Tình cảm gia đình là một trong những tình cảm cao đẹp nhất của người Việt Nam, được thể hiện một cách thân thương, ngọt ngào trong ca dao, trong đó có câu Anh em như thể tay chân. Bài viết dưới đây sẽ phân tích ý nghĩa của câu ca dao trên.
Mục lục bài viết
1. Giải thích câu ca dao tục ngữ Anh em như thể tay chân:
“Anh em”: những người trong một gia đình cùng chung một dòng máu, hoặc là những người có huyết thống gần nhau.
“Tay chân”: hình ảnh mang tính chất trực quan, là tượng trưng cho những bộ phận liên nhau, gắn liền với nhau. Đây cũng là những bộ phận quan trọng trên cơ thể người, là bộ phận tiên quyết cùng nhau liên kết, gắn bó với nhau để con người tồn tại một cách hoàn chỉnh và hoàn hảo hơn.
→Lối ví von so sánh, độc đáo gây chú ý đến người đọc.
Câu tục ngữ trên đã sử dụng hình ảnh so sánh độc đáo, anh em được so với tay chân – bộ phận trên cơ thể con người. Ai cũng biết tay chân là bộ phận không thể thiếu của một cơ thể thống nhất. Trên cơ thể con người, mỗi bộ phận đều có chức năng, nhiệm vụ riêng nhưng tuyệt nhiên giữa chúng luôn có mối quan hệ mật thiết với nhau. Một trong những bộ phận không thể thiếu bởi nếu thiếu nó, cơ thể con người sẽ không thể hoạt động một cách bình thường. Bộ phận này hỗ trợ bộ phận kia để có được một kết quả tốt nhất. Mượn nghĩa đó, câu tục ngữ nói về tình anh em ruột thịt. Anh em trong một gia đình cũng vậy. Tuy là những con người riêng biệt nhưng họ có những điểm chung rất thiêng liêng. Cùng nhà, cùng cha mẹ, cùng huyết thống. Tình anh em là mối quan hệ huyết thống, anh em ruột thịt có quan hệ huyết thống với nhau.
Có thể thấy, đã là anh em trong cùng một nhà, cùng dòng máu thì phải gắn bó keo sơn, phải luôn yêu thương, quan tâm giúp đỡ lẫn nhau, biết “có đi có lại, giúp đỡ nhau”. Tuy hai mà một, phải biết chia sẻ, giúp đỡ nhau lúc ốm đau, hoạn nạn, khó khăn hay khi giàu sang phú quý cũng không bỏ nhau.
2. Biểu hiện của ca dao tục ngữ Anh em như thể tay chân:
Biểu hiện của ca dao tục ngữ “anh em như thể tay chân” rất đa dạng, rất phong phú. Chúng ta có thể bắt gặp ngay trong chính gia đình chúng ta. Đó là việc anh em chăm sóc, đỡ đần, giúp đỡ nhau làm những công việc nhà giúp bố mẹ. Chúng ta cần trưởng thành lên đó là việc anh em giúp đỡ, cùng nhau vượt qua hoạn nạn khó khăn để phát triển.
3. Bình luận về câu ca dao tục ngữ Anh em như thể tay chân:
Tình cảm gia đình là một trong những tình cảm cao đẹp nhất của người Việt Nam, được thể hiện một cách thân thương, ngọt ngào trong ca dao. Bên cạnh những bài hát ngợi ca công cha, mẹ cha, đạo làm con, đạo vợ chồng…, còn có nhiều bài hát đặc sắc về tình anh em trong gia đình. Câu tục ngữ sau đây là một bài học về đạo đức làm người:
Anh em như thể tay chân
Rách lành đùm bọc dở hay đỡ đần
Trong ca dao, ví von được sử dụng khá hiệu quả. Chân và tay là những bộ phận quan trọng trên cơ thể con người không thể tách rời nhau. Không chân, không tay, mọi cử động của con người đều bị hạn chế. Chân, tay phối hợp với các bộ phận khác tạo nên vẻ đẹp hoàn chỉnh của cơ thể con người cả về thể chất lẫn tinh thần.
