Độc quyền nhà nước là gì? Ví dụ về độc quyền nhà nước?

1. Độc quyền nhà nước là gì?

Độc quyền là một trạng thái của thị trường trong lĩnh vực kinh tế đề cập đến người duy nhất trong đó chỉ có một nhà cung cấp sản phẩm hoặc dịch vụ hoàn toàn không có sự tham gia thị trường và không có sản phẩm nào khác. sản phẩm hoặc dịch vụ là sản phẩm thay thế gần. Nói tóm lại, độc quyền là một thị trường không cạnh tranh.

Trong từ điển tiếng Việt, độc quyền có nghĩa là “Đặc quyền sử dụng một mình”. Trên thị trường chỉ có những cá nhân, tổ chức nắm giữ và cung cấp những sản phẩm, dịch vụ mà chỉ mình họ có và không có đối thủ cạnh tranh.

Trong tiếng Anh, monome là độc quyền bắt nguồn từ tiếng Hy Lạp cổ đại. Trong đó, Monos có nghĩa là “Một” và Polein có nghĩa là “Phiên bản”.

Đây là hiện tượng chỉ một doanh nghiệp hoặc một nhóm doanh nghiệp chiếm vị trí độc tôn trong việc cung cấp một số sản phẩm, dịch vụ mà họ có toàn quyền kiểm soát, giám sát giá đối với sản phẩm, dịch vụ khuyến mại, khuyến khích lợi nhuận tối đa và ngăn cản các đối thủ khác tham gia thị trường.

2. Nguyên nhân hình thành độc quyền là gì?

Độc quyền là một cấu trúc thị trường ảnh hưởng lớn đến nền kinh tế. Vậy nguyên nhân nào dẫn đến độc quyền? Câu trả lời như sau:

Cạnh tranh kiểm tra đầu vào: Trong quá trình cạnh tranh, các hãng yếu hơn sẽ bị các hãng mạnh hơn đánh bại và thôn tính. Các doanh nghiệp này có lợi thế kiểm soát nguồn lực, chốt của các mặt hàng là yếu tố đầu vào cơ bản, được sử dụng để sản xuất các sản phẩm độc quyền.

Chính phủ quyết định quyền và lựa chọn hàng hóa, dịch vụ độc quyền: Tại Việt Nam, có 20 loại hàng hóa, dịch vụ được quy định chi tiết tại Nghị định 94/2017/NĐ-CP thuộc diện Chính phủ độc quyền. kiểm soát của nhà nước (độc quyền nhà nước). Ngoài ra, trong một số lĩnh vực, nhiều doanh nghiệp chiếm vị trí độc quyền nhờ được Nhà nước trao quyền khai thác thị trường.

Luật bản quyền với nhà phát minh, sáng chế và sở hữu trí tuệ: Luật bản quyền với nhà phát minh, sáng chế và sở hữu trí tuệ được nhà nước ban hành với mục tiêu khuyến khích mọi người nghiên cứu, sáng chế để tạo ra những sản phẩm giúp nâng cao năng suất lao động và chất lượng cuộc sống của người dân. Những người giữ bản quyền này sẽ có khả năng tạo ra thị trường độc quyền trong một thời gian nhất định, tùy thuộc vào thời gian giữ bản quyền đó theo quy định của nhà nước.

Độc quyền tự nhiên theo quy mô: Các công ty có thể cung cấp sản phẩm cho toàn bộ thị trường thông qua tính chất độc đáo của một ngành có lợi nhuận theo quy mô. Điều này có nghĩa là bất kỳ doanh nghiệp nào tham gia thị trường trước đều có thể sử dụng việc giảm giá liên tục khi mở rộng quy mô sản xuất để liên tục chặn sự gia nhập của các đối thủ cạnh tranh khác.

3. Ví dụ về độc quyền nhà nước?

Tại Việt Nam, chỉ có Tập đoàn Điện lực Việt Nam (EVN) làm chủ hệ thống truyền tải điện. Điều này đồng nghĩa với việc các công ty điện lực khác phải phụ thuộc vào EVN nếu muốn kinh doanh mảng này.

Theo Điều 4 Nghị định 94/2017/NĐ-CP, Nhà nước Việt Nam thực hiện quyền lực nhà nước đối với 20 loại hàng hóa, dịch vụ, bao gồm: Tiền bạc; Xổ số kiến trúc; Vật liệu nổ công nghiệp; miếng vàng; hệ thống điện quốc gia; Thuốc lá, xì gà…

4.  Biểu hiện mới của độc quyền:

4.1. Biểu hiện mới của tích tụ và tập trung tư bản:

Hiện nay, đặc điểm của sản xuất tập trung và tổ chức độc quyền có những biểu hiện mới, đó là sự xuất hiện của các tổ chức độc quyền xuyên quốc gia cùng với sự phát triển của doanh nghiệp nhỏ và vừa.

Do sự phát triển của lực lượng sản xuất, khoa học và công nghệ, đã diễn ra quá trình hình thành các mối liên kết giữa các quyền độc lập theo cả hai chiều: chiều dọc và chiều ngang, cả trong và ngoài nước. Từ đó, các hình thức tổ chức độc quyền mới ra đời. Đó là các Consons (Consons) và các Tập đoàn (Conglomerets).

Mối quan tâm: Là một công ty độc quyền đa ngành, thành phần của nó bao gồm hàng trăm doanh nghiệp liên kết với các ngành công nghiệp khác nhau và phân bố ở nhiều quốc gia. Nguyên nhân chủ yếu dẫn đến độc quyền đa ngành là cạnh tranh gay gắt làm cho ngành kinh doanh chuyên doanh dễ phá sản. Hơn nữa, độc quyền đa ngành còn đối phó với luật chống độc quyền ở hầu hết các nước tư bản (luật này cấm độc quyền 100% hàng hóa trong một ngành).

