Trong cuộc kháng chiến chống Mỹ cứu nước của dân tộc ta, chiến dịch đường 14 Phước Long ngày 06/1/1975 có ý nghĩa như một đòn trinh sát chiến lược thử sức đối với cả ta và địch khi lần đầu tiên trên chiến trường miền Nam ta đã giải phóng hoàn toàn một tỉnh ở gần Sài Gòn.
Mục lục bài viết
1. Giới thiệu chung về chiến dịch Đường 14 Phước Long:
Vào khoảng những năm cuối của giai đoạn kháng chiến chống Mỹ cứu nước, tỉnh Phước Long là tuyến địa đầu của miền Đông Nam bộ với địa hình hiểm trở nối liền với Nam Tây Nguyên và án ngữ hướng tây bắc với Sài Gòn nên đây là một trong những địa bàn có vị trí chiến lược quan trọng. Ở khu vực này, địch bố trí các Chi khu quân sự như Đồng Xoài, Bố Đức, Đức Phong, quận lỵ Phước Bình, thị xã Phước Long, căn cứ Bà Rá vốn được xem là tuyến phòng thủ quan trọng bảo vệ Sài Gòn từ xa. Địch xác định để tiến vào Sài Gòn quân Giải phóng có thể từ Tây Nguyên tràn xuống hoặc từ Lộc Ninh đánh vào Bình Dương từ tỉnh này. Theo đó, nếu giữ được Phước Long thì địch sẽ tạo ra một lá chắn để ngăn chặn hành lang vận tải tiến vào Sài Gòn, đồng thời giữ vị trí chia cắt thế liên hoàn các vùng do ta chiếm lĩnh, cô lập Lộc Ninh với nam Tây Nguyên và các tỉnh miền Đông khác.
Với địa thế và tầm chiến lược quan trọng đó, Trung ương Cục và Bộ chỉ huy Miền đã quyết định mở chiến dịch tiến công Đường 14 – Phước Long nhằm tiêu diệt một bộ phận sinh lực và làm bàn đạp tiến công các vị trí quân địch xung quanh Sài Gòn, vừa giữ vững vùng giải phóng, vừa bảo vệ tính mạng tài sản của đồng bào trong vùng mới giải phóng.
2. Bối cảnh lịch sử:
Cuối năm 1974, so sánh lực lượng trên chiến trường miền Nam có lợi cho ta, bất lợi cho địch, ta hoàn toàn nắm quyền chủ động về chiến lược, chiến dịch. Thực hiện Nghị quyết của Bộ Chính trị Ban Chấp hành Trung ương Đảng, Trung ương Cục và Bộ chỉ huy Miền mở chiến dịch tiến công Đường 14- Phước Long nhằm tiêu diệt một bộ phận sinh lực và làm bàn đạp tiến công các vị trí quân địch xung quanh Sài Gòn, vừa giữ vững vùng giải phóng, vừa bảo vệ tính mạng tài sản của đồng bào trong vùng mới giải phóng.
Để chuẩn bị mở màn cho Chiến dịch này, Trung ương Cục và Quân ủy Miền đã giao nhiệm vụ cho Đảng bộ Bình Phước phải chuẩn bị chiến trường, đẩy mạnh hoạt động 3 mũi giáp công để kìm chân, tiêu hao và tiêu diệt sinh lực địch tại chỗ, tạo thế cho quần chúng nổi dậy. Đối với vùng căn cứ, Phước Long vừa có nhiệm vụ chuẩn bị lương thực tại chỗ, vừa chuẩn bị địa bàn đứng chân cho các đơn vị chủ lực lớn khi tiến công tiêu diệt địch. Tỉnh ủy Bình Phước phối hợp với Quân đoàn 4 khẩn trương chuẩn bị các mặt cho chiến dịch, thông qua quyết tâm trước Trung ương Cục, Quân ủy Miền.
Chiến dịch đường 14 Phước Long do Quân đoàn 4 tiến hành, lực lượng vũ trang của tỉnh tham gia chiến dịch bao gồm toàn bộ các đơn vị của tỉnh, các huyện. Lực lượng của Bù Đăng, Đồng Xoài và các đơn vị tập trung của tỉnh có Tiểu đoàn 208, hai đại đội đặc công U11 và U13, Đại đội 14 trợ chiến, Trung đội công binh, Đại đội bộ binh 54, hai đại đội bộ binh của Bù Đốp và Phước Bình.
