Cuộc chiến tranh giành độc lập của nhân dân châu Phi là kết quả của một hành trình đấu tranh lâu dài và gian khổ. Một trong những mốc đánh dấu quan trọng trong chặng đường ấy là năm 1960, được nhắc đến với tên gọi Năm châu Phi.
Mục lục bài viết
1. Giới thiệu về Châu Phi:
Châu Phi (tiếng Anh : Africa) nằm ở phía tây của Đông bán cầu, phía nam châu Âu, phía tây châu Á, phía đông Ấn Độ Dương, phía tây Đại Tây Dương, bắc và nam của xích đạo, với diện tích khoảng 30,2 triệu km2 (diện tích đất liền), chiếm 20,4% tổng diện tích đất liền thế giới, là lục địa lớn thứ hai thế giới, đồng thời cũng là lục địa lớn thứ hai về dân số (khoảng 1,286 tỷ người).
Kể từ khi Bồ Đào Nha chiếm Ceuta vào năm 1415, các cường quốc châu Âu bắt đầu xâm chiếm châu Phi, đạt đến đỉnh cao vào khoảng cuối thế kỷ 19, đầu thế kỷ 20. Khoảng 95% lãnh thổ châu Phi được chia cho các cường quốc, tài nguyên bị chia cắt, cướp bóc hoành hành. Sau năm 1947, các thuộc địa lần lượt giành độc lập và Năm Độc lập châu Phi (1960) tượng trưng cho việc châu Phi thoát khỏi ách thống trị của các cường quốc nước ngoài và chấm dứt thời kỳ thuộc địa ở châu Phi.
2. Bối cảnh Châu Phi trước năm 1960:
Châu Phi đã bị người Châu Âu đô hộ từ thế kỷ 15. Trong hàng trăm năm, các cường quốc châu Âu đã chiếm phần lớn diện tích lãnh thổ của các quốc gia châu Phi. Năm 1900, Hoa Kỳ và các cường quốc châu Âu chia châu Phi thành thuộc địa và bảo hộ. Người Anh cai trị hầu hết mọi nơi trên lãnh thổ châu Phi, trong khi đó người Pháp kiểm soát hầu hết khu vực phía tây của lục địa, Bỉ cai trị một khu vực nhỏ hơn ở phía đông, Đức kiểm soát một khu vực nhỏ ở phía tây.
Các cường quốc thực dân đã gây chiến với nhau, họ đã sử dụng sức mạnh về quân sự của mình để cai trị, áp bức người dân châu Phi để nhằm mục đích chiếm lấy nguồn nhân lực dồi dào và tài nguyên khoáng sản đa dạng, phong phú. Nhiều quốc gia châu Phi đã buộc phải từ bỏ quyền tự do của mình, chịu sự áp đặt của bộ máy cai trị hà khắc của các đế chế thực dân châu Âu, theo lịch sử các quốc gia này được gọi là thuộc địa.
Các quốc gia này nằm dưới sự kiểm soát của các cường quốc thực dân trong nhiều năm. Sau Thế chiến II, tình hình thế giới đã có nhiều sự biến động tất cả các cường quốc thuộc địa đều mất quyền kiểm soát các thuộc địa của mình do các quốc gia châu Phi đã đứng lên giành được tự do thông qua con đường kháng chiến và các phương tiện khác.
Cụ thể tình hình thế giới và khu vực sau Chiến tranh thế giới thứ nhất đã tạo điều kiện thuận lợi cho cuộc chiến tranh giành độc lập ở châu Phi. Thất bại của chủ nghĩa phát xít, sự suy yếu của hai đế quốc là Anh và Pháp, hai quốc gia thống trị nhiều vùng thuộc địa tại châu Phi, tạo ra thế cục khách quan thuận lợi thúc đẩy phong trào đấu tranh giải phóng dân tộc của nhân dân châu Phi. Ngoài ra thắng lợi của các phong trào đấu tranh giành độc lập của các nước ở châu Á, trước hết là Tổng khởi nghĩa tháng Tám của nhân dân Việt Nam, chiến thắng Điện Biên Phủ “lừng lẫy năm châu, chấn động địa cầu” và thắng lợi của nền độc lập và công cuộc xây dựng độc lập của Trung Quốc là nguồn động lực to lớn cổ vũ nhân dân châu Phi đứng lên giành độc lập.