Tập đoàn: Một sự kết hợp của hàng chục công ty vừa và nhỏ không liên quan trực tiếp đến sản xuất hoặc dịch vụ sản xuất. Mục đích chính của Tập đoàn là thu lợi nhuận từ kinh doanh chứng khoán. Vì vậy, hầu hết các Tập đoàn đều dễ dàng phá sản nhanh chóng hoặc biến thành Concems. Tuy nhiên, một bộ phận Tập đoàn vẫn tồn tại được nhờ hoạt động kinh doanh trong lĩnh vực tài chính trong điều kiện kinh tế thế giới thường xuyên biến động.

Ở các nước tư bản phát triển hiện nay, bên cạnh các công ty độc quyền lớn, ngày càng có nhiều doanh nghiệp (công ty, hãng) vừa và nhỏ đóng vai trò quan trọng trong nền kinh tế. Sự xuất hiện nhiều doanh nghiệp vừa và nhỏ là do:

Ứng dụng khoa học và công nghệ vật liệu cho phép tiêu chuẩn hoá và chuyên môn hoá sâu rộng sản xuất, dẫn đến hình thành hệ thống gia công. Đây là biểu hiện của độc quyền dưới một hình thức mới, có thể thấy ngay tại chỗ: các hãng, công ty vừa và nhỏ phụ thuộc vào Mối quan tâm cũng như Tập đoàn về nhiều mặt. Việc kiểm soát độc quyền được thực hiện dưới những hình thức mới thông qua hệ thống quan hệ hợp tác giữa các hãng độc quyền lớn với các hãng vừa và nhỏ. Thông qua sự hợp tác này, các cơ quan chức năng lớn sẽ mở rộng khả năng kiểm soát sản xuất nói chung và tiến bộ khoa học công nghệ nói riêng.

Doanh nghiệp tư nhân luôn có xu hướng mang tính quốc tế. Trong điều kiện hiện nay, xu hướng chủ trương của chúng là trở thành các công ty xuyên quốc gia và liên minh với nhà nước để hình thành chủ nghĩa tư bản độc quyền nhà nước. Đó là biểu hiện mới của độc quyền và hình thức vận động mới của quan hệ sản xuất tư bản chủ nghĩa trong điều kiện mới.

4.2. Biểu hiện về vai trò của tư bản tài chính trong các tập đoàn độc quyền:

Từ cuối thế kỷ XX đến nay, tư bản tài chính có nhiều thay đổi về phương diện dự án và biểu hiện mới nhất, đó là:

Để thích ứng với quá trình quốc tế hóa đời sống kinh tế, các tập đoàn tư bản tài chính đã thành lập các ngân hàng đa quốc gia và xuyên quốc gia, thực hiện điều tiết các Mối quan tâm và các Tập đoàn gia nhập nền kinh tế. kinh tế của các quốc gia khác nhau. Sự ra đời của các trung tâm tài chính thế giới là kết quả hoạt động của các tập đoàn tài chính quốc tế.

4.3. Biểu tượng mới về xuất khẩu vốn:

Trước đây, dòng vốn được xuất khẩu chủ yếu từ các nước tư bản phát triển sang các nước kém phát triển hơn. Nhưng trong những thập kỷ gần đây, phần lớn dòng vốn đầu tư chảy qua lại giữa các nước tư bản phát triển. Đó là vì: ở các nước tư bản phát triển, những ngành có hàm lượng khoa học kỹ thuật cao, hàm lượng tư bản lớn nên đầu tư vào đây sẽ thu được lợi nhuận cao. Tại các quốc gia đang phát triển với cơ sở hạ tầng lạc hậu và tình hình chính trị không ổn định, việc đầu tư gặp nhiều rủi ro và tỷ suất lợi nhuận trên vốn đầu tư không còn cao như trước.

4.4. Biểu tượng mới về sự phân chia thị trường thế giới giữa các liên minh độc quyền:

Ngày nay, sự phân chia thị trường thế giới giữa các liên minh độc quyền có những biểu hiện mới, làm cho tác động của xu thế quốc tế hóa, toàn cầu hóa kinh tế ngày càng song hành với xu thế khu vực hóa kinh tế.

Quyền lực và tầm hoạt động ngày càng tăng của các tập đoàn xuyên quốc gia (TNCs) thúc đẩy quá trình quốc hữu hóa, toàn cầu hóa kinh tế và sự phân chia ảnh hưởng của chúng đang đi xuống, đồng thời thúc đẩy sự hình thành chủ nghĩa tư bản độc quyền quốc tế.

4.5. Biểu hiện mới của sự phân chia ảnh hưởng theo lãnh thổ dưới sự phân bổ của các tập đoàn độc quyền:

Sự phân chia lãnh thổ trên thế giới giữa các cường quốc tư bản tiếp tục dưới các hình thức Cạnh tranh và thống trị mới:

Nửa sau thế kỷ XX, mặc dù chủ nghĩa thực dân cũ đã sụp đổ hoàn toàn, chủ nghĩa thực dân mới suy yếu nhưng các cường quốc tư bản vẫn tranh giành ảnh hưởng bằng cách thực hiện “chiến lược cận biên”, ra sức mở rộng “biên giới kinh tế” rộng hơn biên giới địa lý, trói buộc và chi phối các nước kém phát triển khỏi lộ trình tiếp xúc vốn và công nghệ vào con đường chính trị thuộc về các cường quốc.