Dịch vụ công ích là gì? Danh mục dịch vụ công ích thiết yếu?

1. Dịch vụ công ích là gì?

– Dịch vụ công ích là những hoạt động phục vụ các nhu cầu cơ bản, thiết yếu của mọi người dân, vì lợi ích chung của toàn xã hội, do nhà nước trực tiếp cung ứng hoặc ủy quyền cho các chủ thể khác đáp ứng điều kiện cung ứng nhằm bảo đảm ổn định và công bằng xã hội.  Nó là hình thức dịch vụ mà việc sản xuất, cung ứng dịch vụ này theo cơ chế thị trường khó có khả năng bù đắp chi phí hoặc dịch vụ có tính chất đặc thù; được Nhà nước trợ giá phần chênh lệch giữa giá tiêu thụ, giá dịch vụ theo quy định của Nhà nước hoặc phần chênh lệch giữa số tiền do người được hưởng dịch vụ công ích thanh toán theo quy định của Nhà nước, với chi phí hợp lý của nhà sản xuất, cung ứng dịch vụ công ích để sản xuất, cung ứng dịch vụ công ích do Nhà nước đặt hàng (hoặc giao nhiệm vụ theo quy định của pháp luật chuyên ngành nếu có).

– Hiện nay, dịch vụ công ích xuất hiện ngày càng nhiều. Song song với sự phát triển của kinh tế xã hội, bên cạnh bộ phận người dân có mức sống cao thì  vẫn còn số lượng lớn công dân đang ở trong tình trạng khó khăn. Hay nói cách khác, chênh lệch giàu nghèo ở nước ta vẫn đang ở mức tương đối. Chính vì vậy, dịch vụ công ra đời nhằm phục vụ nhu cầu sống cần thiết của người dân; hỗ trợ để người dân giảm thiểu được nguồn kinh phí nhất định cho những nhu cầu cơ bản của cuộc sống.

2. Đặc điểm của dịch vụ công ích:

– Dịch vụ công có những đặc điểm cơ bản sau đây:

+  Dịch vụ công ích có tính xã hội. Thực chất, mục tiêu chính của dịch vụ công ích là phục vụ lợi ích cộng đồng đáp ứng nhu cầu của tất cả người dân trong xã hội và bảo đảm công bằng và ổn định xã hội. Như đã phân tích, dịch vụ công đảm bảo quyền con người của mỗi cá nhân. Dịch vụ công giúp mọi người đều được bình đẳng, có quyền như nhau trong việc được phục vụ bởi các dịch vụ công ích, ngay cả khi họ không có nền tảng kinh tế cá nhân…Tính xã hội ở đây là việc tất cả mọi người đều được hưởng thụ những lợi ích mà dịch vụ công mang lại. Điều này tạo nên sự công bằng cho mọi công dân. Nhu cầu sống được đảm bảo, người dân sẽ có cơ sở, nền tảng để lao động phát triển bản thân. Từ đó, góp phần thúc đẩy sự phát triển chung của nền kinh tế, xã hội Việt Nam.

+  Dịch vụ công ích được cung ứng và quản lý bởi chủ thể đặc biệt là nhà nước hoặc được cung ứng bởi các tổ chức cá nhân đáp ứng điều kiện. Dịch vụ công là dịch vụ lợi ích chung của tất cả mọi người. Nó không thuộc sở hữu của bất kỳ cá nào, mà được xây dựng lên từ quỹ xã hội, nguồn ngân sách của Nhà nước. Hay nói cách khác, dịch vụ công ích do Nhà nước xây dựng lên và được Nhà nước trực tiếp quản lý. Ví dụ: Trồng, chăm sóc cây xanh, đèn đường, phòng chống dịch bệnh, bảo vệ môi trường, cấp nước sạch,…đều là những dịch vụ không thể thiếu đối với cuộc sống của người dân và nếu việc cung cấp các dịch vụ này bị dán đoạn sẽ gây tình trạng bất ổn trong xã hội. Dịch vụ công giúp đảm bảo các phương diện này được đảm bảo một cách tốt nhất.

+ Người sử dụng dịch vụ công ích không trực tiếp trả tiền, mà là đã trả tiền dưới hình thức đóng thuế vào ngân sách nhà nước, hoặc chỉ thu phí dịch vụ ở mức thấp phù hợp với thu nhập của hầu hết mọi người dân trong xã hội. Điều này xuất phát từ mục đích hình thành mục đích công, là hỗ trợ nhu cầu sống của mỗi người dân, phục vụ lợi ích chung cho mọi người dân. Dịch vụ công không mang tính chất lợi nhuận, được Nhà nước tổ chức cung ứng và quản lý. Điều này thể hiện sự quan tâm, chú trọng của Đảng và Nhà nước ta trong việc nâng cao mức sống cho người dân, bảo vệ, thúc đẩy sự phát triển của mỗi người trong môi trường tốt nhất. Hay nói cách khác, dịch vụ công vụ lợi ích, nhu cầu sống tất nhiên của mỗi người. Đây là một trong những hình thức để Nhà nước thực hiện chức năng của mình.

