Qua ngòi bút của Vũ Bằng, mùa xuân ở miền Bắc nói chung và Hà Nội nói riêng vừa đẹp, vừa mang đặc trưng riêng của một vùng đất có khi hậu, thời tiết khá đặc trưng cho tiết xuân, khí xuân. Bài viết dưới đây sẽ cung cấp cho độc giả bài soạn tác phẩm Tháng Giêng, mơ về trăng non rét ngọt ngắn gọn.
Mục lục bài viết
1. Soạn bài Tháng Giêng, mơ về trăng non rét ngọt ngắn gọn:
1.1. Trước khi đọc:
Câu 1 (trang 107 sgk Ngữ văn lớp 7 Tập 1):
Bài hát về mùa xuân: Lắng nghe mùa xuân về, Khúc nhạc xuân, Mùa Xuân nho nhỏ,…
Câu 2 (trang 107 sgk Ngữ văn lớp 7 Tập 1):
Mùa xuân quê em có hoa xoan nở tím ngắt trời.
* Đọc văn bản
Gợi ý trả lời câu hỏi trong bài đọc:
Kết nối: Có phải “ai cũng chuộng mùa xuân” không?
Hình dung: Những loài cây sắp trổ lá, đơm hoa vào mùa xuân.
Nhựa sống trong cành mai, gốc đào, chồi mận
Hình dung: Không gian đặc trưng của mùa xuân ở miền Bắc.
Không gian mùa xuân của miền Bắc: có mưa riêu riêu, gió lành lạnh, có tiếng nhạn kêu trong đêm xanh, có tiếng trống chèo vọng lại từ những thôn xóm xa xa, có câu hát huê tình của cô gái đẹp như thơ mộng,…
Theo dõi: Chú ý những cảm giác của tác giả trong mùa xuân
Làm cho người ta muốn phát điên, ngồi yên không chịu được, máu trong gnười cũng căng lên.
Hình dung: Bức tranh mùa xuân tuyệt đẹp thời điểm sau rằm tháng Giêng
Bức tranh mùa xuân:
– Đào hơi phai nhưng nhụy vẫn còn phong
– Cỏ không còn mát xanh nhưng để lại một mùi hương man mác
– Mưa xuân thay thế cho mưa phùn khi trời đã hết nồm
– Những màu xanh tươi hiện lên bầu trời chứ không còn là nền trời đùng đục như pha lê mờ.
– Trên giàn hoa lí, vài con ong siêng năng đã đi kiếm nhụy hoa
– Trên nền trời trong xanh có những làn sóng hồng hồng
– Bức tranh thiên nhiên tươi đẹp, tràn đầy nhựa sống
Hình dung: Khung cảnh đêm trăng tháng Giêng
Khung cảnh đêm trăng tháng Giêng:
– Đêm xanh biêng biếc, nhìn lên thấy rõ từng cánh sếu bay.
– Trời vẫn rét tình tứ đêm khuya
– Đêm không mưa, trời sáng lung linh như ngọc
→ Khung cảnh nên thơ, trữ tình
1.2. Sau khi đọc:
Nội dung chính: Cảm nhận về cảnh sắc và không khí mùa xuân Hà Nội của tác giả Vũ Bằng.
Gợi ý trả lời câu hỏi sau khi đọc:
Câu 1 (trang 110 sgk Ngữ văn lớp 7 Tập 1):
– Không gian đặc trưng của mùa xuân Hà Nội:
+ Vào đầu tháng Giêng: Có mưa riêu riêu, gió lành lạnh; Có tiếng nhạn kêu trong đêm xanh; Có tiếng trống chèo vọng lại từ những thôn xóm xa xa, có câu hát huê tình của cô gái đẹp như thơ mộng,…
+ Sau rằm tháng Giêng: Đào hơi phai nhưng nhụy vẫn còn phong; Cỏ không còn mát xanh nhưng để lại một mùi hương man mác; Mưa xuân thay thế cho mưa phùn khi trời đã hết nồm; Những màu xanh tươi hiện lên bầu trời chứ không còn là nền trời đùng đục như pha lê mờ; Trên giàn hoa lí, vài con ong siêng năng đã đi kiếm nhụy hoa; Trên nền trời trong xanh có những làn sóng hồng hồng
– Không gian gia đình:
+ Nhang trầm, đèn nến, nhất là không khí gia đình đoàn tụ êm đềm, trên kính dưới nhường trước những bàn thờ Phật, bàn thờ Thánh, bàn thờ Tổ tiên,.. Tuy miệng chẳng nói ra nhưng lòng thì cảm thấy không biết bao nhiêu là hoa nở, bướm ra ràng mở hội liên hoan.
