Nhân vật Huấn Cao trong tác phẩm 'Chữ người tử tù' là một người vô cùng tài hoa, có cái tâm trong sáng, quý trọng thiên lương và khí phách anh hùng bất khuất đã để lại ấn tượng sâu đậm trong lòng nhiều độc giả. Dưới đây là các mẫu dàn ý phân tích nhân vật Huấn Cao trong Chữ người tử tù.
Mục lục bài viết
1. Dàn ý phân tích nhân vật Huấn Cao trong Chữ người tử tù:
Mở bài:
- Giới thiệu tác giả Nguyễn Tuân: Là một cây bút tài hoa, nổi bật với phong cách ngôn ngữ độc đáo, say mê cái đẹp và luôn tìm kiếm vẻ đẹp trong con người, trong cuộc sống, trong văn hóa truyền thống.
- Giới thiệu tác phẩm “Chữ người tử tù”: Là một truyện ngắn đặc sắc trong tập “Vang bóng một thời”, thể hiện tư tưởng nhân văn sâu sắc và cái nhìn trân trọng đối với những giá trị truyền thống.
- Giới thiệu nhân vật Huấn Cao: Nhân vật trung tâm của truyện, hội tụ đầy đủ vẻ đẹp của một người nghệ sĩ tài hoa, người anh hùng bất khuất và người quân tử có khí phách.
Thân bài:
a/ Huấn Cao – một con người tài hoa, nghệ sĩ thư pháp:
- Tài viết chữ đẹp nổi tiếng:
- “Chữ ông Huấn Cao đẹp lắm, vuông lắm. Có được chữ ông mà treo là có một báu vật.”
- Nghệ thuật viết thư pháp của Huấn Cao không chỉ là tài năng cá nhân mà còn là biểu tượng cho cái đẹp, cho giá trị văn hóa cổ truyền.
- Chữ mang giá trị tinh thần, không bán mua:
- “Ta nhất sinh không vì vàng ngọc hay quyền thế mà ép mình cho chữ bao giờ.”
- Chữ của Huấn Cao là kết tinh của tâm hồn, nên ông chỉ viết tặng cho những người “biết trọng chữ, trọng người.”
b/ Huấn Cao – người anh hùng bất khuất:
- Là thủ lĩnh khởi nghĩa chống triều đình: Dù thất bại, bị bắt giam chờ xử tử, nhưng ông vẫn giữ khí phách hiên ngang.
- Khí chất ngạo nghễ, không sợ chết: Đối diện cái chết trong bình thản, “Coi nhà lao như chốn không người”, “Dùng rượu thịt như trong một bữa tiệc bình sinh.”
- Khinh thường kẻ quyền uy không xứng đáng: Khi quản ngục hỏi ý ông, Huấn Cao đáp đầy khinh bỉ: “Ngươi hỏi ta muốn gì?…”
c/ Huấn Cao – người quân tử có thiên lương và nhân cách cao quý:
- Ban đầu khinh thường quản ngục: tưởng là kẻ ác, hành xử như bao kẻ cai ngục tầm thường.
- Khi hiểu tấm lòng biệt nhỡn liên tài của quản ngục, Huấn Cao xúc động và nói lời tri kỷ: “Thiếu chút nữa, ta đã phụ mất một tấm lòng trong thiên hạ.”
- Chấp nhận cho chữ trong hoàn cảnh đặc biệt: cổ đeo gông, chân mang xiềng xích, nhưng ông vẫn cho chữ, như một hành vi cao cả của người quân tử.
d/ Hành động cho chữ – một khoảnh khắc nghệ thuật và nhân văn tuyệt đẹp:
- Không gian nghệ thuật độc nhất vô nhị: Một người tử tù cho chữ trong nhà giam ẩm ướt, tối tăm – nơi vốn chỉ dành cho bạo lực và sợ hãi.
- Sự đối lập giữa ánh sáng và bóng tối, giữa cái đẹp và cái ác: Cảnh tượng “chưa từng có” đã làm đảo lộn trật tự thông thường của xã hội phong kiến.
- Chiến thắng của cái đẹp và nhân cách con người: Huấn Cao đã chiến thắng cái xấu bằng chính tài năng, lòng vị tha và nhân cách cao quý của mình.
e/ Nghệ thuật xây dựng hình tượng nhân vật của Nguyễn Tuân:
- Tình huống truyện độc đáo: Một tử tù cho chữ viên quản ngục – một sự đảo ngược quan hệ xã hội, tạo chiều sâu tư tưởng.
- Nghệ thuật đối lập, tương phản: ánh sáng – bóng tối, cái đẹp – cái ác, người tù – người quản ngục.
