Đền thờ Chầu Đệ Tứ là một trong những địa điểm thu hút hàng nghìn du khách thập phương lui tới ghé thăm, hãy cùng chúng tôi tìm hiểu sâu hơn những kiến thức về Chầu Đệ Tứ nhé
Mục lục bài viết
1. Sự tích Bà Chầu Đệ Tứ:
Theo các tài liệu còn ghi lại, ở xã Thiên Lộc, huyện Thiên Lộc, phủ Đức Quang xưa (nay là xã Hoàng Diệu, huyện Chương Mỹ, Hà Nội) có một thủ lĩnh tên là Đặng Công Thành lấy vợ là Lý Thị Ngọc. Ông bà vốn là người nhân từ, luôn làm việc thiện cho người dân trong vùng. Họ sinh được 5 người con trai. Sau khi chồng mất, bà ở vậy nuôi con một mình. Sống trong chế độ tàn bạo của quân Hán, bà đã sớm nuôi dưỡng ý chí yêu nước và truyền cho các con lòng yêu nước.
Khi các con đã lớn, mẹ con bà vận động nhân dân trong vùng đóng đồn, ngày đêm luyện quân, tích trữ lương thực. Bà và con trưởng đóng ở giữa làng Cốc, đồn Cốc Thượng do Đặng Nghiêm, Đặng Liễu chỉ huy, đồn Cốc Hạ do Đặng Diễn, Đặng Tiến trấn giữ.
Khi hay tin Thái tử Tô Định đem quân sang đàn áp, bà đã cùng các con dẫn quân ra trận, tiêu diệt hàng trăm quân địch. Bị quân Hán tấn công và công phá thành Đất Cốc, bà Ngọc Ba cùng các con phải rút về ẩn náu ở chùa Hương Lãng. Được thiền sư Đạo Uẩn che giấu, mẹ con bà ban ngày tụng kinh niệm Phật, ban đêm luyện võ.
Nghe tin Hai Bà Trưng dấy binh khởi nghĩa, bà cùng các con đưa quân đi chiêu tập vì sự nghiệp. Thấy hai mẹ con có khí phách phi thường, Hai Bà Trưng vui mừng khôn xiết, đặt tên cho nàng là Lý Thị Ngọc Ba – muốn thờ người lãnh đạo cuộc khởi nghĩa, trước là Trưng Trắc, sau là Trưng Nhị và thứ ba là Lý Thị Ngọc.
Sau lễ thượng cờ ở Hát Môn, quân Hai Bà Trưng ra trận, quân Nam đánh dũng mãnh, đánh ngang trời, cờ bay rợp đất, quân Hán đại phá Tô Định, đại tướng Nhị Vương Hai Bà đại bại. Trưng thu phục 65 thành, lập nước Lĩnh Nam.
Vua Hai Bà Trưng thứ hai đã sắc phong cho bà Lý Thị Ngọc. Bà là Chiêu Dung công chúa, để cai quản nghĩa quân và căn cứ Đất Cốc. Sau chiến thắng, bà được Hai Bà Trưng tôn là đất thang. Từ đó cô cùng các em tổ chức cho nhân dân trong vùng xây dựng quê hương. Tương truyền, một hôm (mồng 6 tháng Chạp), trời đất bỗng nổi mây mù, gió nổi lên một vùng sông Đáy, người ta thấy hai mẹ con nàng xuống thuyền.
Khi sóng yên biển lặng, hai mẹ con không trở về, biết hai mẹ con đã hóa, Hai Bà Trưng nhớ ơn nên sai nhân dân trong vùng lập đền thờ để thờ bà và con gái.
Từ đó, để tưởng nhớ công ơn của bà và con cháu trong vùng, ngày 6 tháng Chạp hàng năm là ngày giỗ Tổ và mở hội của dân làng Kim Cốc. Dưới thời Lê Trung Hưng, nhà vua đã từng cử các quan đại thần đến đây dâng hương tưởng nhớ công đức của bà và các con.
Trong tín ngưỡng thờ Mẫu của người Việt, danh tướng Lý Thị Ngọc Ba – Chiêu Dung Công chúa được nhân dân suy tôn là Chầu Bà Đệ Tứ Khâm sai và được thờ cúng ở nhiều nơi.
2. Đền thờ Chầu Đệ Tứ ở đâu?
2.1. Đền Cây Thị ở Thanh Hóa:
Đền Cây Thị được lập tại xã Hà Ngọc, huyện Hà Trung, tỉnh Thanh Hóa, cũng là nơi năm xưa Chầu anh dũng đánh giặc. Chùa đã được công nhận là di tích lịch sử cấp tỉnh năm 1996.
Khu đền thờ chính gồm:
Cung Đệ Nhất thờ Tam Tòa Thánh Mẫu.
Cung Đệ Nhị thờ Chầu Đệ Tứ và hội đồng Thánh Chầu.
