Dấu hai chấm là gì? Tác dụng của dấu hai chấm là gì?

1. Dấu hai chấm là gì? 

Dấu hai chấm là một dấu câu quan trọng trong tiếng Việt, được viết là ” : ” và thường nằm ở giữa câu hoặc sau chủ ngữ trong câu, có tác dụng báo hiệu và đánh dấu vị trí của các phần trong câu, đặc biệt là khi sử dụng để báo hiệu lời nói của nhân vật hoặc giải thích cho phần trước của câu. Dấu hai chấm cũng có thể dùng để tạo ra sự ngừng nghỉ, chờ đợi hoặc nhấn mạnh trước một ý quan trọng hoặc bất ngờ.

Ví dụ:

– Có ba loại trái cây tôi thích nhất: cam, táo và chuối.

– Cô giáo nói với học sinh: “Hôm nay chúng ta sẽ học về dấu hai chấm”.

– Tôi đã quyết định rồi: tôi sẽ đi du lịch một mình.

Dấu hai chấm có thể dùng trong nhiều trường hợp khác nhau, nhưng cần lưu ý một số quy tắc sau:

– Không nên dùng dấu hai chấm sau các từ như “và”, “hoặc”, “nhưng” hoặc “vì”.

– Không nên dùng dấu hai chấm để thay thế cho dấu chấm, dấu phẩy hoặc dấu chấm hỏi.

– Không nên dùng quá nhiều dấu hai chấm trong một đoạn văn, vì sẽ làm giảm tính liên kết và rõ ràng của văn bản.

Khi sử dụng dấu hai chấm, người viết cần phải chú ý đến cách sử dụng dấu hai chấm để tránh gây hiểu lầm và làm cho văn bản của mình trở nên dễ hiểu hơn.

2. Tác dụng của dấu hai chấm là gì?

– Giới thiệu một danh sách: Khi muốn liệt kê các mục trong một danh sách, ta có thể sử dụng dấu hai chấm để giới thiệu danh sách đó. Ví dụ: Để làm bánh nướng, bạn cần những nguyên liệu sau: bơ, đường, trứng, bột mì, và sữa.

– Giới thiệu một trích dẫn: Khi muốn trích dẫn lời nói hoặc văn bản của ai đó, sử dụng dấu hai chấm để giới thiệu trích dẫn đó. Ví dụ: Nhà văn Nguyễn Du đã viết: “Thương cho cõi người chiến tranh/ Thương cho tâm hồn lầm than biển đời”.

– Giới thiệu một giải thích: Nếu muốn giải thích ý nghĩa, lý do, hoặc nguyên nhân của một điều gì đó, dùng dấu hai chấm để giới thiệu giải thích đó. Ví dụ: Tôi không thể đi chơi với bạn được: tôi phải học bài cho kỳ thi mai.

– Giới thiệu một kết luận: Khi muốn tóm tắt hoặc nhấn mạnh kết quả của một lập luận, phân tích, hoặc suy nghĩ, ta có thể sử dụng dấu hai chấm để giới thiệu kết luận đó. Ví dụ: Sau khi xem xét các yếu tố khác nhau, chúng tôi đã đưa ra quyết định cuối cùng: chúng tôi sẽ chọn công ty A làm đối tác.

3. Bài tập ôn luyện về dấu hai chấm:

– Câu 1

Trong mỗi trường hợp dưới đây, dấu hai chấm được dùng làm gì?

a) Một chú công an vỗ vai em:

– Cháu quả là chàng gác rừng dũng cảm!

Nguyễn Thị Cẩm Châu

b) Cảnh vật xung quanh tôi đang có sự thay đổi lớn: hôm nay tôi đi học.

Thanh Tịnh

Trả lời:

a) Đặt ở cuối câu để dẫn lời nói trực tiếp nhân vật.

b) Báo hiệu bộ phận câu đứng sau nó là lời giải thích cho bộ phận đứng trước.

– Câu 2

Có thể đặt dấu hai chấm vào chỗ nào trong các khổ thơ, các câu văn dưới đây ?

a)

Trận đánh đã bắt đầu

Quân ta ào lên trước

Một tên giặc ngã nhào

Chết rồi, không dậy được.

Chết là không nhúc nhích

Sao nó cứ lồm cồm?

Tính ăn gian chẳng thích

Chơi thật thà vui hơn.

Thằng giặc cuống cả chân

Nhăn nhó kêu rối rít

– Đồng ý là tao chết

Nhưng đây… tổ kiến vàng!

Định Hải

b) Tôi đã ngửa cổ suốt một thời mới lớn để chờ đợi một nàng tiên áo xanh bay xuống từ trời và bao giờ cũng hi vọng khi tha thiết cầu xin “Bay đi, diều ơi ! Bay đi !”

Theo Tạ Duy Anh

c) Từ Đèo Ngang nhìn về hướng nam, ta bắt gặp một phong cảnh thiên nhiên kì vĩ phía tây là dãy Trường Sơn trùng điệp, phía đông là biển cả bao la, ở giữa là một vùng đồng bằng biếc xanh màu lục diệp.

Theo Văn Nhí

Trả lời:

a) Đặt dấu chấm vào đoạn thơ như sau:

Thằng giặc cuống cả chân

Nhăn nhó kêu rối rít

– Đồng ý là tao chết

Nhưng đây… tổ kiến vàng!

