Đối với môn ngữ văn, học sinh trước khi lên lớp cần phải chuẩn bị bài, soạn bài và học lại bài cũ thì những thầy cô giáo cũng luôn phải chuẩn bị giáo án, kiến thức bài học thật vững để có thể truyền đạt lại với học sinh. Sau đây là giáo án bài Nhớ rừng của Thế Lữ tiết 1, 2 cho giáo viên hay nhất, mời bạn đọc cùng tham khảo!
Mục lục bài viết
1. Lập mục tiêu bài học:
Kiến thức
– Học sinh hiểu sơ giản về phong trào thơ mới. Hiểu được chiều sâu tư tưởng yêu nước thầm kín của thế hê trí thức Tây học chán ghét thực tại, vươn tới cuộc sống tự do.
– Hiểu được hình tượng nghệ thuật độc đáo, có nhiều ý nghĩa của bài thơ Nhớ rừng
Kĩ năng
– Rèn kĩ năng nhận biết tác phẩm thơ lãng mạn tám chữ.
– Đọc diễn cảm tác phẩm thơ hiện đại viết theo bút pháp lãng mạn. Phân tích được những chi tiết nghệ thuật tiêu biểu trong tác phẩm.
– Giáo dục cho học sinh tinh thần yêu nước, trân trọng độc lập tự do.
2. Tổ chức dạy học tiết 1:
Ổn định tổ chức
Kiểm tra: GV kiểm tra sự chuẩn bị bài của học sinh.
Bài mới
Thế Lữ là người tiêu biểu cho phong trào thơ mới , người cắm cờ cho chiến thắng của thơ mới. Bài thơ Nhớ rừng tác giả đã mượn lời con hổ bị nhốt trong vườn bách thú để nói lên tâm sự u uất của con người trong hoàn cảnh xã hội lúc bấy giờ khơi đậy niềm khao khát tự do.
Hoạt động của GV và HS | Kiến thức cần đạt |
---|---|
Hoạt động1. HDHS đọc và tìm hiểu chú thích:
– GV hướng HS cách đọc – yêu cầu chính xác phù hợp với nội dung của mỗi đoạn thơ. – Đoạn 1- 4 nỗi căm hờn uất hận, đoạn 2-3 nỗi nhớ thời oanh liệt, đoạn 5 khao khát giấc mộng ngàn. | I. Đọc và tìm hiểu chú thích:
1. Đọc văn bản: |
H: Nêu những hiểu biết của em về tác giả? | a. Tác giả : Thế Lữ (1907-1989).
Tên thật là Nguyễn Thứ Lễ. – Quê: Bắc Ninh. – Là nhà thơ tiêu biểu nhất của phong trào thơ mới (1932-1945) – Với hồn thơ dồi dào, lãng mạn góp phần quan trọng vào việc đổi mới thơ ca và đem lại chiến thắng cho thơ mới. |
H: Nêu những hiểu biết của em về tác giả, tác phẩm?
– Một số tác phẩm chính: Mấy vần thơ 1935, Vàng & máu 1934…. – Yêu cầu học sinh giải nghĩa các từ khó. | b. Tác phẩm : Nhớ rừng là bài thơ tiêu biểu, đặc sắc của nhà thơ Thế Lữ , bài thơ được sáng tác thời kì đầu của ptrào Thơ Mới.
c. Từ khó: – Hổ = hùm, cọp, ông ba mươi, chúa sơn lâm, ông kễnh. – Rừng = ngàn, lâm. – Không vì anh cả, chị cả là danh từ chỉ người. – Nước cả: Nước lớn (tính từ) ⇒ chỉ là từ đồng âm khác nghĩa. |
Hoạt động 2: HDHS đọc hiểu văn bản:
H: Bài thơ được làm theo thể thơ nào?Em hiểu như thế nào về thơ mới? | II. Đọc hiểu văn bản:
1. Thể loại: Thể thơ 8 chữ. – Thơ mới là một trào lưu thơ đầu thế kỉ XX , Các bài thơ không phụ thuộc vào quy tắc thơ ca truyền thống không hạn định về số câu số chữ trong bài, không bị gò ép bởi niêm, đối của luật thơ. Cách trình bày nội dung tự do không phụ thuộc vào thi pháp thi ca cổ điển. – Phương thức: Biểu cảm |
H: Bài thơ chia làm mấy đoạn? Nội dung từng phần?