3. Tại sao năm 1960 được gọi là Năm Châu Phi?
Năm 1960 được gọi là năm Châu Phi bởi vì nó đánh dấu một cột mốc lịch sử cho sự giải phóng các dân tộc châu phi khỏi ách đô hộ của các nước phương tây. Tính đến năm 1960 đã có 17 nước châu Phi lần lượt giành độc lập. Phong trào đấu tranh của nhân dân châu Phi diễn ra sôi nổi, bùng nổ sớm nhất ở Bắc phi sau đó lan rộng ra các vùng khác:
– Ngày 1 tháng 1 năm 1960, nhân dân Cameroon đứng lên đấu tranh lật đổ ách thống trị của Pháp, thành lập chính quyền cách mạng, mở đầu Năm châu Phi. Gần bốn tháng sau đó, Togo giành được độc lập.
– Tiếp đó, ngày 20 tháng 6, Senegal và Soudan giành được độc lập; Cũng trong tháng 6, người dân Madagascar tiến hành khởi kiện giành được độc lập.
– Ngày 30 tháng 6 năm 1960, Congo tuyên bố độc lập, thành lập Nhà nước Cộng hòa Dân chủ Congo.
– Tháng 7 năm 1960, hai xứ Somalia thuộc Italy và Somalia thuộc Anh đều tuyên bố độc lập và thành lập nước Cộng hòa Somalia.
– Tháng 8 năm 1960, có 8 nước giành được độc lập: Dahomey, Niger, Bờ Biển Ngà, Tchad, Oubangui-Chari, Congo, Gabon, Thượng Volta. Bị thực dân Anh cai trị từ cuối thế kỷ XIX, phong trào giải phóng dân tộc ở Nigeria phát triển mạnh mẽ, đặc biệt từ sau năm 1945. Ngày 1 tháng 10 năm 1960, thực dân Anh buộc phải tuyên bố trao trả độc lập cho Nigeria.
– Quốc gia cuối cùng ở châu Phi giành được độc lập trong năm 1960 là Nigeria.
4. Phong trào đấu tranh giành độc lập của một số quốc gia Châu Phi:
4.1. Ghana:
Nền độc lập của Ghana đã đạt được nhờ những nỗ lực của phong trào dân tộc chủ nghĩa được gọi là Gold Coast. Những người theo chủ nghĩa dân tộc muốn Ghana trở thành một quốc gia độc lập tách biệt khỏi sự cai trị của Anh. Năm 1957, những người theo chủ nghĩa dân tộc do Kwame Nkrumah lãnh đạo đã phát động một cuộc nổi dậy. Phong trào dân tộc chủ nghĩa của Nkrumah kêu gọi thành lập một nước cộng hòa dựa trên lý tưởng xã hội chủ nghĩa, Khi tiến hành phong trào này bị chính quyền thực dân Anh phản đối nhưng đến cuối cùng phong trào đã thành công trong việc giành được tự do từ Anh.
Ngày Ghana trở thành một quốc gia độc lập, là vào thứ Sáu, ngày 6 tháng 3 năm 1957.
4.2. Lybia:
Việc Pháp thuộc địa hóa Libya là một nỗ lực nhằm ngăn chặn sự mở rộng quyền kiểm soát của Ottoman ở Bắc Phi và thiết lập một chế độ bảo hộ thay cho đế chế thực dân Ý đang suy tàn. Người Anh đặc biệt quan tâm đến việc thiết lập quyền kiểm soát đối với Ai Cập, nhưng họ không thể đồng ý với người Ý về vấn đề quyền kiểm soát của Ý đối với Libya.
Năm 1947, Libya được trao độc lập khỏi Ý sau Thế chiến II. Năm 1952, sau IdrisI, Đại tá Gaddafi trở thành nhà lãnh đạo đất nước và biến Libya trở thành đồng minh trung thành của Liên Xô. Tuy nhiên, mối quan hệ này bắt đầu thay đổi sau khi Gaddafi lật đổ chế độ quân chủ vào năm 1969. Năm 1981, Gaddafi tuyên bố giải phóng Sa mạc Sahara của Libya và tuyên bố rằng tất cả người Berber trong khu vực nên được phép trở về quê hương tổ tiên của họ.
4.3. Ai Cập:
Trong nhiều thế kỷ, Ai Cập đã bị kiểm soát bởi thực dân châu Âu, những người đã xây dựng quân đội khổng lồ và chinh phục các vùng lãnh thổ rộng lớn, từ Ai Cập đến sông Nile. Với tuyên bố độc lập của Ai Cập vào ngày 28 tháng 3 năm 1922, quân đội Anh rời Ai Cập để trở thành một phần của đế chế Anh.
