Vị thần Trụ trời, còn được gọi là thần Đế Cửu Trụ, là một trong những thần thoại trong văn hóa dân gian Việt Nam. Ông được tưởng tượng có hình dạng vĩ đại và mạnh mẽ, thường thụ trách việc duy trì và bảo vệ trời cao. Bài viết dưới đây cung cấp bài soạn tác phẩm Thần Trụ Trời
Mục lục bài viết
1. Tổng quan về tác phẩm:
– Nội dung chính: Câu chuyện là cách lý giải về quá trình tạo nên Trời và Đất của người xưa.
– Tóm tắt: Thuở xa xưa, khi vũ trụ và hành tinh vẫn chưa hình thành, xuất hiện một vị thần với ngoại hình và sức mạnh vượt trội. Ngài nhấc đầu lên, tự mình tạo dựng từng phần của thế giới, từ việc đào đất đến cách điệu đá thành một cột chống trời. Công việc tiếp diễn, không mấy lâu sau đó, thế giới được tách biệt thành trời và đất. Khi trời cao mà khô cạn, vị thần phá cột đi và tung đất đá rải rác, biến chúng thành núi non, đảo quần, dải đồi xanh và biển bao la. Do đó, ngày nay, mặt đất không còn phẳng lặng như xưa. Vị thần kia, được biết đến sau này với tên gọi Trời hay Ngọc Hoàng, đảm nhiệm nhiệm vụ giám sát mọi việc trên trời và dưới đất. Từ đó, các vị thần khác như Sao, Sông, Biển tiếp tục công việc chưa hoàn thiện để sáng tạo ra thế giới này.
2. Trước khi đọc:
Câu 1 (trang 13, SGK Ngữ Văn 10, tập một) Bạn biết những truyện thần thoại nào? Hãy chia sẻ với các bạn trong nhóm về những truyện thần thoại ấy?
Phương pháp giải:
– Hồi tưởng những truyện thần thoại bản thân đã được đọc, được tìm hiểu.
– Chia sẻ những truyện thần thoại ấy cho các bạn trong nhóm.
Lời giải chi tiết:
– Chuyện về Nữ thần Mặt Trời và Mặt Trăng: Đây là một câu chuyện thần thoại Việt Nam, giải thích đặc điểm của Mặt Trời và Mặt Trăng cũng như một số hiện tượng tự nhiên theo quan niệm dân gian.
– Thần Trụ trời: Đây là một câu chuyện thần thoại truyền miệng trong văn hóa Việt Nam, giải thích sự hình thành của thiên nhiên: biển, hồ, sông, núi…
– Hiện tượng hồng thủy: Loài người ngày càng phát triển và trở nên tự cao tự đại đến mức thách thức Thượng đế và các thần thánh. Zeus ra lệnh cho thần Mưa Bão hoạt động liên tục để “rửa sạch” trái đất. Loài người bị tiêu diệt, nhưng may mắn còn lại một cặp vợ chồng là con của Titan Promethe. Dưới sự phù phép của cha, họ tiếp tục tái sinh và duy trì loài người cư trú khắp vùng Hi Lạp.
3. Đọc văn bản:
Câu 1 (trang 13, SGK Ngữ Văn 10, tập một) Bạn hình dung như thế nào về vị thần Trụ trời?
Lời giải chi tiết:
Hình dung về vị thần Trụ trời:
Vị thần Trụ trời, còn được gọi là thần Đế Cửu Trụ, là một trong những thần thoại trong văn hóa dân gian Việt Nam. Ông được tưởng tượng có hình dạng vĩ đại và mạnh mẽ, thường thụ trách việc duy trì và bảo vệ trời cao. Ông có thể được tưởng tượng đeo một bộ áo dài màu sáng, tượng trưng cho bầu trời rộng lớn và sáng ngời.
Thần Trụ trời thường được liên kết với sự sáng tạo và hình thành của thế giới. Trong truyền thuyết, ông được cho là đã tạo ra các địa hình tự nhiên như biển, hồ, sông, núi và đồng cỏ. Ông cũng được hình dung là người duy trì sự cân bằng giữa trời và đất, giữ cho thế giới này luôn tồn tại và phát triển.
Mặc dù hình ảnh và mô tả của thần Trụ trời có thể thay đổi theo từng câu chuyện và vùng miền, nhưng ông thường mang trong mình một tinh thần uy nghiêm và quyền năng vượt trội, thể hiện sự cao cả và vĩ đại của một thế lực tối cao.
Câu 2 (trang 13, SGK Ngữ Văn 10, tập một) Trời và đất thay đổi như thế nào sau khi có cột chống trời?
Lời giải chi tiết:
Sau khi có cột chống trời, sự hình thành của thế giới trở nên rõ ràng và phong phú hơn. Đầu tiên, trời và đất được phân đôi, tạo ra một sự phân chia rõ ràng giữa hai thế giới. Sự phẳng lặng của mặt đất được so sánh như một cái mâm vuông, trong khi trời cao vút lên như cái bát úp, tạo nên một hình ảnh tương phản và hài hòa.