+ Người ta dần trở về với những bữa cơm giản dị có cà om với thịt thăn điểm những lá tía tô thái nhỏ hay bát canh trứng cua vắt chanh ăn mát như quạt vào lòng. Cánh màn điều treo ở trước bàn thờ ông vải đã hạ xuống từ hôm hóa vàng
Câu 2 (trang 110 sgk Ngữ văn lớp 7 Tập 1):
Trong cái rét ngọt mùa xuân, sức sống của thiên nhiên và con người đều được trỗi dậy:
– Thiên nhiên: Những loài hoa, loài cây được đâm chồi nảy lộc ở ngoài vườn, mưa riêu riêu, gió lạnh, bầu trời trong xanh,…
→ Thiên nhiên căng tràn sức sống
– Con người: thấy lòng mình ên ái như nhung và không cần uống rượu mạnh cũng nghe lòng mình say sưa một sự sống. Sự sống của thiên nhiên khiến nhựa sống của con người căng lên như máu. Con người ta cũng trẻ theo mùa xuân,….
→ Con người cũng tràn đầy sự tươi mới, tràn đầy sức sống
Câu 3 (trang 110 sgk Ngữ văn lớp 7 Tập 1):
– Tác giả bộc lộ trực tiếp tình cảm của mình với mùa xuân, với thiên nhiên: “Tôi yêu sông xanh, núi tím; tôi yêu đôi mày ai như trăng mới in ngần….”
– Tác giả đã diễn tả lòng mình, cảm nhận của bản thân mình qua hàng loạt những hình ảnh so sánh:
+ “Thấy một cái thú giang hồ êm ái như nhung”
+ Liên tưởng thú vị: “Nhựa sống trong người căng lên như máu cũng căng lên trong lộc của loài nai, như mầm non của cây cối, nằm im mãi không chịu được, phải trỗi ra thành các lá nhỏ lí tí giơ tay vẫy những cặp uyên ương đứng cạnh”.
+ Liên tưởng đặc sắc: “Y như những con vật phải nằm thu mình một nơi trốn rét thấy nắng ấm trở về thì lại bò ra để nhảy nhót kiếm ăn”
– Sử dụng hàng loạt những động từ mạnh: phát điên lên, không chịu được, “sống” lại,….
Câu 4 (trang 110 sgk Ngữ văn lớp 7 Tập 1):
Tác giả đã triển khai theo mạch chủ đề về mùa xuân bắt đầu từ “ai cũng chuộng mùa xuân”, điều đó là một điều vô cùng bình thường, tự nhiên như non thương nước, bướm thương hoa, trăng thương gió, trai thương gái, mẹ yêu con, cô gái còn son nhớ chồng.
Câu 5 (trang 110 sgk Ngữ văn lớp 7 Tập 1):
Tác giả sử dụng cụm từ như Mùa xuân của tôi, mùa xuân thần thánh của tôi, mùa xuân của Hà Nội thân yêu. Cách viết này cho em nhận thấy được sự trân trọng, yêu thích của tác giả dành cho mùa xuân. Tác giả yêu thích nó đến mức muốn biến nó như thành của riêng, cảm nhận và ngắm nhìn nó như một điều quen thuộc.
Câu 6 (trang 110 sgk Ngữ văn lớp 7 Tập 1):
Câu văn như lời trò chuyện tâm tình: “Em yêu mùa xuân có phải vì nghe thấy rạo rực nhựa sống trong cành mai, gốc đào, chồi mận ở ngoài vườn?”.
→ Lời văn khiến người đọc hình dung tác giả đang trò chuyện với một cô gái bên cửa sổ về cảnh sắc thiên nhiên mùa xuân đến với hàng loạt những loài cây đang đâm chồi nảy lộc.
1.3. Viết kết nối với đọc:
Bài tập (trang 110 sgk Ngữ văn lớp 7 Tập 1):
Viết đoạn văn (khoảng 5 – 7 câu) nêu cảm nhận về cảnh sắc và không khí xuân quê hương em.
Đoạn văn tham khảo:
Xuân đến mang theo nhựa sống cho quê hương tôi. Bầu trời trong xanh, không một gợn mây đen cùng với không khí trong lành, mát mẻ đã tác động vào da thịt khiến tôi cảm nhận được thời tiết dịu nhẹ khi xuân sang. Những bông hoa nhỏ sau một thời gian ngủ đông đã vươn mình dậy đón những tia nắng của bình minh, những cành cây khẳng khiu, trơ trọi giờ đã trồi lên những lộc xanh mướt. Mùi hương man mác của ngọn cỏ hòa cùng cơn gió se lạnh bay khắp không gian. Những cánh bướm, chú ong đều đang tung bay, dang rộng đôi cánh bay lượn trên bầu trời. Thiên nhiên đất trời khi xuân đến thật đẹp làm sao!