Có thể thấy, dịch vụ công ích là dịch vụ cần thiết, phục vụ cho cuộc sống an toàn và bình thường của xã hội nên không thể không được cung cấp. Nó góp phần đảm bảo cuộc sống của người dân được diễn ra bình thường, thuận lợi. Hơn tất cả, nó tạo nên sự bình ổn, công bằng cho mọi công dân; từ đó góp phần thúc đẩy sự phát triển chung của Nhà nước và xã hội.

3. Danh mục dịch vụ công ích thiết yếu: 

– Dịch vụ công thiết yếu là những hoạt động phục vụ nhu cầu không thể thiếu trong đời sống của người. Các dịch vụ công ích thiết yếu đảm bảo nhu cầu sống của người dân được cung ứng đầy đủ. Đây được xem là việc đảm bảo quyền con người mà cơ quan, Nhà nước đưa ra. Tính dân chủ, công bằng của Nhà nước Việt Nam một phần được thể hiện qua việc hỗ trợ, cung ứng các dịch vụ công, đặc biệt là dịch vụ công thiết yếu.

– Hiện nay có thể thấy tại nước ta có 3 nhóm dịch vụ công thiết yếu như sau:

3.1. Dịch vụ công trong lĩnh vực sự nghiệp:

Dịch vụ sự nghiệp công là loại dịch vụ cung cấp các loại hình phục vụ việc phát triển con người, phát triển sự nghiệp của mỗi cá nhân. Dịch vụ sự nghiệp công gồm các hoạt động cung cấp phúc lợi xã hội thiết yếu cho người dân như: giáo dục, văn hóa, khoa học, chăm sóc sức khỏe, thể dục thể thao, bảo hiểm, an sinh xã hội,…Đây được xem là nhóm dịch vụ công có vai trò, ý nghĩa đặc biệt quan trọng đối với việc thúc đẩy cuộc sống con người. Để có thể phát triển, mỗi cá nhân cần phải có các yếu tố nền tảng: Sức khỏe, tri thức, sự bảo hộ cho tính mạng, đời sống tinh thần,…Tuy nhiên, trong thực tế, không phải ai cũng có khả năng tự chi trả cho các nền tảng sống đó. Nhóm dịch vụ công thiết yếu ra đời nhằm giúp bảo đảm cho công dân được sống và hưởng trọn vẹn các dịch vụ như trên. Từ đó, góp phần thúc đẩy sự phát triển của con người, phát triển xã hội.

3.2. Dịch vụ công trong lĩnh vực công ích:

Sản phẩm, dịch vụ công ích là sản phẩm, dịch vụ thiết yếu đối với đời sống kinh tế – xã hội của đất nước, địa phương hoặc cộng đồng dân cư mà Nhà nước cần bảo đảm vì lợi ích chung hoặc bảo đảm quốc phòng, an ninh và việc sản xuất, cung ứng sản phẩm, dịch vụ này theo cơ chế thị trường khó có khả năng bù đắp chi phí. Dịch vụ công ích, là các hoạt động cung cấp hàng hóa, dịch vụ cơ bản, thiết yếu cho người dân và cộng đồng như: vệ sinh môi trường, xử lý rác thải, cấp nước sạch, vận tải công cộng đô thị, phòng chống thiên tai…Người sử dụng dịch vụ công ích không phải chi trả bất kỳ một khoản chi phí nào cho những dịch vụ công ích này. Bởi những nguồn vốn bỏ ra xây dựng những công trình, dự án này chính là tiền thuế của người dân đóng cho ngân sách nhà nước hoặc chỉ thu phí dịch vụ ở mức độ thấp phù hợp với tình hình kinh tế nước ta và tạo điều kiện cho những hoàn cảnh khó khăn có thể sử dụng được.

3.3. Dịch vụ công trong lĩnh vực hành chính nhà nước hay còn gọi là dịch vụ hành chính công:

Dịch vụ hành chính công là các hoạt động diễn ra nhằm phục vụ, hỗ trợ những quyền lợi và nghĩa vụ cơ bản, những lợi ích chung thiết yếu của công dân và tổ chức, những dịch vụ hành chính công do trực tiếp Nhà nước thực hiện hoặc Nhà nước chuyển giao quyền hạn cho một số cơ sở ngoài Nhà nước tiến hành thực hiện. Đây được xem là loại dịch vụ gắn liền với chức năng quản lý nhà nước nhằm đáp ứng yêu cầu của người dân. Đây là một phần trong chức năng quản lý nhà nước. Để thực hiện chức năng này, nhà nước phải tiến hành những hoạt động phục vụ trực tiếp như cấp giấy phép, giấy chứng nhận, đăng ký, công chứng, thị thực, hộ tịch,…Ví dụ: Thủ tục cấp giấy khai sinh, thủ tục cấp các loại giấy phép, giấy chứng minh nhân dân, thẻ căn cước công dân, thủ tục đăng ký kết hôn,…