Chỗ mà trời và đất tiếp xúc và gặp nhau được gọi là chân trời. Đây là một khu vực đặc biệt, nơi sự gặp gỡ của hai yếu tố quan trọng này tạo ra một ranh giới tự nhiên và đầy ý nghĩa. Chân trời không chỉ đơn thuần là một điểm giao cắt vị trí của trời và đất, mà còn mang trong nó nhiều ý nghĩa về sự kết hợp và giao thoa giữa hai thế giới khác biệt.
Câu 3 (trang 14, SGK Ngữ Văn 10, tập một) Bạn có nhận xét gì về cách kết thúc truyện?
Lời giải chi tiết:
Truyện thần thoại Thần Trụ trời kết thúc một cách độc đáo và ấn tượng bằng một bài vè, trong đó liệt kê tên của các vị thần như thần Đếm cát, thần Tát bể (biển), thần Kể sao, thần Đào sông, thần Trồng cây, thần Xây rú (núi), và cuối cùng là thần Trụ trời.
Việc liệt kê các tên vị thần này mang lại một sự rõ ràng và cụ thể về công việc mà mỗi vị thần đảm nhiệm, từ việc đếm cát, chăm sóc biển cả, đến việc kể sao và tạo nên sự sống trong thiên nhiên. Bằng cách này, tác giả dân gian muốn nhấn mạnh sự quan trọng và đa dạng của các vị thần trong việc duy trì và phát triển thế giới tự nhiên.
Cuối cùng, bài vè kết thúc bằng câu “Ông Trụ trời”, là một cách để tôn vinh và ghi nhận công lao của thần Trụ trời trong việc tạo ra và duy trì trời đất. Thần Trụ trời đóng vai trò quan trọng và có ảnh hưởng sâu rộng đối với sự sống và tồn tại của mọi thứ.
4. Sau khi đọc:
Phương pháp giải:
– Đọc kĩ toàn bộ văn bản.
– Tìm các chi tiết về không gian, thời gian trong truyện.
Lời giải chi tiết:
– Yếu tố về không gian trong truyện: trời và đất.
– Yếu tố về thời gian trong truyện: “thuở ấy” → chưa có thời gian cụ thể trong truyện.
Câu 2 (trang 14, SGK Ngữ Văn 10, tập một) Những dấu hiệu nào giúp bạn nhận ra Thần Trụ Trời là một truyện thần thoại?
Phương pháp giải:
– Đọc lại lý thuyết ở phần Tri thức Ngữ văn.
– Đọc kĩ văn bản để trả lời câu hỏi.
Lời giải chi tiết:
Những dấu hiệu nhận ra Thần Trụ trời là một truyện thần thoại bao gồm:
– Không gian: Vũ trụ bao gồm trời và đất, không giới hạn ở một vị trí cụ thể.
– Thời gian: “Thuở xưa” – một khoảng thời gian rất xa, không rõ nguồn gốc.
– Cốt truyện: Tập trung vào việc Thần Trụ trời sáng tạo trời và đất.
– Nhân vật: Thần Trụ trời có hình thể to lớn và sức mạnh phi thường để tạo nên thế giới.
Câu 3 (trang 14, SGK Ngữ Văn 10, tập một) Tóm tắt quá trình tạo lập nên trời và đất của nhân vật thần Trụ trời. Từ đó, hãy nhận xét về đặc điểm của nhân vật này.
Lời giải chi tiết:
Quá trình tạo lập trời và đất của thần Trụ trời là một trình tự kỳ diệu và đầy sức mạnh:
Đầu tiên, thần Trụ trời tự tay đào đất, đập đá và đắp thành một cái cột mạnh mẽ. Cột này vừa cao vừa to, đủ để chống trời.
Cột này được đắp cao lên bao nhiêu, thì trời cũng được nâng lên theo. Một cách tương đối, vòm trời được đẩy lên cao, tạo nên bầu không gian rộng lớn.
Khi trời đã cao và khô, thần Trụ trời tiến hành phá cột đi và lấy đất đá từ đó ném đi khắp nơi. Điều này tạo ra nhiều điều kỳ diệu: từ những ngọn núi cao, các đảo lớn đến những gò đồi, và các đống đá. Mặt đất ngày nay thường không phẳng mà chứa đựng nhiều địa hình đa dạng.
Nhìn vào quá trình này, ta nhận thấy thần Trụ trời là một người có năng lực phi thường, mạnh mẽ và đã có công lớn trong việc tạo ra trời và đất. Ông là người mang sức mạnh tạo hóa và quyền năng vượt trội, tạo ra không gian sống cho tất cả các loài.
Câu 4 (trang 14, SGK Ngữ Văn 10, tập một) Nêu nội dung bao quát của truyện Thần Trụ trời.
Lời giải chi tiết:
Nội dung bao quát của truyện Thần trụ trời.
Truyện Thần Trụ trời thuộc nhóm thần thoại về nguồn gốc vũ trụ và các hiện tượng tự nhiên (thần thoại suy nguyên). Cụ thể ở đây, câu chuyện đã cho người đọc thấy được quá trình tạo ra trời, đất, thế gian của thần Trụ trời và các vị thần khác.
Câu 5: (trang 14, SGK Ngữ Văn 10, tập một) Nhận xét về cách giải thích quá trình tạo lập thế giới của tác giả dân gian. Ngày nay, cách giải thích ấy có còn phù hợp không? Vì sao?
Phương pháp giải:
– Tóm tắt quá trình tạo lập thế giới của tác giả dân gian trong truyện.
– So sánh cách giải thích trong truyện với cách giải thích một hiện tượng nào đó trong ngày nay.
Lời giải chi tiết:
– Nhận định về cách diễn giải quá trình hình thành thế giới của tác giả dân gian: Đây là cách diễn giải về sự hình thành của thế giới từ những người tiền bối thông qua sự hình tượng và mô phỏng, chưa có đầy đủ chứng cứ, chưa được kiểm chứng về tính chính xác và còn mang yếu tố sáng tạo.
– Trong xã hội ngày nay, cách diễn giải đó đã trở nên không còn phù hợp. Bởi vì xã hội ngày nay đã phát triển, khoa học tiến bộ, có đủ nguồn thông tin và phương pháp minh chứng khoa học. Vì vậy, việc diễn giải bất kỳ hiện tượng nào cũng yêu cầu sự chính xác cao, có căn cứ rõ ràng và xác thực. Chỉ như vậy, thông tin đó mới có thể thuyết phục được mọi người.
Câu 6 (trang 14, SGK Ngữ Văn 10, tập một) Cách hình dung và miêu tả đất, trời trong câu “đất phẳng như cái mâm vuông, trời trùm lên như cái bát úp, …” trong truyện Thần Trụ trời gợi cho bạn nhớ đến truyền thuyết nào của người Việt Nam? Hãy tóm tắt truyền thuyết ấy và chỉ ra điểm tương đồng giữa hai tác phẩm.
Phương pháp giải:
– Đọc lại câu văn “đất phẳng như cái mâm vuông, trời trùm lên như cái bát úp, …” trong văn bản (đoạn văn 3, trang 13).
– Đưa ra sự so sánh để tìm ra truyền thuyết có nội dung tương tự câu văn.
Lời giải chi tiết:
– Cách mô tả đất và trời trong câu “đất phẳng như cái mâm vuông, trời trùm lên như cái bát úp,…” trong truyện Thần Trụ trời mang lại sự gợi nhớ về truyền thuyết Sự tích bánh chưng, bánh dày.
– Truyền thuyết Bánh chưng, bánh dày được tóm tắt như sau: Sau khi đánh bại giặc Ân, vua Hùng Vương thứ 6 muốn truyền ngôi cho con, với điều kiện tìm món ăn đặc biệt. Lang Liêu – con trai thứ 18 lo lắng không biết chuẩn bị thế nào. Một đêm, chàng mơ thấy vị thần nói: “Gạo là thực phẩm quý giá nhất, nên làm bánh hình tròn và hình vuông để tượng trưng Trời và Đất.” Lang Liêu nghe và làm. Bánh của chàng được vua khen ngon và ý nghĩa, từ đó, chàng được truyền ngôi. Mỗi Tết Nguyên Đán, bánh Chưng và bánh Dày là không thể thiếu trong cúng Tổ Tiên và Trời Đất.
– Điểm tương đồng giữa hai tác phẩm:
+ Đều mang tính tưởng tượng.
+ Xuất hiện các vị thần.
+ Miêu tả hình dạng của Trời và Đất: trời hình tròn, đất hình vuông.
5. Phần mở rộng tìm hiểu tác phẩm Thần Trụ Trời:
– Xuất xứ: Văn bản được trích từ Lược khảo về thần thoại Việt Nam, Trung tâm khoa học xã hội và nhân văn quốc gia, NXB Khoa học xã hội, Hà Nội, 2003 (trang 67-68), Nguyễn Đổng Chi.
* Giá trị nội dung:
– Văn bản lý giải cách nhìn nhận của con người cổ xưa đối với hiện tượng thế giới đã thành hình, không thể sắp xếp trật tự như hiện nay
– Thể hiện lòng kính trọng và linh thiêng của người dân với văn hoá tâm linh, niềm tin tưởng vào tín ngưỡng, tôn giáo
* Giá trị nghệ thuật:
– Cách khắc hoạ nhân vật ấn tượng, mang đặc trưng của thể loại trinh thám
– Hình tượng nhân vật tiêu biểu, độc đáo
– Văn phong, lối trình bày rõ ràng, dễ đọc, phù hợp với thể loại tự sự
– Ngôn từ thuần Việt, dễ nhớ
