Diễn biến khởi nghĩa từng phần từ tháng 3 đến tháng 8/1945

1. Bối cảnh khởi nghĩa từng phần từ tháng 3 đến tháng 8/1945:

Từ năm 1943, cục diện chiến tranh trên mặt trận Thái Bình Dương có nhiều thay đổi lớn. Phát xít Nhật liên tục thất bại: quân Anh tổ chức các cuộc tấn công quyết liệt tại Miến Điện, trong khi quân Mỹ đổ bộ lên Philippines vào ngày 20/10/1944. Ở lục địa Trung Quốc, phong trào kháng Nhật phát triển mạnh mẽ, khiến quân Nhật rơi vào tình trạng đối đầu căng thẳng và sa lầy nghiêm trọng.

Đêm 9/3/1945, phát xít Nhật tiến hành đảo chính lật đổ Pháp trên toàn khu vực Đông Dương, đẩy Pháp vào thế bị loại bỏ và gây ra tình trạng khủng hoảng chính trị sâu sắc. Trước tình hình đó, từ ngày 9 đến ngày 12/3/1945, Ban Thường vụ Trung ương Đảng đã tổ chức Hội nghị mở rộng tại Đình Bảng (Bắc Ninh). Tại đây, Đảng đánh giá tình hình và đề ra những chiến lược quan trọng, nổi bật nhất là Chỉ thị “Nhật – Pháp bắn nhau và hành động của chúng ta”.

Sau khi giành quyền kiểm soát, phát xít Nhật tuyên bố trao cho Việt Nam “độc lập,” nhưng thực chất vẫn duy trì bộ máy cai trị cũ dưới hình thức bù nhìn. Chính phủ Trần Trọng Kim được thành lập với mục tiêu phục vụ lợi ích của Nhật, cùng hàng loạt tổ chức phản động ra đời để hỗ trợ thế lực thân Nhật. Tại Nam Bộ và Sài Gòn, Nhật thành lập các đảng phái thân Nhật và tích cực chiêu mộ người tham gia nhằm phục vụ mưu đồ cai trị.

Trong bối cảnh đó, dù Đức quốc xã đã sụp đổ, chiến tranh thế giới vẫn tiếp diễn ác liệt tại Đông Nam Á và Thái Bình Dương. Ngày 14/8/1945, Nhật tuyên bố đầu hàng đồng minh vô điều kiện, tạo ra thời cơ “ngàn năm có một” để Đảng phát động Tổng khởi nghĩa Tháng Tám. Nhân dân Việt Nam đã nhanh chóng tận dụng cơ hội lịch sử này để giành chính quyền, khẳng định vai trò lãnh đạo sáng suốt của Đảng.

2. Chủ trương của Đảng về khởi nghĩa từng phần từ tháng 3 đến tháng 8/1945:

Khi Nhật đảo chính Pháp trên toàn Đông Dương, Ban Thường vụ Trung ương Đảng đã họp tại Bắc Ninh để đối phó với tình hình mới. Ngày 12/3/1945, Ban Thường vụ ra chỉ thị “Nhật – Pháp bắn nhau và hành động của chúng ta”, trong đó xác định rõ chủ trương và chiến lược của Đảng trong giai đoạn khủng hoảng chính trị này.

 Nội dung chỉ thị:

– Đánh giá tình hình: 

Cuộc đảo chính của Nhật gây ra khủng hoảng chính trị sâu sắc, nhưng điều kiện để phát động khởi nghĩa vũ trang toàn quốc vẫn chưa chín muồi. Hội nghị nhận định tình hình sẽ còn tiếp tục phát triển và cần theo dõi sát sao để đưa ra quyết sách phù hợp.

– Xác định kẻ thù: 

Trong bối cảnh mới, phát xít Nhật trở thành kẻ thù chính của nhân dân Đông Dương. Do đó, khẩu hiệu đấu tranh được chuyển từ “Đánh đuổi Pháp – Nhật” sang “Đánh đuổi phát xít Nhật”. Đây là sự điều chỉnh chiến lược quan trọng, thể hiện sự linh hoạt của Đảng trong việc đối phó với tình hình thay đổi.