2. Tác giả:
Vũ Bằng (1913-1984), tên đầy đủ là Vũ Đăng Bằng, sinh tại Hà Nội
Quê quán: làng Lương Ngọc, huyện Bình Ginag, tỉnh Hải Dương
Gia đình: cha mất sớm, Vũ Bằng ở với mẹ là chủ một tiệm bán sách ở phố Hàng Gai (Hà Nội) nên không bị thiếu thốn.
Phong cách nghệ thuật: văn của ông tràn đầy cảm xúc , biểu hiện sự tinh tế .Tùy bút chứa đựng nét trữ tình, nét thơ, hướng vào biểu hiện thế giới nội tâm phong phú
Tác phẩm chính: Miếng ngon Hà Nội( 1960), Miếng lạ miền Nam(1969), …
3. Tác phẩm:
3.1. Bố cục:
Phần 1 (từ đầu đến “mê luyến tâm hồn”): Khẳng định cảm xúc trước thiên nhiên bốn mùa
Phần 2 (tiếp theo đến “mở hội liên hoan”): Sắc xuân, cảnh xuân, tình xuân đan xen, hòa quyện cùng nhau, gắn bó, tha thiết.
Phần 3 (còn lại): Nét đẹp của mùa xuân Hà Nội sau rằm tháng Giêng
3.2. Giá trị nội dung:
Qua ngòi bút của Vũ Bằng, mùa xuân ở miền Bắc nói chung và Hà Nội nói riêng vừa đẹp, vừa mang đặc trưng riêng của một vùng đất có khi hậu, thời tiết khá đặc trưng cho tiết xuân, khí xuân.
Đưa lại cho người đọc những rung cảm đặc biệt trước thiên nhiên, đất trời và gợi lên trong mỗi chúng ta một niềm mong nhớ về mùa xuân, mong nhớ về những nét đẹp của thiên nhiên cũng là cách làm cho tâm hồn của chúng ta thêm đẹp hơn.
3.3. Giá trị nghệ thuật:
Lối viết trữ tình, giàu chất thơ, hướng vào nội tâm, hướng về phong cảnh thiên nhiên bốn mùa xứ sở…
Ngôn từ tinh tế, đầy cảm hứng
Có nhiều so sánh, liên tưởng độc đáo, giàu chất thơ
3.4. Đọc – hiểu văn bản:
*Bức tranh mùa xuân:
– Sư trăn trở của người con xa xứ, cùng nỗi nhớ mùa xuân Hà Nội da diết
+Tự nhiên thế: ai cũng chuộng mùa xuân
– Kết cấu sóng đôi
+ đừng, đừng thương, ai bảo được , ai cấm được
+ non-nước, bươm-hoa, trăng-gió, trai-gái
– Khẳng định tình cảm lưu sâu nặng tác giả với mùa xuân
– Bức tranh sắc xuân, cảnh xuân tình xuân đan xen
– Tác giả gợi nhớ không gian mùa xuân miền Bắc
+ Đặc trưng về khí hậu
– Tình yêu và sự gắn bó da diết của tác giả với Hà Nội
+ Sử dụng từ láy
– Xuân của đất trời , lòng người hòa quyện vào nhau
– Bức tranh mùa xuân có cả thanh và sắc
+ Mưa riêu riêu, gió lành lạnh , tiếng nhạn kêu, tiếng trống chèo, câu hát huê tình, áo lông
– Tác giả rạo rực, nôn nao trước vẻ đẹp của mùa xuân
+ Tức điên lên, ngồi yên không chịu được , căng lên như lộc,mầm non của cây cối
– Tình yêu mùa xuân mãnh liệt, nồng cháy, cuồng nhiệt
→ Bức tranh tuyệt đẹp của thiên nhiên mùa xuân tràn đầy sức sống
*Cảnh đẹp mùa xuân sau rằm tháng giêng:
– Tác giả miêu tả tỉ mỉ về sự đổi thay của đất trời
+ Đào hơi phai nhưng nhụy vẫn còn phong,những làn sáng hồng hồng rung động như con ve mới lột
– Lòng người bình yên trở lại
+ Người ta trở về bữa cơm giản dị, các trò vui kết thúc
– Khung cảnh đêm trăng tháng giêng tuyệt đẹp
+ Đêm xanh biêng biếc, mưa dây,thấy rõ từng cánh sếu bay , trời lung linh như ngọc, trăng mọc đỉnh đầu
→ Cảnh sắc, đất trời tháng giêng tuyệt đẹp , làm say đắm lòng người