Cung Đệ Tam thờ Ngọc Hoàng Thượng Đế và Hội Đồng Quan Lớn. Ngoài ra, hai lầu của đền thờ Hội Đồng Thánh Cô và Thánh Cậu.
2.2. Đình Làng Kim Cốc:
Đình làng Kim Cốc là nơi tụ họp của nhân dân. Để tỏ lòng biết ơn bà Chúa, sau khi bà được phong thánh, nhân dân và con cháu trong họ đã thờ cúng bà tại 3 ngôi đình làng Kim Cốc là Quan Trung, Quan Thượng và Quan Hạ. Tọa lạc tại xã Hoàng Diệu, huyện Chương Mỹ, Hà Nội, hàng năm người dân đều tổ chức lễ hội chùa và tế lễ long trọng. Đình làng Kim Cốc đã được xếp hạng di tích lịch sử văn hóa cấp thành phố Hà Nội năm 1994.
Lễ hội của ba làng Kim Cốc gồm Cốc Trung, Cốc Thượng, Cốc Hạ cũng thu hút đông đảo du khách thập phương về dự. Ba năm một lần vào ngày 14-16 tháng 2 âm lịch, lễ hội được tổ chức, lưu giữ những nét truyền thống của dân tộc. Đình chính tổ chức lễ hội là đình Quan Trung ở thôn Cốc Trung, cũng là nơi chính thờ Lý Thị Ngọc Ba và người con út của bà.
2.3. Đền Chầu Đệ Tứ ở Bồ Đề:
Đền Bà Đệ Tứ nằm cạnh sông Hồng thuộc phường Bồ Đề, quận Long Biên, Hà Nội. Những ngày thu tới, khách hành hương cảm nhận rõ hơn sự linh thiêng của Tứ Phủ Thánh Mẫu Việt Nam. Đền Bà Đệ Tứ là một trong những điểm tâm linh nổi bật của Hà Nội về Tứ Phủ Thánh Mẫu Việt Nam.
Ngôi đền nằm sát sông Hồng, phong cảnh hữu tình, vào những ngày thu, nắng chiếu xiên từ sông vào trong đền tạo nên một không gian thơ mộng.
Cổng vào chùa có tượng hai vị tướng cầm hai thanh kiếm đứng uy nghiêm, bước vào cổng là một vài cây khế, tán rộng và nhiều loại cây đẹp khác. Ngôi chùa không rộng lắm, nhưng gọn gàng và yên tĩnh. Khi chúng tôi đến đây, một nghi lễ tâm linh đang diễn ra, đó là lễ tiễn căn đồng.
Đền còn thờ bà chúa Liễu Hạnh – một trong “Tứ bất tử” trên chùa và trong tín ngưỡng dân gian Việt Nam (bên cạnh Tản Viên Sơn Thánh, Chử Đồng Tử, Phù Đổng Thiên Vương). Bà được các triều đại nhà Lê, nhà Nguyễn sắc phong là “Đệ nhất Thượng đẳng thần ” và được nhân dân nhiều nơi ở đồng bằng Bắc Bộ và Bắc Trung Bộ tôn thờ. Ngoài ra, đền Chầu còn là nơi lưu giữ, bảo tồn truyền thống văn hóa tốt đẹp của dân tộc, là trung tâm sinh hoạt văn hóa tinh thần của cộng đồng làng xã, nơi giáo dục truyền thống “uống nước nhớ nguồn”, hướng con người hướng thiện, tránh xa điều ác.
2.4. Đền Chầu Đệ Tứ ở Nam Định:
Đền thờ ở xã An Thái, tổng An Thái, huyện Vụ Bản, tỉnh Nam Định (cũng là quê hương của Châu): Là bề tôi của cận Mẫu, Chầu Đệ Tứ cũng được xây dựng tại quần thể Phủ Dầy, thuộc thôn Quy Hướng Xã An Thái, tổng An Thái, huyện Vụ Bản, tỉnh Nam Định.
3. Dâng lễ Chầu Đệ Tứ như thế nào cho đúng?
Ngày 14 tháng 3 âm lịch hàng năm được nhiều nơi thống nhất là ngày lễ chính của Chùa. Vào thời điểm này, khách hành hương từ khắp nơi thường đến chiêm bái trước ngôi chùa thứ tư để tỏ lòng biết ơn đối với ông, đồng thời cũng để cầu bình an, may mắn và thuận lợi. Mọi người sốt sắng chuẩn bị mọi lễ vật, thành tâm cầu xin Chầu Bà Đệ Tứ.
Lễ Chầu thường có màu vàng giống với màu áo Chầu mặc khi về Hầu Đồng. Thấu hiểu điều đó, những vật phẩm được dâng lên Chầu Đệ Tứ luôn là những món quả màu vàng mang sắc thái trang nhã, thể hiện sự thành tâm của người đến xin lễ.