– Hai cảnh tương phản: Cảnh vườn bách thú nơi con hổ bị giam cầm (1-4).Cảnh núi non hùng vĩ (2-3) – Hãy quan sát bài thơ chỉ ra điểm mới về hình thức so với các bài thơ đường luật ? → Không hạn định câu chữ, mỗi dòng có 8 tiếng ngắt nhịp tự do, vần không cố định, giọng thơ ào ạt phóng khoáng… – GV gọi HS đọc đoạn 1 | 2. Bố cục: + Gồm 5 đoạn:
+) Đoạn 1, 4: Tâm trạng của hổ trong cảnh tù hãm ở vườn Bách Thú. +) Đoạn 2,3: Hình ảnh giang sơn hùng vĩ trở về trong nỗi nhớ của chúa sơn lâm. +) Đoạn 5: Nỗi khao khát của hổ . |
– Khái quát nội dung khổ thơ thứ nhất? | 3. Phân tích:
a. Cảnh hổ ở vườn bách thú: (câu 1→8) * Tâm trạng của hổ trong cũi sắt (khổ 1) ” Gậm một nỗi căm hờn trong cũi sắt ……………..tư lự” |
H: Câu đầu tiên có những từ nào đáng lưu ý? Vì sao? | – Câu thơ đầu vang lên rất đột ngột,trực tiếp diễn tả hành động, tâm trạng, tư thế của con hổ trong cũi sắt. Hai từ đáng lưu ý: Gậm và khối.
+ Gậm: dùng răng, miệng ăn dần, cắn dần, chậm chạp, kiên trì ⇒ động từ diễn tả hành động bứt phá nhưng chủ yếu thể hiện sự gặm nhấm đầy uất ức vì bị mất tự do. |
H: Tư thế “nằm dài trông ngày tháng dần qua” nói lên tình thế gì của hổ? | – Buông xuôi, bất lực, ngày đêm gậm nhấm khối căm hờn mà theo thời gian cứ rắn thêm, lớn thêm như một khối u sầu, nhức nhối, nó khinh bỉ lũ người bên ngoài,nó cảm thấy nhục nhã vì phải hạ mình ngang hàng với bọn gấu, báo. Hổ thấm thía thân phận “Hùm thiêng khi đã sa cơ cũng hèn”. – Câu thơ đầu 8 tiếng thì 5 tiếng là thanh trắc tạo âm hưởng như lời giận giữ, còn câu 2 thì 7 tiếng thanh bằng giống 1 tiếng thở dài. |
H: Bị nhốt trong cũi sắt hổ cảm nhận được những nỗi thống khổ nào? | – Câu thơ đầu 8 tiếng thì 5 tiếng là thanh trắc tạo âm hưởng như lời giận giữ, còn câu 2 thì 7 tiếng thanh bằng giống 1 tiếng thở dài.
– Nỗi khổ bị tù hãm không được hoạt động. – Nỗi nhục bị biến thành trò chơi cho thiên hạ:”trò lạ mắt thứ đồ chơi” – Nỗi bất bình vì bị nhốt cạnh những con vật thấp kém hơn (ngang hàng cùng bọn gấu dở hơi và bọn báo vô tư lự) . |
H:Nói về nỗi bất hạnh của hổ tác giả đã sử dụng biện pháp nghệ thuật nào?
H: Dụng ý nghệ thuật của tác giả là gì? H: Trong hoàn cảnh ấy hổ mang tâm trạng như thế nào? – Khối căm hờn là gì ? → Cảm xúc hờn căm kết đọng, đè nặng nhức nhối, không có cách nào giải thoát – GV:Trong cảnh ngộ bị giam hãm ở vườn bách thú, con hổ vô cùng căm uất, ngao ngán. Nhưng không có cách nào thoát khỏi tù túng mà con hổ chỉ đành buông xuôi bất lực nằm dài ngao ngán. | NT: Nhân hoá, gợi tả nhấn mạnh tâm trạng của hổ.
⇒ Tâm trạng phẫn uất, căm hờn,ngao ngán và bất lực. * Cảnh vườn bách thú: – “Nay ta ôm… Ghét những cảnh không dời nào thay đổi Những cảnh sửa sang, tầm thường, giả dối Hoa chăm, cỏ xén, lối phẳng, cây trồng”. – Phương thức: Miêu tả, từ liệt kê liên tiếp. – Cách ngắt nhịp ngắn dồn dập. – Giọng thơ: chán trường, khinh miệt. |
H: Cảnh vườn Bách thú còn tượng trưng cho khung cảnh xã hội nào ? | ⇒ Cảnh vườn Bách thú hiện lên đáng chán,đáng ghét, đáng khinh, giả dối, đơn điệu tầm thường, do bàn tay con người tạo nên.