3. Diễn biến của Chiến dịch:
Bắt đầu vào đêm ngày 12 rạng sáng ngày 13/12/1974, Chiến dịch Đường 14 Phước Long bắt đầu được diễn ra. Lực lượng vũ trang tỉnh phối hợp với Quân đoàn 4 tiêu diệt chi khu quân sự Bù Đốp. Cũng thời gian này, lực lượng địa phương Bù Gia Mập và dân quân tiến công chi khu Bù Đăng và tuyến án ngữ gồm 25 đồn bốt, 01 tiểu đoàn Bảo an và cảnh sát, gần 1200 phòng vệ dân sự chốt giữ. Sau 27 giờ chiến đấu, đến 17 giờ ngày 14/12/1974, ta giải phóng huyện Bù Đăng (quận Đức Phong). Ngày 15/12/1974, ta dứt điểm yếu khu Bù Na và giải phóng toàn bộ vùng Bù Na, Nghĩa Trung. Ngày 17/12/1974, địch đưa hai tiểu đoàn đột kích thám báo đến tái chiếm chi khu quân sự “Bù Đốp lưu vong”. Lực lượng ta tổ chức đánh trả quyết liệt, đến ngày 22/12/1974, đánh bại quân địch, giữ vững địa bàn và phát triển tiến công, tiêu diệt nốt Đồn Thác Mơ, Phước Quả, Phước Tín, Phước Lộc. 5 giờ sáng ngày 26/12/1974, bộ đội chủ lực nổ súng đánh chiếm chi khu quân sự Đồng Xoài, đến 15 giờ cùng ngày, ta giải phóng hoàn toàn huyện Đồng Xoài (quận Đôn Luân), kết thúc giai đoạn 1 của chiến dịch.
Sau một thời gian chuẩn bị, chiến dịch chuyển sang giai đoạn 2, kế hoạch tiến công giải phóng Phước Long được Bộ Chính trị chuẩn y. Bộ Tư lệnh Miền và Bộ Tư lệnh Quân đoàn 4 hạ quyết tâm tranh thủ thời cơ địch đang hoang mang tiến hành ngay cuộc tiến công giải phóng Phước Long. Tranh thủ khẩn trường, các mặt trận theo chỉ thị của Bộ Tư lệnh Miền cùng hiệp đồng nổ súng, lực lượng vũ trang Bình Phước có nhiệm vụ tiến hành nghiên cứu chiến trường, tổ chức đánh nhỏ, lẻ để tiêu hao lực lượng địch và dẫn đường phục vụ Sư đoàn 7, Sư đoàn 9 (Quân đoàn 4) đánh chiếm Phước Long.
Rạng sáng ngày 31/12/1974, sau loạt pháo mở màn của quân ta, Tiểu đoàn Bộ binh 4, Tiểu đoàn Bộ binh 5 (Trung đoàn 165), Tiểu đoàn Bộ binh 3 (Trung đoàn 141) cùng với lượng vũ trang tỉnh Bình Phước cũng đồng loạt nổ súng từ các hướng tiến công vào tiểu khu Phước Long, quận lỵ Phước Bình, sân bay Phước Bình và Trung tâm Viễn thông Bà Rá. Chiều ngày 31/12/1974, các vị trí xung yếu của Phước Bình đều bị ta tiêu diệt. Đêm 31/12.1974, ta đã thành công chiếm núi Bà Rá, phá hủy và làm tê liệt Trung tâm Viễn thông Bà Rá. Cùng lúc đó bộ đội địa phương tỉnh kết hợp với bộ đội chủ lực đã bao vây các mục tiêu của địch.