Tuy nhiên, dù sắm gì để dâng lên Chầu Đệ Tứ đi chăng nữa, thì lòng thành tâm, hướng về cái thiện vẫn luôn phải là điều cốt lõi. Chỉ khi tâm tịnh, chúng ta mới có được cuộc sống an nhiên.
4. Bản Văn Chầu Đệ Tứ:
Đấng Nam thiên, nữ trung Nghiêu Thuấn
Đất Sơn Nam có đấng trâm oanh
Quý hương An Thái xã danh
Có chầu đệ tứ hách danh dõi truyền.
Điều thời phụng mệnh Hoàng thiên
Ngự đồng ánh bóng khắp miền gần xa.
Ra uy sát quỷ trừ tà
Chiêu tài tiếp lộc gần xa cho đồng.
Khâm sai đệ tứ tuỳ tòng
Chiêu Dung công chúa ngự đồng cứu dân.
Trong nghĩa thân ngoài thời nghĩa dưỡng
Nương uy trời độ lượng bao dung
Mặt hoa tươi tốt má hồng
Gồm lo tứ đức tam tòng vẻ vang.
Mày ngài tóc phượng vấn ngang
Lưng ong má phấn xem càng tốt tươi.
Miệng chầu cười trăm hoa đua nở
Đáng lên tài tiên nữ bồng lai
Vào chầu ra giọng khoan thai
Đã trong hiển ứng lại ngoài tối linh.
Chốn thiên đình ca ngâm chầu chực
Các bộ nàng náo nức dâng huê
Chầu thôi lại trở ra về
Khi ra Thiên Bản lúc về Đồi Ngang.
Miếu giữa đường gia ban sắc chỉ
Bốn chữ vàng chính khí nghiêm trang
Lân vờn phượng múa tòa vàng
Thị tòng bộ chúng tiên nàng đôi bên.
Có phen lên thanh sơn tú thuỷ
Hoá phép mầu lục trí thần thông
Quản cai tam phủ công đồng
Quyền chầu coi sóc đền rồng vào ra.
Sổ tam toà chép biên sau trước
Lại sửa sang gương lược trầu cau
Dù ai tiến cúng khẩn cầu
Quyền chầu ra rộng vào tâu thông hành.
Lên thiên đình ngự về thuỷ phủ
Tiến văn chầu kích cổ tam không
Mời chầu trắc giáng điện trung
Hay còn nam bắc tây đông chốn nào.
Trên thiên tào còn đang tra sổ
Hay chầu còn đổi số cho ai
Có phen chơi cảnh bồng lai
Hay về An Thái là nơi quê nhà.
Có phen ra kinh đô thành thị
Vào kính thiên toạ vị hồng lâu
Rong chơi năm cửa nhà lầu
Hay chơi Phố Mới, cầu Châu, cầu Rền.
Lên trên đến Cầu Đông, cầu Giác
Trở ra về Hàng Bạc, Hàng Ngang
Hàng Buồm chầu lại dạo sang
Mã Mây, Phố Mới, Hàng Đường, Đồng Xuân.
Dạo chơi khắp hết xa gần
Hàng Đồng, Hàng Thiếc, Hàng Cân, Hàng Đào
Chợ huyện, Chùa Tháp,Đình Ngang
Cấm chỉ, đền Cờn các vạn dưới sông.
Có phen chầu ngự thuyền rồng
Qua hồ Trúc Bạch lại dong Tây Hồ.
Lệnh truyền tiên nữ chèo đua
Qua đền Trấn Võ lên chùa Huyền Thiên.
Vực Kim Ngưu có đền An Thái
Cảnh hội đồng có dải Tô giang
Thiên Tích chầu lại dạo sang
Sai các tiên nàng chầu chực dâng hoa.
Phút thôi chầu chở ra về
Ngự trong bản điện sớm khuya hội đồng
Có phen chầu ngự đường trong
Dạo khắp phủ tía lầu hồng vào ra.
Có phen chơi Đồi Ngang,Phố Cát
Đứng nhởn nhơ bóng mát cây cao
Nghệ An chầu lại từng vào
Dạo chơi các chốn lầu cao Kinh Thành.
Có phen chầu chực tỉnh Thanh
Sòng Sơn Ba Dội tập tành vui chơi.
Thường vãng lai bán hàng chiều khách
Thấy ai là ngang ngược ra tay
Mặc ai phù phép tìm thầy
Thành tâm lễ bái chầu dày lại tha.
Lòng kính chúc hương hoa tịnh thuỷ
Hoá phép màu lục trí thần thông
Kiêm tri tam phủ công đồng
Tốc lai giáng hạ từ trung thay là
Ngôi đền thờ khâm sai công chúa
Chầu Mai Hoa tối tú chứng minh
Đền thờ phượng cổ anh linh
Khuông phù đệ tử khang ninh thọ trường