⇒ Đó chính là hình ảnh tượng trưng cho thực tại xã hội đương thời, được cảm nhận bởi những tâm hồn yêu nước lãng mạn. – Hình ảnh đối lập với khổ thơ trên với nhịp 2/2 như diễn tả nỗi bực dọc, uất ức của con hổ trước thực tại. Đó là những cảnh nhân tạo, bắt trước thiên nhiên, nó nhỏ bé, tầm thường(sửa sang, tầm thường, giả dối),không phải cảnh rừng thiêng đại ngàn. |
H:Tại sao hổ có thái độ chán ghét cảnh vườn Bách Thú như vậy? | → Con hổ quen sống cảnh khoáng đạt của thiên nhiên nên nó bực dọc, chán ghét với thực tại, hổ muốn vươn tới cái thực tại cao cả, phi thường. |
3. Tổ chức dạy học tiết 2:
Trong tâm trạng u uất chán ghét và bất lực, dưới cái nhìn của hổ, vườn Bách thú hiện lên như thế nào? Nỗi nhớ chốn rừng xanh nơi hổ từng ngự trị ra sao? Chúng ta cùng tìm hiểu bài học hôm nay.
Hoạt động của GV và HS | Kiến thức cần đạt |
---|---|
HĐ1.HDHS đọc-hiểu văn bản (tiếp)
– Gọi HS đọc đoạn 2-3 H: Cảnh sơn lâm được gợi tả qua những chi tiết nào ? H: Em hiểu sơn lâm, bóng cả cây ở đây là gì ?(nơi núi cao có nhiều cây to lâu năm) H: Em hiểu gào ngàn nghĩa là gì ? H: Nhận xét về cách dùng từ ngữ, lời thơ ? H: Qua đó em cảm nhận như thế nào về nơi sinh sống của hổ? H: Hình ảnh con hổ hiện lên như thế nào giữa không gian ấy ? | b. Cảnh chốn giang sơn hùng vĩ trong nội nhứ của chúa sơn lâm:
* Cảnh núi rừng: Nhớ cảnh sơn lâm bóng cả cây già Với tiếng gió gào ngàn, với giọng nguồn hét núi…” – Điệp từ, động từ, sức sống mãnh liệt của núi rừng. ⇒ Nơi núi rừng hùng vĩ hoang vu, thâm nghiêm,bí ẩn. * Hình ảnh chúa sơn lâm xuất hiện với tư thế: “dõng dạc, đường hoàng, lượn tấm thân như sóng cuộn nhịp nhàng”,”vờn”, “quắc mắt” |
H:Vai trò của hổ giữa núi rừng hùng vĩ như thế nào?
H: Em hiểu chúa tể, thảo hoa là gì ?H: Em có nhận xét gì về từ ngữ, nhịp điệu của những khổ thơ này ? (Với những câu thơ sống động, giàu chất tạo hình đã diễn tả chính xác vẻ đẹp vừa uy nghi, dũng mãnh mềm mại của chúa sơn lâm) | ⇒ Hổ là chúa tể oai nghiêm của muôn loài. Đó là quá khứ oai hùng với quyền uy tuyệt đối, tư thế kiêu hùng, cuộc đời tự do oanh liệt. |
– Gọi HS đọc đoạn 3
H: Đoạn 3 miêu tả về cảnh nào ? H: Cảnh rừng ở đây là cảnh rừng của thời điểm nào ? | * Nỗi nhớ của chúa sơn lâm:
– “Nào đâu những đêm vàng bên bờ suối…” “Đâu những ngày mưa chuyển bốn phương ngàn…” “Đâu những bình minh cây xanh nắng gội…” ” Đâu những chiều lênh láng máu sau rừng…” |
H: Em có nhận xét gì về từ ngữ ở các câu thơ này ? Qua đó em cảm nhận được thiên nhiên hiện lên một vẻ đẹp như thế nào ? | ⇒ Có thể được coi như một bộ tranh tứ bình đẹp lộng lẫy được thể hiện nổi bật trong đoạn thơ: 4 cảnh với núi rừng hùng vĩ, tráng lệ với những đặc điểm riêng thuộc về chúa tể sơn lâm: cảnh những đêm trăng; cảnh những ngày mưa; cảnh những bình minh; cảnh những hoàng hôn. Ở cảnh nào núi rừng cũng mang vẻ đẹp vừa hùng vĩ, vừa thơ mộng. |
2. Tâm trạng con hổ:
3. Nét đặc sắc nghệ thuật: H:Giữa thiên nhiên ấy, hình ảnh chúa tể của muôn loài hiện lên như thế nào ? | – Hổ – ngôi vị “chúa sơn lâm” nổi bật lên với tư thế lẫm liệt, kiêu hùng,dũng mãnh đầy uy lực |
H:Nêu các biện pháp nghệ thuật mà tác giả đã sử dụng trong đoạn thơ này ? tác dụng?