- Ngôn ngữ miêu tả cổ kính, giàu hình ảnh: dùng nhiều từ Hán Việt, tạo cảm giác trang trọng, cổ xưa, nâng tầm nhân vật thành hình tượng văn hóa.
Kết bài:
- Khái quát lại hình tượng Huấn Cao: một nhân vật kết tinh giữa tài – tâm – khí – đức, hội tụ đủ vẻ đẹp của một con người lý tưởng.
- Khẳng định tư tưởng nghệ thuật của Nguyễn Tuân:
- Đề cao cái đẹp gắn liền với nhân cách, tài năng phải đi liền với thiên lương.
- “Chữ người tử tù” không chỉ là truyện ngắn về một con người tài giỏi, mà là bài ca ngợi ca cái đẹp vượt lên trên mọi hoàn cảnh, chiến thắng cả cái chết và bóng tối.
2. Mẫu dàn ý phân tích nhân vật Huấn Cao ngắn gọn nhất:
Mở bài:
- Giới thiệu tác giả Nguyễn Tuân: Một nghệ sĩ suốt đời say mê cái đẹp, luôn tìm kiếm “chất vàng mười” trong tâm hồn con người Việt Nam.
- Giới thiệu tác phẩm “Chữ người tử tù”: Viết trước Cách mạng tháng Tám, thuộc tập Vang bóng một thời, là một áng văn tiêu biểu cho phong cách nghệ thuật Nguyễn Tuân trước 1945.
- Giới thiệu nhân vật Huấn Cao: Nhân vật trung tâm, vừa là người tử tù, vừa là biểu tượng của cái đẹp, của thiên lương, của khí phách kẻ sĩ thời loạn.
Thân bài:
a/ Huấn Cao – hình tượng con người lý tưởng của Nguyễn Tuân:
- Là nhà nho tài tử, hội tụ trong mình ba vẻ đẹp: tài – tâm – khí phách.
- Đại diện cho mẫu người “xưa nay hiếm” mà Nguyễn Tuân tôn thờ – những con người mang trong mình cái đẹp bất tử vượt lên hoàn cảnh.
- Ở Huấn Cao, Nguyễn Tuân gửi gắm quan niệm: cái đẹp không thể tách rời cái thiện, người tài hoa phải có nhân cách lớn.
b/ Tài năng nghệ thuật – vẻ đẹp của cái “chân thiện mỹ”
- Huấn Cao là một nghệ sĩ thư pháp, người “viết chữ đẹp và vuông lắm”, chữ của ông được xem như “báu vật trên đời”.
- Cái tài không chỉ ở kỹ năng, mà ở tâm hồn gửi vào từng nét bút – nghệ thuật gắn với đạo lý sống.
- Ông xem chữ như sự ban tặng thiêng liêng, chỉ dành cho “người tri kỷ”, chứ không phải hàng hóa có thể đổi chác bằng vàng bạc.→ Nghệ thuật trong quan niệm của Nguyễn Tuân là sự thăng hoa của nhân cách, chứ không chỉ là hình thức đẹp.
c/ Khí phách và bản lĩnh của người anh hùng:
- Huấn Cao là người lãnh đạo khởi nghĩa chống triều đình phong kiến → đại diện cho lý tưởng tự do, công bằng.
- Khi rơi vào cảnh tù đày, ông vẫn bình thản, hiên ngang, xem nhà ngục như chốn không người, “bình thản uống rượu, ăn thịt”, “nhẹ nhàng giũ rệp trên gông”.
- Trước quyền lực, ông ngạo nghễ và khinh thường; trước cái chết, ông bình thản và tự tại.→ Huấn Cao là một con người tự do ngay cả khi bị giam cầm, mang dáng dấp người anh hùng cổ điển.
d/ Thiên lương và nhân cách cao cả – vẻ đẹp tinh thần của Huấn Cao:
- Ban đầu khinh miệt viên quản ngục – biểu hiện của kẻ sĩ chính trực, không thỏa hiệp với cái ác.
- Khi hiểu được tấm lòng “biệt nhỡn liên tài” của quản ngục, Huấn Cao xúc động, nhận ra cái thiện vẫn tồn tại giữa nơi tăm tối nhất.
- Câu nói “Thiếu chút nữa ta đã phụ mất một tấm lòng trong thiên hạ” thể hiện sự thức tỉnh lương tri, lòng biết trân trọng con người và tình tri kỷ.→ Huấn Cao không chỉ là người tài, mà còn là người có tâm, biết yêu cái thiện và sẵn sàng tỏa sáng để cảm hóa người khác.
e/ Cảnh cho chữ – biểu tượng của chiến thắng tinh thần:
- Một không gian “chưa từng có”: trong ngục tối, tử tù lại là người ban phát ánh sáng, còn viên quản ngục cúi đầu trước cái đẹp.
- Ánh sáng – bóng tối, cái đẹp – cái ác được Nguyễn Tuân dùng như biểu tượng nghệ thuật:→ Cái đẹp chiến thắng cái xấu, ánh sáng của thiên lương xua tan bóng tối của cường quyền.
- Hình ảnh cuối cùng – Huấn Cao cho chữ – là một nghi lễ thánh hóa con người, nơi nghệ thuật và đạo đức hòa làm một.
f/ Nghệ thuật khắc họa nhân vật Huấn Cao:
- Tình huống truyện độc đáo, giàu kịch tính – cuộc gặp gỡ giữa tử tù và quản ngục.
- Thủ pháp tương phản, đối lập được sử dụng triệt để: sáng – tối, thiện – ác, tự do – tù ngục.
- Ngôn ngữ cổ kính, giàu chất tạo hình, nhiều từ Hán Việt, vừa tôn nghiêm, vừa gợi không khí vang bóng một thời.→ Nguyễn Tuân lý tưởng hóa Huấn Cao nhưng không xa rời đời thực – ông vừa “trên đỉnh nghệ thuật”, vừa “đầy nhân tính”.
Kết bài:
- Tổng kết: Huấn Cao là biểu tượng toàn vẹn của cái đẹp trong tư tưởng Nguyễn Tuân – nơi tài năng, khí phách và thiên lương hòa quyện thành phẩm giá con người lý tưởng.
- Ý nghĩa nhân văn:
- Cái đẹp có thể nảy nở ngay giữa ngục tù tăm tối.
- Cái thiện và thiên lương con người vẫn có thể soi sáng mọi góc khuất.
- Thông điệp của Nguyễn Tuân: “Cái đẹp cứu rỗi con người. Cái đẹp chỉ thật sự tồn tại khi đi cùng cái thiện và cái tâm trong sáng.”
3. Một mẫu bài văn phân tích nhân vật Huấn Cao hay nhất:
Nguyễn Tuân là một nghệ sĩ tài hoa, suốt đời mải miết kiếm tìm cái đẹp trong thiên nhiên, con người và cuộc sống. Ở ông, cái đẹp không chỉ là vẻ ngoài mà là sự kết tinh giữa tài năng, nhân cách và tinh thần. Truyện ngắn “Chữ người tử tù” trích trong tập Vang bóng một thời là một áng văn xuất sắc thể hiện quan niệm nghệ thuật độc đáo ấy. Trong tác phẩm, hình tượng Huấn Cao – một người tử tù tài hoa, khí phách và nhân cách cao đẹp – đã vượt khỏi ranh giới một nhân vật văn học để trở thành biểu tượng cho vẻ đẹp toàn bích của con người trong bối cảnh tăm tối của xã hội phong kiến suy tàn.
Huấn Cao – hiện thân của con người lý tưởng Huấn Cao là mẫu người lý tưởng mà Nguyễn Tuân luôn kiếm tìm trong đời sống và nghệ thuật. Ở ông hội tụ đầy đủ ba phẩm chất: tài hoa – khí phách – thiên lương, ba yếu tố mà theo Nguyễn Tuân, tạo nên “chất vàng mười” của nhân cách. Huấn Cao không đơn thuần là một nhân vật văn học, mà là hiện thân của “cái đẹp viết bằng nhân cách”, tiêu biểu cho lớp nhà nho tài tử – những con người sống giữa thời loạn nhưng vẫn giữ được cốt cách thanh cao.
Huấn Cao trước hết là một nghệ sĩ tài hoa, đặc biệt là trong lĩnh vực thư pháp. Chữ của ông “rất đẹp và rất vuông”, được ví như “báu vật trên đời”. Cái tài ấy không chỉ được người đời tôn sùng mà còn trở thành niềm khao khát cháy bỏng của viên quản ngục – một con người tuy sống trong bóng tối của ngục tù nhưng lại có tâm hồn biết ngưỡng mộ cái đẹp. Đáng quý hơn, Huấn Cao không bao giờ dùng tài năng để mưu cầu danh lợi: “Ta nhất sinh không vì vàng ngọc hay quyền thế mà ép mình viết câu đối bao giờ”. Tài năng của ông là để ban tặng, để gửi gắm tấm lòng cho người tri kỷ, chứ không phải để bán rẻ cho những kẻ quyền thế. Đây là một quan niệm nghệ thuật vô cùng nhân văn: nghệ thuật đích thực phải gắn với đạo đức và cái tâm trong sáng.
Không chỉ là nghệ sĩ, Huấn Cao còn là một người anh hùng khí phách, từng “cầm đầu cuộc nổi loạn chống lại triều đình”. Dù bị bắt và giam giữ, ông vẫn giữ được phong thái ung dung, tự tại. Trước cái chết, ông không hề sợ hãi mà trái lại còn khiến những tên lính phải kiêng dè: “Tên này là một người nguy hiểm và ngạo ngược nhất trong bọn”. Khi vào ngục, ông “nhẹ nhàng giũ mấy con rệp trên gông”, hành động thể hiện thái độ xem thường hoàn cảnh, cho thấy sự tự do trong tâm hồn ngay cả khi thân thể bị giam cầm. Trong cuộc trò chuyện với quản ngục, ông lạnh lùng khinh bạc: “Ngươi hỏi ta muốn gì?… Ta chỉ muốn có một điều là nhà ngươi đừng đặt chân vào đây”, lời lẽ thể hiện sự ngạo nghễ của một kẻ sĩ không cúi đầu trước quyền lực. Huấn Cao không chỉ là một nghệ sĩ mà còn là một con người dũng cảm, sống và chết vì lý tưởng lớn.
Một trong những điểm sáng nổi bật nhất nơi nhân vật Huấn Cao là thiên lương trong sáng. Ban đầu, ông xem viên quản ngục là kẻ cùng phe cường quyền, không đáng để ông bận tâm. Nhưng khi hiểu được tấm lòng “biệt nhỡn liên tài” chân thành của viên quản ngục, ông đã thay đổi thái độ. Câu nói: “Thiếu chút nữa ta đã phụ mất một tấm lòng trong thiên hạ” là lời thức tỉnh đầy xúc động, thể hiện sự trân trọng đối với người biết quý cái đẹp và tài năng. Huấn Cao đã chấp nhận cho chữ trong đêm cuối trước lúc ra pháp trường – một hành động không chỉ là trao tặng nghệ thuật, mà còn là ban phát sự cứu rỗi về tinh thần cho người khác. Qua đó, Nguyễn Tuân muốn khẳng định: thiên lương, lòng nhân ái có thể cảm hóa, làm bừng sáng mọi tâm hồn, dù ở nơi tăm tối nhất.
Cảnh cho chữ là một sáng tạo nghệ thuật độc đáo của Nguyễn Tuân. Trong không gian ngục tối, “ẩm ướt, đầy mạng nhện và phân chuột”, người tử tù lại đứng ở vị thế người ban phát cái đẹp, còn người quản ngục – đại diện cho quyền lực – lại quỳ gối cầm bút, cúi đầu lĩnh hội. Đây là nghịch lý nghệ thuật đầy tính biểu tượng: cái đẹp chiến thắng bóng tối, cái thiện cảm hóa được cái ác, cái cao cả vượt lên trên mọi ranh giới. Cảnh cho chữ cũng là minh chứng rõ nét nhất cho quan điểm nhân văn của Nguyễn Tuân: con người có thể bị giam cầm về thể xác nhưng không thể bị trói buộc tâm hồn nếu họ mang trong mình cái đẹp đích thực.
Nguyễn Tuân đã sử dụng hàng loạt thủ pháp nghệ thuật độc đáo để xây dựng hình tượng Huấn Cao: Tình huống truyện độc đáo: cuộc gặp gỡ giữa tử tù và quản ngục. Thủ pháp tương phản: sáng – tối, thiện – ác, quyền lực – tài năng, đời thường – phi thường. Ngôn ngữ cổ kính, trang trọng, nhiều từ Hán Việt, tạo nên không khí thiêng liêng, huyền thoại cho nhân vật. Nhờ đó, Huấn Cao hiện lên vừa gần gũi đời thường, vừa cao quý phi thường, vừa thực, vừa mang dáng dấp lý tưởng hóa của hình tượng “người anh hùng – nghệ sĩ – hiền nhân”.
Huấn Cao là hình tượng nhân vật lý tưởng của Nguyễn Tuân – một con người hội tụ đủ tài năng, khí phách và tâm hồn cao cả. Qua hình tượng ấy, tác giả không chỉ ca ngợi vẻ đẹp của tài hoa, khí phách và thiên lương mà còn gửi gắm một thông điệp sâu sắc về nhân sinh: Cái đẹp, nếu gắn với cái thiện, sẽ có sức mạnh cảm hóa và cứu rỗi con người. “Chữ người tử tù” vì thế không chỉ là câu chuyện về một con người mà còn là bài ca ngợi ca bất diệt về sức mạnh của nghệ thuật, của nhân cách và lòng tin vào cái đẹp vĩnh cửu.
THAM KHẢO THÊM:
