Đền Ngọc Sơn luôn là niềm tự hào của người dân Hà Thành. Ngôi đền này không chỉ mang vẻ đẹp cổ kính mà còn mang ý nghĩa tâm linh to lớn đối với người dân Hà Nội. Mỗi khi mùa thi đến, nơi đây chật ních học sinh, sinh viên đến thắp hương mong đỗ đạt. Ngoài ra, đây còn là điểm tham quan không thể bỏ qua của du khách trong nước và quốc tế mỗi khi đặt chân đến thủ đô ngàn năm văn hiến.
Mục lục bài viết
1. Đền Ngọc Sơn ở đâu?
Đền Ngọc Sơn nằm trên đảo ngọc của hồ Hoàn Kiếm, thủ đô Hà Nội. Ngôi đền này được xếp hạng di tích quốc gia đặc biệt của Việt Nam. Đền Ngọc Sơn được xây dựng vào thế kỷ 19. Ban đầu, ngôi đền là nơi thờ vị hoàng đế có công dẹp ác, sau thờ Phật và cuối cùng chuyển sang thờ vị anh hùng Trần Hưng Đạo, người có công trong cuộc chiến chống quân Nguyên – Mông xâm lược và Văn Xương Đế Quân (ngôi sao đảm trách văn chương khoa bảng).
Ngôi đền này không chỉ là chốn tâm linh, mà còn là một điểm du lịch nổi tiếng ở Hà Nội, thu hút du khách nước ngoài với vẻ cổ kính, trầm mặc, uy nghiêm và đậm nét văn hóa, lối kiến trúc xưa vẫn được bảo tồn đến tận ngày nay.
2. Đền Ngọc Sơn thờ ai?
Câu hỏi đặt ra khi bạn tìm hiểu về bài viết này là đền Ngọc Sơn giữa hồ Hoàn Kiếm thờ ai, câu trả lời là thờ anh hùng Hưng Đạo Đại Vương Trần Quốc Tuấn và thần Văn Xương Đế Quân trong Tam Sinh Tam Thế. Đi vào thêm một chút nữa, thấy đền Ngọc Sơn còn thờ Phật, bàn thờ Công Đồng, Tam tòa Thánh Mẫu,… Nho giáo thể hiện rõ quan niệm tam giáo đồng nguyên của người Việt thời bấy giờ. Có thể dễ dàng nhận thấy những đặc điểm này qua sự sắp xếp, đan xen giữa đền thờ, hoành phi và kiến trúc của đền Ngọc Sơn.
3. Sự tích đền Ngọc Sơn:
Sự tích đền Ngọc Sơn gắn liền với câu chuyện về vua Lý Thái Tổ. Khi dời đô ra Thăng Long, ông đổi tên ngôi đền hiện có là Ngọc Tượng. Đến thời Trần, đền được đổi tên là Ngọc Sơn để tưởng nhớ các anh hùng liệt sĩ đã hy sinh trong cuộc kháng chiến chống Nguyên Mông. Do lâu ngày đền không được tu bổ nên đã bị sập.
Thời Lê đời Vĩnh Hựu, chúa Trịnh Giang cho xây Điện Thụy Khánh trên nền đền Ngọc Sơn cũ và đắp hai ngọn núi đất ở bờ phía Đông đối diện với đền Ngọc Sơn và gọi là núi Đào Tai Ngọc Bội. Cuối thời Lê, Lê Chiêu Thống cho người phá cung Thụy Khánh. Sau đó, một nhà hảo tâm tên là Tín Trai đã xây dựng một ngôi chùa trên nền cũ của cung Thụy Khánh và đặt tên là chùa Ngọc Sơn để thờ Phật.
Chùa xây quay về hướng Nam, phía trước có tháp, tạo nên một phong cảnh thơ mộng, trữ tình, được nhiều người viếng thăm. Dưới sự tàn phá của thời gian, ngôi chùa dần mục nát. Một thời gian sau, con trai ông Tín Luyện đã quyên góp từ thiện cho chùa. Họ đã phá bỏ ngôi tháp và cải tạo ngôi chùa thành một ngôi đền thờ Văn Xương Đế Quân, vị thần cai quản công danh và tài lộc của mọi người.
Năm 1865, đền Ngọc Sơn được trùng tu do Nho sĩ Nguyễn Văn Siêu phụ trách. Ngôi đền mới được đắp bằng đất và có tường đá bao quanh. Ngoài ra, ông còn cho xây dựng một số công trình khác như: đình Trấn Ba, bắc chiếc cầu từ bờ đông sang chùa gọi là cầu Thê Húc, dựng Đài Nghiên bên tả chùa, dựng động Tháp trên núi Ngọc Bội ở phía đông.
Ở đền Ngọc Sơn không chỉ thờ Văn Xương Đế Quân mà còn thờ Hưng Đạo Đại Vương Trần Quốc Tuấn và thần y Lã Tổ. Đền Ngọc Sơn dù bị phong hóa bởi tàn tích của thời gian vẫn đứng sừng sững uy nghi, tráng lệ.
4. Kiến trúc của đền Ngọc Sơn:
Đền Ngọc Sơn là minh chứng cho sự kết hợp hài hòa giữa các tôn giáo trong nhiều năm. Địa danh này cũng thể hiện rõ quan niệm “tam giáo đồng nguyên” của người Việt, nghĩa là đồng tôn tương ái, hòa hợp. Cụ thể, nơi đây không chỉ thờ Văn Xương Đế Quân, Trần Hưng Đạo mà còn thờ Phật A Di Đà, Quan Vân Trường, Lã Động Tân.
Hơn nữa, nơi đây còn là một kiệt tác nghệ thuật giữa lòng thủ đô hiện đại với kiến trúc đền chùa đậm nét Bắc Bộ. Ngôi đền được xây dựng theo kiến trúc hình chữ Tam. Ngôi đền chính được hình thành bởi hai ngôi đền liền kề. Tượng Trần Quốc Tuấn được đặt trên một bệ đá cao 1m, hai bên là bậc đá. Hình tượng Văn Xương Đế Quân đứng uy nghiêm, tay cầm bút, dáng vẻ thư thái, tao nhã. Đền Ngọc Sơn mái vuông, tám mái, mái hai tầng có tám cột dựng đứng chống đỡ. Ngoài ra, cột ngoài của ngôi đền được làm bằng đá, cột trong làm bằng gỗ quý hiếm. Sự kết hợp các chất liệu này làm cho ngôi đền trở nên độc đáo, tăng thêm vẻ tôn nghiêm, hấp dẫn cho ngôi đền và thể hiện tài năng của người thiết kế.
Ngoài ra, xung quanh đền Ngọc Sơn còn có một số công trình độc đáo khác như: Cầu Thê Húc, Tháp Bút, Đài Nghiên, đình Trấn Ba. Cầu Thê Húc là cây cầu đưa du khách lên chùa. Cầu được sơn màu đỏ, chân cầu làm bằng những chiếc cột lớn rất đẹp. Tên gọi của cây cầu này mang ý nghĩa rất độc đáo “Nơi đón ánh nắng sớm mai” hay còn có thể hiểu là “Ngưng tụ vầng hào quang”.
Tháp Bút nằm ở cửa đền Ngọc Sơn trước cầu Thê Húc. Tháp được xây dựng vào năm 1865 trên núi Ngọc Bội dựa trên ý tưởng của Nho sĩ Nguyễn Văn Siêu. Tháp được xây bằng đá, đỉnh tháp có hình chóp núi ngược, ba chữ “Tả Thanh Thiên” có nghĩa là viết lên trời xanh.
Đài Nghiên là cửa cuốn trước đền. Phía trên cửa có một nghiên mực bằng đá hình quả đào cắt đôi theo chiều dọc, bên dưới có ba con ếch. Trên đỉnh nghiên khắc một lời giải thích, nội dung nói về việc sử dụng nghiên mực dưới góc độ triết học.
Cách chùa về phía nam là đình Trấn Ba, có nghĩa là đình chắn sóng, cái tên ám chỉ một trụ cột đứng vững giữa những làn sóng không lành mạnh của văn hóa hiện đại. Đình được thiết kế theo hình vuông, tám mái, hai tầng mái có tám cột, bên trong bốn cột gỗ, bên ngoài bốn cột đá, trên cột có câu đối “Kiếm hữu dư linh quang nhược thủy/ Văn long đại khối thọ như sơn”.
5. Những lưu ý khi tham quan đền Ngọc Sơn:
‐ Trong chùa, không đặt tiền thật hoặc tiền âm phủ trên bàn thờ hoặc đài hành lễ. Có thể đặt tiền âm phủ vào đình nhưng không nên đặt tiền thật.
‐ Rượu, bia, thuốc lá không được đặt trên bàn thờ Phật, nhưng có thể đặt trên bàn thờ Thánh.
‐ Nhiều bạn có thói quen mang đồ từ chùa chiền về bàn thờ tại gia, điều này là không nên. Đồ đã cúng rồi không còn gì để cúng lại. Ngoài ra, nhiều đồ vật chứa trường khí âm ảnh hưởng không tốt đến bàn thờ.
‐ Không được lấy cành lộc đặt trên bàn thờ trong nhà. Cành lộc chứa nhiều trường khí xấu có hại cho tổ tiên, thần linh trong nhà.
‐ Ăn nói phải nhẹ nhàng, ăn mặc lịch sự, không được tùy tiện chỉ vào đền thần.
‐ Không nên chụp ảnh ở khu thờ tự.
‐ Khi thắp hương không để hương bị tắt.
‐ Chỉ cần bỏ tiền vào hòm công đức, không rải tiền khắp chùa.
‐ Khi vào chính điện của đền, chùa không được vào bằng cửa chính mà phải qua hai cửa phụ, đồng thời không được đẫm lên bậu cửa.
‐ Khi bước đi không nên cắt ngang qua mặt các người đang quỳ lạy.
‐ Muốn hành lễ thì không được quỳ sau người thắp hương. Tùy theo giáo phái, có thể đứng/quỳ trong buổi lễ, nhưng bạn phải đi lên trước.
‐ Không dâng, cúng thức ăn mặn trong chùa như đình, đền. Đa số chúng ta nghĩ rằng chỉ có trong chùa mới được cúng chay và Thánh Thần mới được cúng mặn, điều này không phải vậy.
‐ Khi làm lễ ở đền Ngọc Sơn cần lưu ý hành lễ từ chính điện rồi từ phải qua trái vào sâu bên trong.
‐ Khi vào chính điện, người ta vào từ hai cửa bên, không qua cửa giữa mà phải bước qua bậu cửa.
6. Thời điểm thích hợp để đến đền Ngọc Sơn:
Đền Ngọc Sơn luôn tấp nập du khách trong nước và quốc tế đến tham quan, chiêm bái. Đây cũng là nơi học sinh thường lui tới mỗi khi mùa thi đến. Bạn có thể đến thăm ngôi đền bất cứ lúc nào. Nếu đến cúng thì nên đến vào ngày rằm hoặc mùng một hàng tháng.
Nếu đến để tham quan, bạn không nên đi đền Ngọc Sơn vào hai ngày này để tránh đông đúc, bạn sẽ không được chiêm ngưỡng, khám phá hay cảm nhận vẻ đẹp của ngôi đền trong những ngày đó. Ngoài ra, nếu muốn lưu giữ những khoảnh khắc cầu Thê Húc trước chùa, bạn nên chọn những ngày nắng đẹp, thời tiết dễ chịu.
Đền Ngọc Sơn luôn là niềm tự hào của người dân Hà Thành. Ngôi đền này không chỉ mang vẻ đẹp cổ kính mà còn mang ý nghĩa tâm linh to lớn đối với người dân Hà Nội. Mỗi khi mùa thi đến, nơi đây chật ních học sinh, sinh viên đến thắp hương mong đỗ đạt. Ngoài ra, đây còn là điểm tham quan không thể bỏ qua của du khách trong nước và quốc tế mỗi khi đặt chân đến thủ đô ngàn năm văn hiến.
