Phân tích bài thơ Tiếng gà trưa của Xuân Quỳnh hay nhất

1. Phân tích bài thơ Tiếng gà trưa của Xuân Quỳnh hay nhất:

Tác phẩm ‘Tiếng gà trưa’ của nhà thơ Xuân Quỳnh gợi lại những ký ức đẹp về tuổi thơ và thể hiện tình cảm sâu sắc giữa người bà và người cháu.

Bài thơ được viết theo thể thơ năm chữ ngắn gọn nhưng súc tích. Tiếng gà là âm thanh rất đỗi quen thuộc ở làng quê Việt Nam. Nhân vật trữ tình của bài thơ là một người lính đang  hành quân dừng chân nghỉ ngơi tại một làng xóm nhỏ. Chợt tiếng gà kêu làm tôi nhớ lại ký ức tuổi thơ: 

‘Trên đường hành quân xa

Dừng chân bên xóm nhỏ

Tiếng gà ai nhảy ổ:

“Cục… cục tác cục ta”

Nghe xao động nắng trưa

Nghe bàn chân đỡ mỏi

Nghe gọi về tuổi thơ’

Xuân Quỳnh dùng biện pháp tu từ ám chỉ – từ’nghe’ được lặp lại ba lần với các hình ảnh ‘Xao động nắng trưa’, ‘Bàn chân đỡ mỏi’, ‘Gọi về tuổi thơ’ để nhấn mạnh tâm trạng, cảm xúc và tình cảm của người lính. 

Một làn sóng cảm xúc mạnh mẽ chợt ùa về ký ức tuổi thơ:

‘Tiếng gà trưa

Ổ rơm hồng những trứng

Này con gà mái mơ

Khắp mình hoa đốm trắng

Này con gà mái vàng

Lông óng như màu nắng’ 

Hình ảnh giấc mơ và con gà mái vàng không còn xa lạ với mọi đứa trẻ trong làng. Xem trộm gà đẻ trứng và bị bà mắng là điều mà nhân vật người cháu nhớ nhất: 

‘Tiếng gà trưa

Có tiếng bà vẫn mắng

– Gà đẻ mà mày nhìn

Rồi sau này lang mặt

Cháu về lấy gương soi

Lòng dại thơ lo lắng’

Bà mắng cháu cũng xuất phát từ tình yêu thương và sự quan tâm. Sau đó, đứa cháu tin đó là sự thật và lo lắng chạy về nhà lấy chiếc gương để soi. 

‘Khi gió mùa đông tới

Bà lo đàn gà toi

Mong trời đừng sương muối

Để cuối năm bán gà

Cháu được quần áo mới’

Không chỉ ký ức ùa về mà đứa cháu còn nhớ đến hình ảnh của người bà có sự cần cù, chịu khó khi chăm sóc gà. Bà mong trời không bị sương muối để gà lớn nhanh và cuối năm bán lấy tiền mua quần áo cho cháu. Nghĩ đến bà, người cháu nhớ đến những điều bình dị gần gũi:

‘Ôi cái quần chéo go,

Ống rộng dài quết đất

Cái áo cánh trúc bâu

Đi qua nghe sột soạt’

Người cháu cảm thấy tuổi thơ của mình với người bà thật hạnh phúc. Dù vất vả, khó khăn nhưng vẫn không thể nào quên: 

‘Tiếng gà trưa

Mang bao nhiêu hạnh phúc

Đêm cháu về nằm mơ

Giấc ngủ hồng sắc trứng’

Tiếng gà gáy trưa mang lại hạnh phúc và ước mơ của nhân vật người cháu trong bài thơ về một cuộc sống bình yên, ấm no. Cuối cùng, bài thơ cho người đọc thấy mục đích trận chiến của người lính: 

‘Cháu chiến đấu hôm nay

Vì lòng yêu tổ quốc

Vì xóm làng thân thuộc

Bà ơi, cũng vì bà

Vì tiếng gà cục tác

Ổ trứng hồng tuổi thơ’