Cách nói so sánh rất hay, dùng cái cụ thể để nói cái trừu tượng, dùng cái chi để nói lên tình cảm thân thiết giữa anh em trong gia đình, dòng tộc. Anh em sinh ra trong cùng một gia đình, cùng cha mẹ và lớn lên trong cùng một tổ ấm. Anh em sống và lớn lên tình cảm gắn bó, họ cũng chung dòng máu, bên nhau từ thuở ấu thơ cho đến khi về già.
Dòng họ, dòng tộc Việt Nam có truyền thống bền chặt trong cộng đồng làng xã hàng nghìn năm. Nó lớn lên bằng tình bạn, giọt máu đào hơn ao nước lã, máu chảy ruột mềm. Tình cảm đó được thể hiện sâu sắc trong các lễ hội, tết, ma chay, cưới hỏi…
4. Ý nghĩa của câu ca dao tục ngữ Anh em như thể tay chân:
Câu ca dao nói lên tình cảm anh em sâu nặng, luôn quan tâm, giúp đỡ lẫn nhau trong mọi hoàn cảnh, khi giàu sang không được khinh thường, khi nghèo khó phải kính trọng yêu thương nhau, tình cảm gắn bó khăng khít, máu thịt đó không ai có thể tách rời.
Từ tình anh em trong một gia đình, tác giả muốn lan tỏa nó ra toàn xã hội, đó là truyền thống đạo lý rất tốt đẹp của ông cha ta lưu truyền cho đến ngày nay, là người cùng một nước, một dân tộc, một nước – Con Rồng cháu tiên, phải thương yêu đùm bọc lẫn nhau, tương truyền “đói một miếng, ăn một gói” khi miền trung bị thiên tai, bão lũ, nhân dân ta đã chung sức, đồng lòng, góp tiền giúp đỡ đơn sơ, đặc biệt là khi họ gặp khó khăn.
Tình anh em là tình thân, là tình ruột thịt, nó như thể tay chân vậy. Ca dao có ý nghĩa răn dạy, khuyên nhủ chúng ta phải yêu thương, kính trọng nhau, đó là đạo lý nhân văn mà chúng ta phải giữ gìn và phát huy.
5. Một số câu tục ngữ liên quan:
1. Anh em như chông như mác.
2. Anh em hạt máu sẻ đôi.
3. Anh em thuận hòa là nhà có phúc.
4. Anh em trong nhà đóng cửa bảo nhau.
5. Anh em hiếu thảo thuận hiền
Chớ vị đồng tiền mà mất lòng nhau.
6. Anh em như thể chân tay
Rách lành đùm bọc, dở hay đỡ đần.
7. Anh em nào phải người xa,
Cùng chung bác mẹ, một nhà cùng thân.
Yêu nhau như thể tay chân,
Anh em hòa thuận, hai thân vui vầy.
8. Anh em hiền thật là hiền
Bởi một đồng tiền nên mất lòng nhau.
9. Anh em trên kính dưới nhường
Là nhà có phúc, mọi đường yên vui.
10. Có tình thì đãi người dưng
Anh em bất nghĩa thì đừng anh em.
11. Anh em ăn ở thuận hoà
Chớ điều chếch lệch người ta chê cười.
12. Anh em cốt nhục đồng bào
Kẻ sau người trước phải hào cho vui
Lọ là ăn thịt ăn xôi
Quý hồ ở nết tới lui bằng lòng.
13. Anh ngủ em thức, em chực anh nằm.
14. Anh em như thể chân tay
Rách lành đùm bọc, dở hay đỡ đần.
15. Anh em chín họ mười đời
Hai đằng cùng có, chẳng rời nhau ra.
16. Anh em thật thậm là hiền
Chỉ một đồng tiền làm mất lòng nhau.
17. Khôn ngoan đối đáp người ngoài
Gà cùng một mẹ chớ hoài đá nhau.
18. Chẳng thi, chẳng đỗ, chẳng sao
Anh em không được người nào bỏ nhau
Phải đòi cho được thày Cầu.
Phải đào hết đất nhà giàu đổ đi.
19. Làm người phải biết cương thường
Xem trong ngũ đẳng quân vương đứng đầu
Thờ cha kính mẹ trước sau
Anh em hòa thuận mới hầu làm nên
20. Ai ơi giữ chí cho bền
Dù ai xoay hướng đổi nền mặc ai
Xin đừng làm, nói đơn sai
Tin mình đừng sợ những lời dèm pha
Anh em một họ một nhà
Thương nhau chân thật đường xa cũng gần.
21. Anh em bất nghĩa chi khoèo
Anh dữ như mèo, tôi lại như trâu.
22. Ơn cha mẹ trời cao khôn thấu
Nghĩa anh em xương cốt ruột rà
Muốn cho trên thuận dưới hòa
Chẳng thà chịu nhục hơn là rẽ nhau.
23. Chị ngã em nâng.
24. Cắt dây bầu dây bí, ai cắt dây chị dây em.
25. Anh em trai ở với nhau mãn đại
Chị em gái ở với nhau một thời
Dù ai nói ngược nói xuôi
Ta đây vẫn giữ đạo trời khăng khăng.
26. Máu chảy, ruột mềm.
27. Anh em như tre cùng khóm,
Chị em gái như trái cau non.
28. Anh em nào phải người xa
Cùng chung bác mẹ, một nhà cùng thân
Yêu nhau như thể tay chân
Anh em hoà thuận, hai thân vui vầy.
29. Anh em cốt nhục đồng bào
Kẻ sau người trước phải hào cho vui
Lọ là ăn thịt ăn xôi
Quý hồ ở nết tới lui bằng lòng.
30. Anh em trai ở với nhau mãn đại
Chị em gái ở với nhau một thời
Dù ai nói ngược nói xuôi
Ta đây vẫn giữ đạo trời khăng khăng.
31. Ai về đợi với em cùng
Thân em nay bắc mai đông một mình
Chi bằng ruộng tốt rừng xanh
Vui cha, vui mẹ, vui anh em nhà!
32. Có tình thì đãi người dưng
Anh em bất nghĩa thì đừng anh em.
33. Một con ngựa đau cả tàu bỏ cỏ.
34. Anh em cốt nhục một nhà
Kẻ sau người trước thuận hòa cho vui
Quý hồ ăn ở tới lui vừa lòng.
35. Làm người phải biết cương thường
Xem trong ngũ đẳng quân vương đứng đầu
Thờ cha kính mẹ trước sau
Anh em hòa thuận mới hầu làm nên
Vợ chồng đạo nghĩa cho bền
Bạn bè chung thủy, dưới trên đàng hoàng.
36. Anh em ghét nhau, ốm đau tìm đến
37. Anh em chém nhau đằng sống, không chém nhau đằng lưỡi
38. Đi việc làng giữ lấy họ
Đi việc họ giữ lấy anh em
39. Làm anh ăn trước, bước đầu
Dạy dỗ em út ngõ hầu thay cha.
40. Ơn cha mẹ trời cao khôn thấu
Nghĩa anh em xương cốt ruột rà
Muốn cho trên thuận dưới hòa
Chẳng thà chịu nhục hơn là rẽ nhau.
41. Ơn Phật, nhờ trời
Cha mẹ sinh hạ được mười anh em
Anh Cả nhàn thật là nhàn
Cởi trần đóng khố, đốt than trong rừng
Anh Hai vặn chão đánh thừng
Anh Ba làm mướn kiếm lưng cơm người
Anh Tư bắt ếch, mình ơi
Anh Tư bắt rắn, bắt dơi ngoài đồng
Anh Sáu đánh giậm dưới sông
Anh Bảy kéo lưới ở đồng làng ta
Anh Tám vác gạo trên ga
Anh Chín gánh mướn chợ xa chợ gần
Còn anh là út thanh tân
Có nghe anh kể, lại gần mà nghe.
42. Anh em chín họ mười đời
Hai đằng cùng có, chẳng rời nhau ra
Chị em cùng khúc ruột rà
Kẻ giàu người khó, họ xa tám đời.
43. Nhà em có vại cà đầy
Có ao rau muống, có đầy chĩnh tương
Dầu không mĩ vị cao lương
Trên thờ cha mẹ, dưới nhường anh em
Một nhà vui vẻ êm đềm
Đói no tuỳ cảnh, không thèm lụy ai.
44. Ai về đợi với em cùng
Thân em nay Bắc mai Đông một mình
Chi bằng ruộng tốt đồng xanh
Vui cha vui mẹ vui anh em nhà.
45. Con cô con cậu thì xa,
Con chú con bác thật là anh em.