Tuy nhiên, người Ai Cập vẫn phải đối phó với nhiều năm cai trị của thực dân. Vì vậy, vào năm 1953, Ai Cập tuyên bố độc lập khỏi Anh. Năm 1960, quốc gia này chính thức được công nhận là một nước cộng hòa; quốc gia này đã trải qua bất ổn chính trị và các cuộc đảo chính quân sự trong suốt thế kỷ 20, bất chấp những thách thức này, Ai Cập vẫn duy trì một bản sắc độc lập.
4.4. Camerun:
Ngày 1 tháng 1 năm 1960, Cộng hòa Cameroon giành được độc lập từ thực dân Pháp. Sự kiện này đã được tổ chức với sự nhiệt tình tuyệt vời. Tổng thống Ahmadou Ahidjo đã đặt viên đá nền móng cho nhà nước mới ở Kumba, ngoại ô thủ đô Yaooundé.
Do đó, Cộng hòa Cameroon trở thành một trong số ít quốc gia châu Phi giành được độc lập sau Ai Cập và Ghana. Đó là một dịp quan trọng đối với đất nước và toàn bộ lục địa châu Phi. Cộng hòa Cameroon chỉ mới được thành lập vào tháng trước sau hai năm đàm phán với thực dân Pháp, đất nước vẫn được chia thành 10 khu tự trị với chính quyền trung ương ở Yaooundé. Đây là nền cộng hòa mới kế thừa truyền thống của thực dân Pháp.
4.5. Nam Phi:
Lịch sử thuộc địa của Nam Phi bắt đầu từ những năm 1500 khi người Hà Lan đến. Họ nhanh chóng trở thành những người cai trị, và người Anh tiếp quản khi người Hà Lan từ bỏ quyền kiểm soát sau khi Công ty Đông Ấn Hà Lan thất bại vào năm 1652. Sự kết thúc của sự cai trị của Anh ở Châu Phi đến nhanh chóng đối với tất cả các thuộc địa của nước này sau Thế chiến II. Với thất bại của Anh, Nam Phi không còn lựa chọn nào khác ngoài việc vứt bỏ ách áp bức của người da trắng và tuyên bố độc lập. Đất nước này đã tổ chức một cuộc trưng cầu dân ý quốc gia vào năm 1948 để quyết định liệu nó có nên tiếp tục là thuộc địa của Anh hay trở nên độc lập. Chính phủ Nam Phi quyết định tổ chức bỏ phiếu trong dịp lễ Giáng sinh năm 1947. Cuộc bỏ phiếu nhằm quyết định số phận của Liên minh Nam Phi với tư cách là thành viên của Khối thịnh vượng chung. Với một cuộc bỏ phiếu chiến thắng, quốc gia này rời khỏi khối thịnh vượng chung và tuyên bố độc lập.
5. Ý nghĩa của “Năm Châu Phi”:
“Năm châu Phi” là kết quả của nhiều năm vận động của phong trào đấu tranh giải phóng dân tộc của các quốc gia châu Phi chống lại chế độ thực dân, chủ nghĩa đế quốc. Đó là đỉnh cao của nhiều thập kỷ đấu tranh. Đó là một chiến thắng cho những người lãnh đạo phong trào. Nó mang lại cho người dân châu Phi niềm hy vọng vào sự phát triển của đất nước và thay đổi hướng đi của cuộc đời họ.
Thắng lợi của phong trào đấu tranh giành độc lập dân tộc ở châu Phi năm 1960 đã lật đổ được ách thống trị của chủ nghĩa thực dân, đưa tới sự ra đời của hàng loạt các quốc gia độc lập, góp phần quan trọng dẫn tới sự sụp đổ của chủ nghĩa thực dân phương Tây cùng hệ thống thuộc địa của nó ở châu Phi.
Đặc biệt sau “Năm châu Phi” các quốc gia còn lại ở châu Phi cũng lần lượt giành độc lập, trang sử mới đã mở ra với nhân dân, dân tộc châu Phi. Sự thắng lợi này cũng là nguồn cổ vũ mạnh mẽ tới phong trào giải phóng dân tộc của các quốc gia khác trên thế giới. Nhân dân châu Phi cũng với nhân dân châu Á, châu Âu và châu Mĩ Latinh đã cùng đứng vào hàng ngũ đấu tranh chống chủ nghĩa thực dân, chủ nghĩa đế quốc.
