Giáo án Quê hương của Tế Hanh dành cho giáo viên

Hoạt động của GV và HS

Kiến thức cần đạt

HĐ1.HDHS đọc và tìm hiểu chú thích:

– Yêu cầu đọc nhẹ nhàng khi nói về quê hương, giọng khoẻ khi miêu tả đánh cá.

H: Qua phần chú thích em hãy nêu những hiểu biết về tác giả, tác phẩm ?

I. Đọc và tìm hiểu chú thích:

1. Đọc:

2. Chú thích:

a. Tác giả: Sinh 1921 tên khai sinh Trần Tế Hanh.

– Quê: Quảng Ngãi.

– Là nhà thơ góp mặt ở chặng cuối của phong trào thơ mới với những bài thơ mang nặng nỗi buồn và tình yêu quê hương thắm thiết.

– Sau năm 1975 ông chuyển sang sáng tác phuch vụ cách mạng . Những bài thơ của ông thể hiện nỗi nhớ qhương da diết và khao khát TQ thống nhất.

– Năm 1996, ông được nhà nước trao tặng giải thường HCM về văn học Nghệ thuật.

H: Bài thơ viết năm nào,nội dung viết về vấn đề gì ?

– GV HD học sinh giải thích từ khó

b. Tác phẩm : Bài thơ sáng tác năm 1939, là bài thơ mở đầu cho nguồn cảm hứng viết về quê hương của nhà thơ Tế Hanh.

c. Từ khó: SGK/17

HĐ2.HDHS đọc – hiểu văn bản:

H: Bài thơ làm theo thể thơ nào?

II. Đọc- hiểu văn bản:

1. Thể thơ: 8 tiếng,

– Nhịp thơ : 3/2/3, 3/5.

H: Bài thơ có thể chia làm mấy đoạn ? ý của mỗi đoạn?

2. Bố cục:

– Bài thơ có thể chia làm 4 đoạn.

+ 2 câu đầu: Giới thiệu chung về làng quê.

+ 6 câu tiếp: Cảnh thuyền ra khơi đánh cá.

+ 8 câu tiếp: Đoàn thuyền đánh cá trở về bến

+ 4 câu còn lại:Nỗi nhớ làng, nhớ biển nhứ quê hương.

2. Bố cục:

– Bài thơ có thể chia làm 4 đoạn.

+ 2 câu đầu: Giới thiệu chung về làng quê.

+ 6 câu tiếp: Cảnh thuyền ra khơi đánh cá.

+ 8 câu tiếp: Đoàn thuyền đánh cá trở về bến

+ 4 câu còn lại:Nỗi nhớ làng, nhớ biển nhứ quê hương.

3. Phân tích:

a. Cảnh dân chài bơi thuyền ra khơi đánh cá:

” Làng tôi …nghề chài lưới

Nước bao vây cách biển nửa ngày sông”

– Hai câu thơ đầu bằng từ ngữ mộc mạc, bình dị, tự nhiên, ngắn gọn, đầy đủ, tác giả cung cấp thông tin về quê hương ven biển của mình – về nghề và đặc điểm địa lí:

nghề chài lưới , như hòn đào nhỏ bị nước bao vây, cách biển nửa ngày sông.

H: Sáu câu thơ tiếp miêu tả cảnh gì ?

– Cảnh dân trai tráng bơi thuyền đi đánh cá trong một sớm mai hồng.

H: Hình ảnh đoàn thuyền ra khơi đánh cá vào thời gian và không gian như thế nào ?

H: Hình ảnh con thuyền được miêu tả như thế nào?

H: Tác giả sử dụng biện pháp nghệ thuật nào khi nói về cảnh đoàn thuyền ra khơi đánh cá?Tác dụng của biện pháp NT ấy?

“Khi trời trong, gió nhẹ…sớm mai

Dân trai tráng bơi thuyền đi đánh cá.

– Bầu trời cao rộng , trong trẻo, nhuốm nắng hồng bình minh → hình ảnh đoàn thuyền băng mình ra khơi, đi đánh cá.

“..thuyền hăng như tuấn mã

…phăng mái chèo …”

NT: So sánh, dùng động từ, tính từ mạnh (hăng, phăng vượt để miêu tả hoạt động của con thuyền).

– Miêu tả khí thế dũng mãnh của con thuyền ra khơi sức sống mãnh mẽ, vẻ đẹp hùng tráng đầy hấp dẫn.

H: Cánh buồm được miêu tả như thế nào?

H: Em nhận xét như thế nào về cách miêu tả cánh buồm của tác giả?Cánh buồm mang biểu tượng cho điều gì của làng trài?

(Nhà thơ như vẽ ra được cái hình vừa như cảm nhận được cái hồn của làng trài thân yêu trong nỗi nhớ, đó cũng chính là bút pháp vừa tả thực vừa lãng mạn trong thơ Tế Hanh)

“Cánh buồm giương to như mảnh hồn làng …Rướn thân trắng …thâu góp gió”

– NT: So sánh , ẩn dụ → Hình ảnh cánh buồm quen thuộc trở nên lớn lao và thiêng liêng. Nhà thơ như nhận ra đó chính là biểu tượng của linh hồn làng trài.

H: Em nhận xét như thế nào về cảnh đoàn thuyền ra khơi đánh cá?

– GV: Vẻ đẹp đầy lãng mạn của dân chài, đẹp trời, gió nhẹ. Hình ảnh dân chài khỏe mạnh vạm vỡ toát lên vẻ đẹp hùng tráng, sức sống mạnh mẽ,bức tranh lao động đầy phấn khởi, dạt dào sức sống. Hình ảnh cánh buồm trăng căng phồng lướt trên biển mang mảnh hồn làng ….người dân chài khỏe mạnh, vô tư, vui lao động.

⇒ Bức tranh phong cảnh thiên nhiên tươi sáng và h/ả con người lao động đầy hứng khởi dào dạt sức sống.

– Gọi HS đọc 8 câu tiếp.

H: Cảnh đoàn thuyền về bến hiện được miêu tả ở những câu thơ nào?

(GV yêu cầu học sinh chú ý 4 câu thơ tiếp)

H: Tác giả sử dụng từ ngữ có cấu tạo như thế nào để miêu tả cảnh đoàn thuyền trở về? Tác dụng?

H: Vì sao câu thơ thứ 3 lại được đặt trong dấu ngoặc kép ?

GV: Khung cảnh đầm ấm, rộn ràng. Nhớ ơn trời, lời cảm tạ đất trời, phù hộ dân làng trở về an toàn, thắng lợi

H: Hình ảnh dân chài & con thuyền được miêu tả như thế nào ?

b.Cảnh thuyền cá về bến:

– Dân làng tấp nập đón nghe về

…cá đầy ghe …

..cá tươi ngon thân bạc trắng

– Từ láy tượng hình tượng thanh,tả không khí náo nhiệt đầy ắp niềm vui đón nhận thành quả lao động to lớn.

– Lời cảm tạ trời yên biển lặng cho dân làng trở về an toàn, thắng lợi “cá đầy ghe”

“Dân chài… ngăm rám nắng

…thân hình nồng thở …xa ..

Chiếc thuyền im bến mỏi …nằm

Nghe chất muối… vỏ”

H: Em hiểu làn da ngăm dám nắng là làn da như thế nào?

– Vất vả vật lộn, da đen bởi vì nắng gió biển ⇒ con người khỏe mạnh, mang hương vị biển.

H: Thế nào là thân hình nồng thở vị xa xăm?

– Hình ảnh người dân trài khoẻ mạnh vạm vỡ vừa được tả thực vừa lãng mạn trở nên có tầm vóc phi thường(nước da ngăm nhuộm nắng nhuộm gió; thân hình thấm đậm vị mặn mòi nồng toả” vị xa xăm” của biển khơi.

H: Em cảm nhận như thế nào về hình ảnh con thuyền im trên bến mỏi?

H: Hai câu thơ này tác giả đã sử dụng biện pháp nghệ thuật gì?

H: Từ đó em cảm nhận được vẻ đẹp nào của con thuyền ?

– GV: Hình ảnh người chài vừa chân thực vừa lãng mạn với tầm vóc phi thường. Con thuyền được nhân hóa gắn bó mật thiết với sự sống con người nơi đây

H: Cảnh đoàn thuyền trở về hiện lên như thế nào?

– Con thuyền nghỉ ngơi sau ngày lao động vất vả.

NT: nhân hóa, gợi tả → cảm nhận thuyền như một cơ thể sống, thấy nó mệt mỏi sau khi hoàn thành nhiệm vụ, lắng “nghe chất muối thấm…”

– Con thuyền vô tri trở nên có hồn, cũng như người dân trài, con thuyền ấy cũng thấm đẫm vị mặn mòi của biển khơi. H/ả con thuyền ấy được miêu tả bởi một tâm hồn tinh tế , tài hoa và một tấm lòng gắn bó sâu nặng với quê hương.

⇒ Không khí vui tươi náo nhiệt đón nhận thành quả lao động sau một ngày vất vả. Những người dân chài khỏe mạnh mang vẻ đẹp và sự sống nồng mặn của biển cả. Con thuyền gắn bó mật thiết với sự sống con người nơi đây.

– Gọi HS đọc 4 câu tiếp

H: Trong xa cách tác giả nhớ tới những điều gì nơi quê nhà ?

– Vì sao lại nhớ màu nước cá bạc …?

– Tại sao tác giả lại nhớ nhất mùi mặn nồng của quê mình ? → Mùi đặc trưng của quê hương.

H: Em nhận xét như thế nào về nỗi nhớ của nhà thơ?

c. Nỗi nhớ quê hương:

” Nay xa cách… nhớ

Màu nước xanh….. buồm vôi,

Thoáng con thuyền……khơi,

Tôi thấy nhớ …………..quá!”

– Nhớ những hình ảnh quen thuộc của làng quê (Màu nước. cá bạc , chiếc buồm vôi, nhớ mùi nồng mặn của biển…)

NT: Câu cảm thán, phép liệt kê.

⇒ Nỗi nhớ làng quê khôn nguôi thật chân thành tha thiết giản dị , tự nhiên. Nỗi nhớ ấy như được thốt ra từ trái tim yêu quê hương tha thiết.

HĐ3.HDHS tổng kết:

H: Nêu những cảm nhận của em về nội dung và giá trị nghệ thuật của bài thơ?

– GV gọi Hs đọc ghi nhớ sgk

GV: Chốt, gọi học sinh đọc ghi nhớ.

– GV hướng dẫn hs luyện tập ở nhà

III. Tổng kết:

1. Nội dung:

– Thiên nhiên, lao động, sinh hoạt toát lên vẻ đẹp trong sáng, khoẻ khoắn vừa chân thực, vừa lãng mạn.

2. Nghệ thuật:

– Thơ trữ tình biểu cảm kết hợp miêu tả, hình ảnh thơ sáng tạo, biện pháp so sánh, nhân hóa.

*Ghi nhớ: (sgk T18)