Sáng ngày 01/01/1975, hai cánh quân từ Thác Mơ và Phước Quả của ta tiến công sâu vào vùng địch tại cầu Suối Dung và Tư Hiền. Các cánh quân khác cũng tiến công sâu vào các ấp chiến lược, xung quanh các đồn, bốt phòng thủ của địch. Đến ngày 03/01/1975, ta phá vỡ tuyến phòng thủ của địch, đột kích vào trung tâm thị xã, chiến đấu quyết liệt trên từng căn nhà, góc phố. Sáng ngày 06/01/1975, Trung đoàn 2 (Sư đoàn 9), lực lượng tăng cường của ta được điều động từ vùng ven của Sài Gòn đã nhanh chóng triển khai và tiến công từ phía Nam lên, phối hợp với lực lượng đang chiến đấu tạo hai gọng kìm đã tiêu diệt lực lượng địch còn lại ở tiểu khu Phước Long. Đến trưa ngày 06/01/1975, lá cờ chiến thắng tung bay trên nóc Dinh tỉnh trưởng tỉnh Phước Long, Phước Long hoàn toàn được giải phóng.
4. Kết quả của chiến dịch:
Như vậy, quân và dân ta đã giải phóng hoàn toàn thị xã Phước Long, Chiến dịch Đường 14 Phước Long được diễn ra trong 25 ngày đêm liên tục. Sau 25 ngày đêm chiến đấu liên tục, bộ đội chủ lực cùng quân và dân Bình Phước đã tiêu diệt hoàn toàn các cụm cứ điểm chi khu Bù Đăng, Đồng Xoài, Phước Bình, yếu khu Bù Na, điểm cao Bà Rá và thị xã Phước Long. Quân và dân ta đã giải phóng được hoàn toàn tỉnh Phước Long và tạo bàn đạp chiến lược quan trọng uy hiếp đến hệ thống phòng thủ bắc Sài Gòn của địch. Đây là lần đầu tiên trong cuộc kháng chiến chống Mỹ trên chiến trường miền Nam, ta đã giải phóng được hoàn toàn một tỉnh ở gần Sài Gòn.
5. Ý nghĩa lịch sử của chiến dịch:
Trong cuộc kháng chiến chống Mỹ cứu nước của dân tộc ta, chiến dịch đường 14 Phước Long ngày 06/1/1975 có ý nghĩa như một đòn trinh sát chiến lược thử sức đối với cả ta và địch khi lần đầu tiên trên chiến trường miền Nam ta đã giải phóng hoàn toàn một tỉnh ở gần Sài Gòn. Chiến thắng Phước Long đã giáng một đòn mạnh cho chế độ chính quyền sài gòn phải rung chuyển tạo thế và lực để 5 cánh quân của ta tiến về giải phóng sài gòn giải phóng miền Nam, thống nhất đất nước.
Chiến dịch là trận đụng độ quân sự giữa quân giải phóng miền Nam Việt Nam và quân lực Việt Nam cộng hòa diễn ra trên địa bàn tỉnh Phước Long. Kết quả quân giải phóng miền Nam Việt Nam giành thắng lợi, giải phóng toàn tỉnh Phước Long. Chiến thắng Phước Long có ý nghĩa như một trận trinh sát chiến lược, một trận thăm dò phản ứng của kẻ địch. Lần đầu tiên trong kháng chiến chống Mỹ trường kỳ chúng ta sử dụng cách đánh lướt từ ngoài vào trong, vừa đánh vừa thăm dò động thái của địch. Tại chiến dịch, quân ta được điều động lực lượng tăng dần từng bước đã khiến cho địch không phán đoán được hành động mà chủ động tìm phương cách đối phó. Bị các lực lượng chủ lực của ta tấn công liên tục qua các giai đoạn mà hầu như không có thời gian đệm nên địch càng bị động và nhanh chóng sụp đổ.
Thắng lợi của chiến dịch này có tầm chiến lược quan trọng, cùng một lúc đạt được hai mục tiêu: tiêu diệt sinh lực lớn của địch, giải phóng hoàn toàn tỉnh Phước Long, một địa bàn nhạy cảm trong hệ thống phòng thủ phía bắc Sài Gòn và để thăm dò khả năng phản kích chủ lực ngụy cũng như để đánh giá khả năng can thiệp sự trở lại của Mỹ khi ta đánh lớn. Thắng lợi này là cơ sở thực tiễn góp phần để Bộ Chính trị, Trung ương Đảng hạ quyết tâm chiến lược giải phóng hoàn toàn miền Nam một cách kịp thời và chính xác.
