thờ riêng và phép tắc khác với Tứ phủ – nhưng các vị Thần trong Tứ phủ và nhà Trần thuộc dòng Thiên Tiên – tuân lệnh của Ngọc Hoàng. Chúa xuống thế cứu thế gian, khuyến Thiện trừng ác – tuy nguồn gốc khác nhau nhưng sứ mệnh giống nhau nên hiện nay có sự kết hợp giữa thờ nhà Trần và thờ Tứ Phủ.

3.3. Nhị Vị Cô Nương:

Đệ Nhất Vương Cô: Công chúa Quyên Thành. Nguyên là vợ của vua Trần Nhân Tông, mẹ ruột của vua Trần Anh Tông, ngài còn được nhiều người gọi là Bảo Thánh Hoàng thái hậu [保聖皇太后], sau khi mất được tôn là Khâm Từ.  Về sau, bà theo vua Trần Nhân Tông tu hành tại chùa Yên Tử. Khi ngự đồng, bà mặc áo dài đỏ, đầu đội khăn xếp đỏ.

Đệ Nhị Vương Cô: Đại Hoàng công chúa. Có thuyết cho rằng Vương Cơ tuy là con ruột của Thánh Trần nhưng phải đổi thành con nuôi mới được lấy Phạm Ngũ Lão. Vương Cơ sau này được nhận làm con nuôi là Anh Nguyên Quận chúa [英元郡主]. Khi ngồi hầu đồng bà mặc áo vàng, có chỗ người hầu mặc áo xanh. Bà thực hiện nghi lễ trừ tà và trừ tà.

3.4. Lục Bộ Triều Thần:

Đây là những danh tướng tuy không mang họ Trần nhưng vẫn thuộc Hội đồng Trần Triều và được thờ trong các đền thờ Trần Triều, gồm:

Đức Ông Phò Mã: Điện Tiền Phò mã – Phạm Ngũ Lão. Trần Triều vương tế điện suý thượng tướng quân quan nội hầu Phạm sắc phong Chiêu Cảm Hùng Văn đại vương, ngài ngự đồng khăn áo đỏ, ngài về tiễn đàn nhà Trần.

3.5. Trần Triều Tướng Quân:

Trần Triều Khống Bắc Tướng An Nghĩa Đại Vương (em trai võ tướng Nguyễn Chế Nghĩa, mất ngày 28 tháng 8).

Đức Thánh Trần công chúa, bà là con nuôi Đức Thánh Trần, có công phò tá nhà Trần ở vùng Thái Bình, khi ra quan bà mặc áo lam.

3.6. Cô Bé và Cậu Bé Trần Triều:

Cửa Suốt, tức thời Trần, là con gái của công chúa Tịnh Huệ, thứ phi của Phạm Ngũ Lão và thứ phi của vua Trần Anh Tông, thứ phi của Anh Tông. Bà cùng Đức Ông Đệ Tam chỉ huy ba đạo thủy quân trấn giữ ngoài Cửa Môn nên người ta gọi bà là cô gái cửa. Khi hầu đồng, bà mặc áo dài trắng, múa gươm múa cờ, mở tiệc vào ngày mồng 2 tháng 3 âm lịch.

Cửa Đông – Hiền Thành Vương thờ tướng quân. Trong hệ thống thờ các vị thánh Trần của triều đại cũ không có Cậu Bé cửa Đông, khoảng những năm 1990 một số nhà sư thờ Cửa Đồng Trai theo lối mới kết hợp Tứ Phủ và Trần trong một phiên.

3.7. Ngũ Hổ Đại Tướng:

Ngũ Hổ Đức Thánh Trần có phần giống với Ngũ Hổ Tứ Phủ về hướng và màu sắc. Trọn bộ song hổ bao gồm toàn bộ dãy ngang bên dưới.

Về tổng thể, nhà Trần không phải là cung điện, cách sắp xếp của nhà Trần là theo gia đình chứ không theo quan lại, cấp bậc như trong Tứ phủ (Có Vua, Mẫu, Quan, Chúa, Chầu, Ông Hoàng, Cung). Các Đức Thánh Trần, Lục Bộ đều được phong, ngồi áo đỏ, chỉ có Bà Chúa Đại Hoàng áo vàng và bà Thái Bình áo xanh. Đại vương tuyệt đối không đi thượng đai, không múa rồng gươm, từ mùa hạ trở đi chỉ đi kiếm. Vào mùa xuân, khi mở cửa đền thờ, ông mặc một lá cờ đỏ và khăn che mặt.