– Hình thức đấu tranh: 

Chỉ thị khuyến khích các hình thức đấu tranh đa dạng, từ bất hợp tác, bãi công, bãi thị, biểu tình, đến các hoạt động vũ trang du kích. Việc này cho thấy sự linh hoạt trong chiến lược, vừa phát động phong trào quần chúng, vừa chuẩn bị cho khởi nghĩa toàn quốc.

– Phát động “Cao trào kháng Nhật cứu nước”: 

Đây là điểm nhấn quan trọng trong chỉ thị. Cao trào kháng Nhật cứu nước trở thành chiến lược trung tâm, tập trung huy động sức mạnh của quần chúng nhân dân để chuẩn bị cho tổng khởi nghĩa khi thời cơ đến.

Chỉ thị đã thể hiện tầm nhìn chiến lược của Đảng trong việc khai thác những thay đổi cục diện chính trị, tận dụng tối đa sức mạnh quần chúng và hướng tới mục tiêu giành độc lập dân tộc.

3. Diễn biến khởi nghĩa từng phần từ tháng 3 đến tháng 8/1945:

Giai đoạn từ tháng 3 đến tháng 8/1945 chứng kiến những diễn biến khởi nghĩa từng phần đầy sôi động trên cả nước, với nhiều sự kiện tiêu biểu:

– Khu căn cứ địa Cao – Bắc – Lạng: 

Tại các khu vực Cao Bằng, Bắc Kạn, Lạng Sơn, nhiều xã, châu, huyện được giải phóng khỏi sự kiểm soát của phát xít Nhật. Chính quyền cách mạng được thành lập, mở rộng căn cứ địa, trở thành hậu phương vững chắc cho phong trào cách mạng toàn quốc.

– Phong trào “Phá kho thóc, giải quyết nạn đói” tại Bắc Kỳ và Trung Kỳ: 

Dưới khẩu hiệu “Phá kho thóc, giải quyết nạn đói”, nhân dân Bắc Kỳ và Trung Kỳ đã nổi dậy đập phá kho thóc của Nhật để cứu đói, đồng thời biểu dương tinh thần đấu tranh mạnh mẽ của quần chúng, biến cuộc kháng Nhật thành phong trào rộng lớn.

– Khởi nghĩa tại Quảng Ngãi: 

Nhà lao Ba Tơ trở thành trung tâm cách mạng khi tù chính trị tại đây lãnh đạo cuộc nổi dậy thành công, lập chính quyền cách mạng và thành lập Đội du kích Ba Tơ. Đây là lực lượng tiền thân của Quân đội nhân dân Việt Nam, góp phần thúc đẩy làn sóng đấu tranh ở khu vực Trung Bộ.

– Làn sóng khởi nghĩa lan tỏa: 

Tinh thần khởi nghĩa và những thắng lợi bước đầu từ các khu vực chiến lược đã lan rộng ra nhiều địa phương, tạo sự cộng hưởng mạnh mẽ cho cao trào cách mạng trên cả nước.

4. Ý nghĩa khởi nghĩa từng phần từ tháng 3 đến tháng 8/1945:

Cuộc khởi nghĩa từng phần từ tháng 3 đến tháng 8 năm 1945 tại Đông Dương đã để lại những dấu ấn sâu sắc và có ý nghĩa to lớn đối với tiến trình cách mạng Việt Nam. Giai đoạn này không chỉ góp phần vào việc chống lại phát xít Nhật mà còn mở đường cho Tổng khởi nghĩa Tháng Tám giành thắng lợi. Ý nghĩa của giai đoạn này được thể hiện qua các khía cạnh sau:

– Phát triển lực lượng chính trị và vũ trang: 

Cuộc khởi nghĩa từng phần là cơ hội để lực lượng chính trị và vũ trang của cách mạng phát triển mạnh mẽ. Qua các hoạt động như thành lập chính quyền cách mạng, tổ chức đội du kích, và tiến hành các hình thức đấu tranh phong phú, nhân dân đã thể hiện tinh thần đoàn kết, ý chí quyết tâm và lòng yêu nước sâu sắc. Đây là bước đệm quan trọng giúp cách mạng Việt Nam củng cố sức mạnh toàn diện, sẵn sàng đối đầu với những thử thách lớn hơn.