⟶ Dấu hai chấm dẫn lời nói trực tiếp của nhân vật.

b) Tôi đã ngửa cổ suốt một thời mới lớn để chờ đợi…khi tha thiết cầu xin: “Bay đi, diều ơi! Bay đi!”

⟶ Dấu hai chấm dẫn lời nói trực tiếp của nhân vật.

c) Từ Đèo Ngang nhìn về hướng nam, ta bắt gặp một phong cảnh thiên nhiên kì vĩ: phía tây là dãy Trường Sơn trùng điệp, phía đông là…

⟶ Dấu hai chấm báo hiệu bộ phận câu đứng sau nó là lời giải thích cho bộ phận đứng trước.

Câu 3 (trang 144 SGK Tiếng Việt 5 tập 2)

Trong mẩu chuyện vui dưới đây, người bán hàng hiểu lầm ý của khách như thế nào  Để người bán hàng khỏi hiểu lầm, ông khách cần thêm dấu gì vào tin nhắn của mình, dấu đó đặt sau chữ nào?

Chỉ vì quên một dấu câu

Có ông khách nọ đến cửa hàng đặt vòng hoa viếng bạn. Ông dặn người bán hàng ghi lên băng tang: “Kính viếng bác X.” Nhưng về đến nhà, nghĩ lại, thấy lời phúng còn đơn giản quá, ông bèn sai con chuyển cho người bán hàng một tin nhắn, lời lẽ như sau : “Xin ông làm ơn ghi thêm nếu còn chỗ linh hồn bác sẽ được lên thiên đàng.”

Lúc vòng hoa được đem tới đám tang, ông khách mới giật mình. Trên vòng hoa cài một dải băng đen với dòng chữ thật là nắn nót: “Kính viếng bác X. Nếu còn chỗ, linh hồn bác sẽ được lên thiên đàng.”

Theo tạp chí NGÔN NGỮ

Trả lời:

* Tin nhắn của ông khách: Xin ông làm ơn ghi thêm nếu còn chỗ linh hồn bác sẽ được lên thiên đàng. (hiểu là nếu còn chỗ viết trên băng tang)

* Người bán hàng hiểu lầm ý của khách nên ghi trên dải băng tang: Kính viếng bác X. Nếu còn chỗ, linh hồn bác sẽ được lên thiên đàng.

* Để người bán hàng khỏi hiểu lầm, ông khách cần đặt thêm dấu gì vào tin nhắn, dấu đó đặt sau chữ nào?

– Xin ông làm ơn ghi thêm nếu còn chỗ: linh hồn bác sẽ được lên thiên đàng.

Câu 4: Dấu hai chấm trong câu sau được dùng để báo hiệu bộ phận câu đứng sau nó là lời giải thích cho bộ phận đứng trước?

Một chú công an vỗ vai em:

– Cháu quả là chàng gác rừng dũng cảm!

Nhận định trên đúng hay sai?

A. Đúng

B. Sai

Đáp án: B

Câu 5: Dấu hai chấm trong câu sau được dùng để báo hiệu bộ phận câu đứng sau nó là lời giải thích cho bộ phận đứng trước.

“Cảnh vật xung quanh tôi đang có sự thay đổi lớn: hôm nay tôi đi học.”

Nhận định trên đúng hay sai?

A. Đúng

B. Sai

Đáp án: A

Câu 6: Trong các trường hợp sau, con hãy cho biết trường hợp nào dấu hai chấm được đặt đúng vị trí thích hợp:

A. Con mèo: Khôn thật đấy nó biết bọn chuột vẫn đến đó kiếm ăn.
B. Con mèo khôn thật đấy nó biết bọn chuột vẫn đến đó kiếm ăn:
C. Con mèo khôn thật đấy nó biết bọn chuột: Vẫn đến đó kiếm ăn.
D. Con mèo khôn thật đấy: Nó biết bọn chuột vẫn đến đó kiếm ăn.

Đáp án: D

Câu 7: Điền dấu hai chấm vào các câu sau:

– Anh ấy nói rằng anh ấy sẽ đến sớm hơn.

– Cô giáo yêu cầu các em học bài bài 5, trang 23.

– Tôi thích nhiều loại hoa hoa hồng, hoa lan, hoa cúc.

– Sau khi chúng tôi làm xong bài tập, cô giáo dặn dò rằng “Bạn lớp trưởng thu bài tập của lớp rồi đem nộp cho cô nhé”.

– Trong cuộc sống, chúng ta cần có những phẩm chất sau trung thực, tự lập, kiên nhẫn.

Đáp án

– Anh ấy nói rằng: anh ấy sẽ đến sớm hơn.

– Cô giáo yêu cầu các em học bài: bài 5, trang 23.

– Tôi thích nhiều loại hoa: hoa hồng, hoa lan, hoa cúc.

– Sau khi chúng tôi làm xong bài tập, cô giáo dặn dò rằng: “Bạn lớp trưởng thu bài tập của lớp rồi đem nộp cho cô nhé”..

– Trong cuộc sống, chúng ta cần có những phẩm chất sau: trung thực, tự lập, kiên nhẫn.