Tác giả đã sử dụng phương pháp tu từ điệp ngữ khi từ ‘vì’ được lặp lại 4 lần, điều này khẳng định mục tiêu chiến đấu cao cả của người lính. Cháu trai chiến đấu vì tình yêu quê hương đất nước; với mong muốn đem lại cuộc sống bình yên cho mọi người, đặc biệt là cho gia đình và bà của mình. Bằng ngôn từ giản dị, hình ảnh gần gũi, Xuân Quỳnh đã kể lại những kỷ niệm đẹp về tuổi thơ ở miền quê, bày tỏ tình cảm giữa bà và cháu trong bài thơ  “Tiếng gà trưa” rất chân thành và cảm động.

2. Phân tích bài thơ Tiếng gà trưa của Xuân Quỳnh sâu sắc nhất:

Có thể nói, Xuân Quỳnh là nhà thơ nữ nổi bật trong văn học hiện đại. Bà thường viết về những điều bình dị, quen thuộc trong cuộc sống đời thường. Thơ của Xuân Quỳnh thường có giọng điệu sinh động, trẻ trung, đậm chất trữ tình và phong phú. Được viết vào đầu  cuộc kháng chiến chống Mỹ, “Tiếng gà trưa” thể hiện tình yêu đất nước tổ quốc, trong đó có tình cảm sâu sắc, nồng nàn giữa bà và người cháu. 

Bài thơ được viết bằng thể thơ ngữ ngôn với những chuyển biến linh hoạt. Cách gieo vần liên tục trong câu hai và câu ba được xen kẽ. Thể thơ này thích hợp để kể lại kỷ niệm, hồi tưởng: 

‘Trên đường hành quân xa

Dừng chân bên xóm nhỏ

Tiếng gà ai nhảy ổ:

“Cục… cục tác cục ta”

Nghe xao động nắng trưa

Nghe bàn chân đỡ mỏi

Nghe gọi về tuổi thơ’

Tiếng gà gáy buổi trưa để lại ấn tượng sâu sắc trong lòng người chiến sĩ. Nó gắn liền với những kỷ niệm sâu sắc của tuổi thơ. Vì vậy, trong vô số âm thanh của làng quê, người lính nghe rõ nhất tiếng gà gáy. Vào một buổi chiều mùa hè tại một ngôi làng hoang vắng, những người lính được tiếp sức hành quân bởi tiếng gà giữa trưa. Điệp khúc “nghe” được đặt liên tiếp trong ba câu đầu nhằm nhấn mạnh những cảm xúc phong phú mà con gà mái trưa mang lại. Trong phép ẩn dụ về sự biến đổi giác quan, thính giác thay thế thị giác. Tiếng gà giữa trưa làm rung chuyển cả không gian trong bài thơ và lay động trái tim mọi người. Tiếng gà buổi trưa gợi lại ký ức tuổi thơ. Hiểu ý nghĩa của cả câu thơ ‘Nghe xao động nắng trưa’ và ‘nghe gọi về tuổi thơ’ mang nghĩa bóng nhiều hơn, trong khi câu ‘nghe gọi về tuổi thơ’ thì đúng nghĩa hơn. Cách đảo ngược thứ tự các câu khiến câu thơ có sự thay đổi, tránh sự nhàm chán và thể hiện sự bồn chồn của tâm hồn. Âm thanh của con gà giữa trưa được cảm nhận bằng nhiều giác quan xuyên suốt tâm hồn. 

Những dòng mở đầu không mang ý nghĩa vần điệu hoàn toàn đơn giản nhưng lại làm nhẹ lòng người đọc bằng sự hồn nhiên, gần gũi sống động. Ký ức tuổi thơ đằng sau mỗi câu thơ ‘Tiếng gà trưa’ gợi lên ký ức: 

‘Tiếng gà trưa

Ổ rơm hồng những trứng

Này con gà mái tơ

Khắp mình hoa đốm trắng

Này con gà mái vàng

Lông óng như màu nắng’

Tiếp sau câu kể là câu miêu tả, trong đó câu miêu tả có cấu trúc song song và lặp lại từ ‘này’ dùng để chỉ và khơi gợi trí tưởng tượng của người nghe. Các tính từ “hồng”, “trắng”, “sáng bóng” đều là những màu sắc tươi sáng gợi lên hình ảnh một đàn gà lộng lẫy. Tác giả còn dùng cách so sánh để gợi lên vẻ đẹp rạng ngời:’lông óng như màu nắng’. Tác giả tạo nên sự bất ngờ trong bài thơ, không miêu tả tiếng kêu của gà mái giữa trưa mà nói về sự xuất hiện bất ngờ của “tổ trứng hồng”, điều kỳ diệu mà tiếng gà mái giữa trưa mang lại.

3. Khái quát nội dung bài thơ Tiếng gà trưa:

3.1. Cảm xúc đầu tiên của người cháu khi nghe tiếng gà gáy vào buổi trưa:

– Tình huống: Người cháu đang hành quân, nhìn thấy làng liền dừng lại nghỉ ngơi.  

– Âm thanh: Tiếng gà kêu ‘cục tác cục ta’. 

– Tâm trạng:  từ “nghe” kết hợp với ẩn dụ làm thay đổi cảm giác “bồn chồn giữa trưa”, “mỏi chân”, “trở về tuổi thơ”. 

=> Tiếng gà giữa trưa trở thành âm thanh gợi nhớ ký ức tuổi thơ.  

3.2. Tiếng gà gáy trưa gợi nhớ tuổi thơ:

– Ký ức tuổi thơ với người bà lần lượt hiện lên qua ký ức của cháu: 

– Hình ảnh:  con gà mái mơ – thân hoa đốm trắng, gà mái vàng – lông óng ánh như ánh nắng. Đây là hình ảnh quen thuộc, gần gũi với vùng quê. 

– Kỉ niệm thời thơ ấu: Cháu trai thắc mắc về đàn gà, xem trộm gà đẻ, bị bà mắng: “Nhìn đàn gà đẻ/ về sau lang mặt’, khiến cháu trai lo lắng. Đây là những mối lo lắng rất hồn nhiên và trẻ con. 

– Hình ảnh: 

Bà khum soi trứng và để dành để bán lấy tiền mua quần áo mới cho cháu.  

Mùa đông đến, thời tiết ngày càng lạnh, bà sợ gà sẽ chết. 

=> Bày tỏ tình cảm của mình với đứa cháu yêu thương và quan tâm. 

3.3. Suy nghĩ của người cháu về tiếng gà gáy giữa trưa:

– Ý nghĩa tiếng gà buổi trưa: mang lại bao niềm vui và kỷ niệm về người bà. 

– Điệp từ ‘vì’: 

=> Mục tiêu của cuộc đấu tranh là cao cả và thánh thiện.

4. Tóm tắt tác phẩm Tiếng gà trưa:

Thơ Xuân Quỳnh thường có giọng điệu sinh động, trẻ trung, đậm chất trữ tình và phong phú. ‘Tiếng gà trưa’ được viết vào đầu cuộc kháng chiến chống Mỹ của Việt Nam và thể hiện tình yêu đất nước, quê hương tổ quốc trong đó có tình cảm sâu sắc, nồng nàn giữa người bà và người cháu. Bài thơ ‘tiếng gà trưa’ được viết trong những năm đầu của cuộc kháng chiến chống đế quốc Mỹ trên toàn quốc. Sau thất bại đau đớn trên chiến trường miền Nam, giặc Mỹ điên cuồng mở rộng cuộc chiến tranh hủy diệt bằng máy bay, bom đạn… ra phía Bắc nhằm tiêu diệt hậu cứ của chiến tuyến vĩ đại. Trong hoàn cảnh nước sôi và lửa như vậy, hàng triệu thanh niên đã dũng cảm tiến quân qua Trường Sơn để chống Mỹ, phấn khởi cho tương lai. Nhân vật trữ tình của bài thơ là người lính trẻ hành quân cùng đồng đội  vào Nam chiến đấu.