– Chuẩn bị cho Tổng khởi nghĩa Tháng Tám: 

Giai đoạn khởi nghĩa từng phần không chỉ mang tính chiến đấu cục bộ mà còn đóng vai trò quyết định trong việc chuẩn bị cho Tổng khởi nghĩa Tháng Tám. Những kinh nghiệm từ thực tiễn đấu tranh trong thời kỳ này đã giúp Đảng Cộng sản Việt Nam rút ra bài học quý báu, hoàn thiện chiến lược lãnh đạo và tổ chức lực lượng cách mạng. Sự chuẩn bị kỹ lưỡng này góp phần đảm bảo thành công cho cuộc khởi nghĩa toàn quốc.

– Tạo tiền đề cho thắng lợi ít đổ máu: 

Những thắng lợi trong khởi nghĩa từng phần đã làm suy yếu đáng kể hệ thống cai trị của phát xít Nhật và tay sai, đồng thời nâng cao khí thế cách mạng của quần chúng nhân dân. Việc tập trung lực lượng, xây dựng chính quyền cách mạng và tiến hành các hoạt động chuẩn bị đã tạo ra điều kiện thuận lợi để Tổng khởi nghĩa diễn ra nhanh chóng, hiệu quả và hạn chế tối đa sự đổ máu cũng như tổn thất.

5. Bài học kinh nghiệm từ khởi nghĩa từng phần từ tháng 3 đến tháng 8/1945:

– Sự quyết tâm và đoàn kết của nhân dân: 

Cuộc khởi nghĩa từng phần là minh chứng rõ nét cho tinh thần đoàn kết và ý chí kiên cường của nhân dân Việt Nam. Sự tham gia của mọi tầng lớp trong xã hội, từ nông dân, công nhân đến trí thức, đã tạo nên một sức mạnh tổng hợp. Tinh thần hy sinh và sự đồng lòng của hàng triệu người dân là yếu tố quyết định giúp cách mạng vượt qua khó khăn và thử thách.

– Tầm quan trọng của tổ chức và lãnh đạo: 

Cuộc khởi nghĩa từng phần khẳng định vai trò không thể thiếu của sự lãnh đạo đúng đắn từ Đảng Cộng sản Việt Nam. Đảng đã biết cách tổ chức, hướng dẫn và đoàn kết các phong trào đấu tranh, tạo ra sức mạnh tổng lực để đối phó với kẻ thù. Vai trò lãnh đạo hiệu quả của Đảng là nhân tố cốt lõi bảo đảm thành công cho các phong trào cách mạng.

– Chuẩn bị và học hỏi từ kinh nghiệm: 

Giai đoạn khởi nghĩa từng phần là cơ hội để cách mạng Việt Nam chuẩn bị và tích lũy kinh nghiệm. Những bài học rút ra từ thành công và thất bại đã giúp Đảng cải thiện chiến lược, điều chỉnh phương pháp đấu tranh và nâng cao hiệu quả tổ chức. Điều này tạo nền tảng vững chắc cho những thắng lợi tiếp theo.

– Khả năng thích nghi và đổi mới: 

Cuộc khởi nghĩa từng phần cho thấy sự linh hoạt và sáng tạo của cách mạng Việt Nam trong việc ứng phó với tình hình biến đổi. Từ việc thay đổi khẩu hiệu, sử dụng các hình thức đấu tranh đa dạng, đến việc huy động sức mạnh của quần chúng nhân dân, tất cả đều thể hiện khả năng thích nghi và đổi mới. Đây là bài học quan trọng để đảm bảo thành công trong các giai đoạn cách mạng sau này.