GV : Với các điệp từ câu cảm thán …khí phách ngang tàng làm chủ, tạo nhạc điệu rắn rỏi, hùng tráng. Nỗi nhớ tiếc khôn nguôi của con hổ với những cảnh không bao giờ thấy nữa – GV HD học sinh – HĐ nhóm (3 phút ) 1. Em hãy chỉ ra 2 cảnh đối lập nhau : Cảnh vườn bách thú & cảnh núi rừng hổ ngự trị ? 2. Theo em sự đối lập này có ý nghĩa gì ? – Cảnh sống tầm thường, giả dối với cuộc sống chân thật phóng khoáng – Căm nghét cuộc sống bình thường, khát vọng tự do cao cả – GV gọi HS đọc đoạn cuối H: Giấc mộng ngàn của hổ hướng về một không gian như thế nào ? H: Nỗi nhớ tiếc giấc mộng ngàn của hổ là một giấc mộng như thế nào ? – Nêu nhận xét biện pháp về nghệ thuật mà tác giả sử dụng ? Qua đó em hiểu được gì ? – Nỗi đau của con hổ ở vườn bách thú cũng chính là nỗi đau của con người như thế nào? ( Khát vọng được sống chân thật, cuộc sống của chính mình.Đó là khát vọng giải phóng, tự do.Nỗi chán ghét thực tại, tù túng tầm thường, giả dối) | – NT: +Những câu hỏi tu từ lặp liên tiếp
+ Nhịp thơ ngắn, thay đổi. + Đại từ, câu hỏi tu từ , điệp từ. → gợi tả sự tiếc nuối quá khứ oai hùng của con hổ. + Kết thúc là từ cảm thán: Than ôi! diễn tả sự đau đớn tuyệt vọng, niềm khát khao cháy bỏng cuộc đời tự do. (Cảnh thiên nhiên tươi đẹp trên chỉ là cảnh thuộc về quá khứ huy hoàng, thể hiện nỗi nhớ da diết, khôn nguôi, đau đớn, u uất của “chúa sơn lâm”. Tâm trạng con hổ chính là tâm trạng của nhân vật trữ tình lãng mạn, đó phần nào đó thể hiện tâm trạng của người dân Việt Nam mất nước lúc bấy giờ. Cảm hứng lãng mạn trữ tình; hình ảnh thơ giàu chất tạo hình, tiêu biểu, ấn tượng; ngôn ngữ và nhạc điệu phong phú, cách dùng các dấu câu, từ ngữ, biện pháp tu từ sáng tạo.) c. Tâm sự của nhà thơ: ” Hỡi oai linh…của ta ởi!” – Hổ hướng tâm trạng về nơi núi rừng hùng vĩ với nỗi nhớ tiếc nuối, khôn nguôi. – Nt: câu cảm thán thể hiện tâm trạng nhớ tiếc. ⇒ Qua dó nhà thơ diễn tả sâu sắc niềm khát khao tự do mãnh liệt và nỗi chán ghét cảnh sống tù túng, tầm thường, giả dối của thế hệ thi nhân lãng mạn giai đoạn 1930 – 1945. Tâm trạng dân Việt Nam đau khổ vì thân phận nô lệ, chán ghét sự tù túng, nhớ tiếc thời oanh liệt tự hào dân tộc, khát khao độc lập tự do, thể hiện lòng yêu nước thầm kín |
HĐ3. HDHS tổng kết:
H: Em cảm nhận như thế nào về nội dung và nghệ thuật của bài thơ? H:Theo em việc mượn lời con hổ có tác dụng như thế nào trong việc thể hiện nội dung cảm xúc của nhà thơ? | 4. Tổng kết: * Nghệ thuật: sự so sánh đối lập giữa hiện tại và qúa khứ, con hổ và con người. – Nghệ thuật miêu tả tâm trạng, sử dụng câu hỏi tu từ. * Nội dung: – Nói về con hổ nhưng cũng nói về con người nhắc ta nhớ cảnh tù túng, nô lệ. Bài thơ là tâm trạng của một thế hệ các nhà thơ lãng mạn đầu thế kỉ XX. * Ghi nhớ: SGKT7 |
THAM KHẢO THÊM: