Phân tích quá trình thức tỉnh của Chí Phèo chọn lọc siêu hay

1. Giới thiệu về nhà văn Nam Cao:

Nam Cao (1915 – 1951) là bút danh của nhà văn Trần Hữu Tri. Ông sinh ra và lớn lên tại làng Đại Hoàng, tổng Cao Đà, huyện Nam Sang, nay là xã Hòa Hậu, huyện Lí Nhân, tỉnh Hà Nam.

Nam Cao là một cây bút chuyện phê phán về xã hội với những cái tiêu cực nhưng lại luôn nâng cao lên cái đẹp của những người lao động. Sáng tác của ông thấm đượm hơi thở thời đại, đi theo trào lưu hiện thực  trước năm 1945. Những tác phẩm của ông được viết dựa trên những hành động đời thường và tấm lòng cao cả, nhân cách cao đẹp với sức sống tiềm tàng thể hiện ở từng sự kiện của mỗi người dân thôn quê Việt Nam.

Nam Cao đã để lại một văn nghiệp đồ sộ bao gồm 2 cuốn tiểu thuyết, 50 truyện ngắn, bút ký với những tác phẩm tiêu biểu như Chí Phèo, Đời thừa, Lão Hạc, Giăng sáng, Đôi mắt, Trẻ con không được ăn thịt chó, Nhìn người ta sung sướng,Truyện người hàng xóm,…

2. Hoàn cảnh ra đời tác phẩm Chí Phèo:

Dựa vào những câu chuyện có thật, những con người tồn tại bằng xương bằng thịt mà Nam Cao đã được chứng kiến, đã được nghe kể về làng Đại Hoàng ở quê mình, thấy cay xót trước hiện thực tàn khốc, Nam Cao đã viết nên truyện ngắn Chí Phèo vào tháng 2 năm 1941.

3. Nội dung truyện ngắn Chí Phèo:

“Chí Phèo” là một câu chuyện về nhân vật trung tâm cùng tên “Chí Phèo” – đứa trẻ mồ côi và đã bị bỏ rơi trong cái lò gạch. Hắn ta được  chuyền tay người làng nuôi. Lớn lên, Chí Phèo đi làm canh điền cho Lý Kiến. Vì ghen ghét, Lý Kiến khiến Chí Phèo vào tù, sau khi trở về làng  bộ dạng Chí Phèo như một tay anh chị, bị Bá Kiến lợi dụng và trở thành tay sai. Chí Phèo là con quỷ dữ của làng Vũ Đại và gây tai họa cho người trong làng. Mối tình chớm nở với cô gái tên Thị Nở đã làm Chí như được hồi sinh, khao khát sống lương thiện như trỗi dậy. Nhưng do bà cô Thị Nở và xã hội khiến hắn không thể về “cõi người”. Tuyệt vọng, Chí Phèo giết Bá Kiến và tự sát.

4. Dàn ý bài phân tích quá trình thức tỉnh của Chí Phèo:

4.1. Mở bài:

Giới thiệu đoi nét nổi bật về tác giả Nam Cao và tác phẩm Chí Phèo trên cơ sở những thông tin đã cung cấp tại phần trên

Giới thiệu về chủ đề mà bài đang yêu cầu phân tích:  “Quá trình thức tỉnh của Chí Phèo”

4.2 Thân bài:

Giới thiệu về hoàn cảnh của Chí Phèo trước khi gặp được Thị Nở

– Chí Phèo từng là người nông dân lương thiện

– Sau khi bị hãm hại, Chí Phèo bị bắt vào tù ở trong này bị tha hóa con người và trở thành quân bất lương, tay sai của Bá Kiến

⇒ Trước khi gặp Thị Nở, Chí Phèo được gọi “con quỷ dữ của làng Vũ Đại”

Sự gặp gỡ giữa của Chí Phèo và Thị Nở

Hoàn cảnh:

– khi Chí Phèo rẽ vào nhà Tự Lãng để uống rượu sau đó Chí Phèo say rượu lảo đảo đi về

– Chí Phèo gặp Thị Nở ngủ quên ở bờ sông gần nhà

– Trong cơn say của rượu, không nhận thức được hành vi, Chí Phèo đã ăn nằm với Thị Nở dưới trời trăng

⇒ Cuộc gặp gỡ này đem đến chuyển biến tâm lí rõ nét trong Chí Phèo

Tâm trạng của Chí Phèo sau khi gặp Thị Nở

Bắt đầu quá trình thức tỉnh:

– Sau cái đêm với Thị Nở, lần đầu tiên trong cuộc đời tính lương thiện của Chí Phèo đã thực sự “ thức tỉnh” sau bao nhiêu năm.

+ Hắn nhận ra những điều tưởng chừng như quá bình thường trong cuộc sống nhưng lại là bất thường với hắn, cái lều ẩm thấp của hắn “chiều lúc xế trưa và gặp đêm khi bên ngoài vẫn sáng”

+ Cảm thấy bâng khuâng, lạ lẫm như tỉnh dậy sau cơn say dài vô tận.

+ Miệng đắng, “lòng mơ hồ buồn” Chí Phèo bắt đầu có cảm giác lần đầu tiên trong đời “sợ rượu”

+ Nhận thức được thanh âm, những điều tuyệt vời của cuộc sống: Tiếng chim hót hay như tiếng người cười nói…

+ Hắn đã tỉnh để nhận ra hoàn cảnh của mình rất cô độc

⇒ Cuộc gặp gỡ với Thị Nở làm Chí Phèo thực sự tỉnh sau những cơn say.

Niềm hi vọng quay trở về

– Niềm ước mơ của thời trẻ trở lại: muốn một gia đình nhỏ, chồng cày thuê, cuốc mướn, vợ nuôi lợn, dệt vải; khá giả thì mua sào ruộng

– Đặc biệt khi thấy bát cháo hành của Thị, hắn ngạc nhiên thấy “mắt mình như ươn ướt” ⇒ xúc động và hạnh phúc vì lần đầu tiên được chăm sóc

– Thấy Thị Nở rất có duyên, muốn làm nũng với Thị như trẻ con

– Hắn thèm lương thiện: hắn nghĩ bản thân có thể trở về

– “Hay là mình sang ở với tớ một nhà cho vui” – hắn mong ước có một gia đình

⇒ Chí Phèo có những cảm xúc mới chưa hề có trong đời, có niềm hi vọng mong ước làm người lương thiện.

Thất vọng và đau đớn:

– Khi tình yêu của Chí Phèo dành cho thị nợ bị phản đối bởi bà cô của thị Nở, tác động đến Thị Nở và Thị Nở đã từ chối tình cảm của Chí Phèo dành cho mình, làm cho Chí Phèo vô cùng thất vọng và đau đớn:

+ “Ngẩn người”, “ngẩn mặt”: cảm giác vô cùng đáng thương

+ Hồi tưởng về tình yêu khi ở bên cạnh Thị Nở nhớ về hương cháo hành tưởng bình dị nhưng tràn đầy sự ấm áp.

+ Chí Phèo nắm lấy tay Thị mong có thể níu kéo hạnh phúc nhưng bất thành

+ Chí Phèo lại tìm đến rượu và rồi “ôm mặt khóc rưng rức”

⇒Hii vọng làm người lương thiện không còn nữa Chí trở nên tuyệt vọng

 Phẫn uất:

– Khi ước mơ làm người lương thiện không thực hiện được, sự phẫn uất trong hắn đẩy lên cao, quyết định đi đến nhà thị Nở “để đâm chết cả nhà nó, đâm chết cái con khọm già nhà nó”,  “hắn không rẽ vào nhà thị Nở mà thẳng đường đến nhà Bá Kiến và nói thẳng với Bá Kiến. Sự phẫn uất khiến Chí Phèo xác định được đúng kẻ thù đã khiến cho cuộc đời mình thành ra như vậy. Hắn đã giết chết Bá Kiến và sau đó tự kết thúc cuộc đời mình.

⇒ Hành động tự sát thể hiện sự tuyệt vọng đến tột cùng của một con người muốn quay đầu làm lại cuộc đời nhưng không thể .

4.3. Kết bài:

– Khái quát lại quá trình diễn biến tâm trạng của nhân vật Chí Phèo sau khi được gặp Thị Nở

– Nêu suy nghĩ bản thân

5. Bài văn mẫu:

Nam Cao là cây bút tiêu biểu trong viết truyện ngắn về hình ảnh người nông dân làng quê Việt Nam bị bần cùng hoá, lưu manh hoá.Truyện Chí Phèo là một chuỗi các bi kịch của cuộc đời nhân vật Chí Phèo, đi từ quá khứ lưu manh đến quá trình thức tỉnh rồi bi kịch bị cự tuyệt của Chí Phèo là một trong những đoạn tiêu biểu mang ý nghĩa nhân văn và nhân đạo sâu sắc.

Chí Phèo là đứa trẻ mồ côi được nhặt ở lò gạch và được dân làng nuôi lớn. Chí vốn là người nông dân lương thiện nhưng đã bị đè nén, áp bức và hóa thành “con quỷ dữ làng Vũ Đại”.

Và cứ thế Chí Phèo ngày đêm triền miên trong cơn say. Cứ tưởng Chí Phèo sẽ triền miên trong cơn say mãi, nhưng rồi Chí Phèo có cơ hội  để trở lại là một người lương thiện một lần nữa. Trong một đêm say rượu, hắn gặp Thị Nở và đã họ ăn nằm với nhau. Sự chăm sóc của Thị Nở đã đánh thức lương tri vốn có trong con người Chí. Chính nhờ cuộc gặp gỡ ấy, Chí đã khao khát được sống như một con người.

Quá trình thay đổi của Chí Phèo sau đêm gặp Thị Nở đã thể hiện biệt tài phân tích tâm lý nhân vật xuất sắc của tác giả. Khi tỉnh rượu, Chí thấy chợt bâng khuâng ”mơ hồ buồn” với trạng thái “người thì bủn rủn, chân tay không buồn nhấc, hay là đói rượu, hắn hơi rùng mình. Ruột gan lại nôn nao lên một tí. Hắn sợ rượu như những người ốm sợ cơm”. Lần đầu tiên trong cuộc đời Chí chợt nhận ra là ánh nắng rực rỡ biết bao, âm thanh của cuộc sống như tiếng chim hót thật vui vẻ quá, tiếng lao xao của những người đi chợ về…

Những âm thanh quen thuộc ấy đến hôm nay Chí mới cảm nhận được. Đó là tiếng gọi thiết tha của cuộc sống vừa được thức tỉnh của Chí…  Cái ước mơ bình dị xưa kia ”có một gia đình nho nhỏ, chồng cuốc mướn cày thuê, vợ dệt vải…” bỗng dưng sống lại với Chí.

Chí thấy hiện tại của mình đứng trước “tuổi già, đói rét và ốm đau” và đặc biệt là “cô độc”. Cứ như thế, Chí có nhận thức về chính cuộc đời mình với sự thức tỉnh toàn diện trên nhận thức và cả ý thức. Khi Thị Nở bưng cháo đến cho Chí Phèo khiến hắn “hết sức ngạc nhiên” và xúc động ”thấy mắt mình như ươn ướt” bởi “đời hắn chưa bao giờ được săn sóc bởi bàn tay đàn bà”. Chí Phèo cảm nhận hương vị cháo hành, và thấy rất thơm và ngon. Phần con người Chí dường như hồi sinh tỉnh dậy bởi sự chăm sóc yêu thương của Thị ấy. Tình yêu của Thị khiến Chí Phèo: “Trời ơi! Hắn thèm lương thiện, hắn muốn làm hòa với mọi người biết bao.. Thị có thể sống yên ổn với hắn thì sao người khác lại không thể được”.

Cùng với mong ước làm người lương thiện, Chí bày tỏ “Hay là mình sang đây ở với tớ một nhà cho vui” câu nói giống như một lời cầu hôn đầy chân thành của Chí với Thị Nở. Thị Nở là người mở ra con đường hoàn lương, tình yêu đã cảm hóa “con quỷ của làng Vũ Đại”. Việc miêu tả hành trình thức tỉnh của nhân vật Chí Phèo là thành công nghệ thuật sắc của nhà văn Nam Cao.

Nhưng, cánh cửa cuộc đời ấy khi vừa hé mở với Chí Phèo thì cũng ngay lập tức đóng lại. Những thành kiến của bà cô Thị Nở cũng như xã hội như một gáo nước lạnh với Chí Phèo dập tan ngọn lửa vừa nhen nhóm lên trong hắn. Đặc biệt là khi Thị Nở cũng “rướn cái môi vĩ đại mà ném vào hắn bao lời chửi mắng” khiến bi kịch xảy ra trong cuộc đời anh Chí.

Hắn hiểu rằng không còn có thể trở về với lương thiện được nữa, rồi lại uống rượu cùng sự tuyệt vọng ”ôm mặt khóc rưng rức”. Chí Phèo uống thật say, nhưng càng say hắn lại càng tỉnh để nhận ra bi kịch của cuộc đời mình. Phẫn uất khiến Chí định đến nhà Thị Nở để đâm chết con “khọm già” nhưng trong vô thức Chí đến nhà Bá Kiến. Hắn biết ai mới là kẻ đẩy mình vào khốn cùng, chính là Bá Kiến.

Chí Phèo đến nhà Bá Kiến với thân phận là một nô lệ đã thức tỉnh để đòi lương thiện ”Tao muốn làm người lương thiện!… Ai cho tao lương thiện? Làm thế nào cho mất được những mảnh vết chai trên mặt này?… Tao không thể làm người lương thiện nữa! Biết không! Chỉ có một cách… biết không!”  Đó là những câu hỏi không có lời giải đáp chứa đựng đầy phẫn uất của con người mang nỗi đau khôn cùng.

Câu hỏi đánh thẳng vào trái tim người đọc về một con người không thể quay đầu trong xã hội cũ. Chí Phèo đi đến quyết cực đoan giết bá Kiến và tự sát để giải quyết bế tắc của cuộc đời. Cái chết của Chí Phèo là sự tố cáo cái xã hội vô nhân đạo khiến con người không thể làm lại cuộc đời.

Thông qua quá trình thức tỉnh hồi sinh của Chí Phèo, nhà văn Nam Cao đã gửi gắm những giá trị nhân văn cao đẹp và cũng là bản tố cáo sự tàn nhẫn của chế độ thực dân nửa phong kiến đàn áp những người dân lao động. Đồng thời cũng là sự trân trọng của nhà văn với vẻ đẹp tâm hồn của nhân vật ngay trong thực tại khó khăn đau khổ nhất vẫn luôn ước mơ về cuộc sống tốt đẹp hơn.