Đoạn trích "Đất Nước" thuộc chương V của trường ca "Mặt đường khát vọng". Đây là đoạn thơ tiêu biểu cho phong cách thơ Nguyễn Khoa Điềm. Với cảm xúc nồng nàn, suy tư sâu lắng, lối thơ trữ tình chính luận, tác giả đã thể hiện hình ảnh đất nước tiêu biểu cho thơ ca Việt Nam. Để hiểu rõ hơn, mời bạn tham khảo bài viết Dẫn chứng liên hệ Đất nước của Nguyễn Khoa Điềm.
Mục lục bài viết
1. Dẫn chứng liên hệ Đất nước của Nguyễn Khoa Điềm :
- Dẫn chứng liên hệ thứ 1
Khi nói đến niềm tự hào về sự trường tồn của đất nước qua mấy ngàn năm lịch sử trong câu thơ “Khi ta lớn lên Đất Nước đã có rồi”, ta cũng thấy Nguyễn Trãi từng khẳng định điều ấy trong bài “Bình Ngô đại cáo”:
“Như nước Đại Việt ta từ trước
Vốn xưng nền văn hiến đã lâu”
- Dẫn chứng liên hệ thứ 2
Khi phân tích câu thơ “Đất Nước có trong những cái ngày xưa mẹ thường hay kể”. Để thấy được vai trò của những câu truyện cổ tích trong đời sống tinh thần của nhân dân ta, chúng ta có thể liên hệ đến những câu thơ trong bài Truyện cổ nước mình của Lâm Thị Mỹ Dạ.
“Tôi yêu truyện cổ nước tôi
Vừa nhân hậu lại tuyệt vời sâu xa
Thương người rồi mới thương ta
Yêu nhau dù mấy cách xa cũng tìm”
- Dẫn chứng liên hệ thứ 3
Từ hình ảnh “Tóc mẹ thì bới sau đầu” ta có thể liên hệ đến ca dao:
“Tóc ngang lưng vừa chừng em bới
Để chi dài bối rối lòng anh”
- Dẫn chứng liên hệ thứ 4
Khi phân tích nghĩa tình của cha mẹ trong câu thơ “Cha mẹ thương nhau bằng gừng cay muối mặn” gợi ta nhớ đến lời ca dao quen thuộc, thấm đậm tình nghĩa thủy chung:
“Tay bưng chén muối đĩa gừng
Gừng cay muối mặn xin đừng quên nhau”
- Dẫn chứng liên hệ 5
Trường ca “Mặt đường khát vọng” của Nguyễn Khoa Điềm nằm trong số những tác phẩm tiêu biểu của thơ phong trào thơ chống Mĩ. Hàng loạt các tập thơ ra đời đã thể hiện lòng yêu nước sục sôi, tinh thần đấu tranh anh dũng của thế hệ trẻ miền Nam. Thơ của họ là tiếng lòng của những con người nguyện sống chết cho non sông:
“Nếu thơ con bất lực
Con xin nguyện trọn đời
Dùng chính trái tim mình làm trái phá
Sống chết một lần thôi.”
(Trần Quang Long)
Thơ của họ bừng bừng khí thế hào hùng của tuổi trẻ trong đấu tranh giải phóng quê hương:
“Ta nghe chừng đoàn người ngựa Thăng Long
Đang phá vỡ trùng vây, đập tan quân cướp nước
Ta đã thấy vành đai mở rộng
Thành phố rộn ràng khoác áo tứ thân.”
(Nguyễn Kha)
Thơ Nguyễn Khoa Điềm nói riêng và thơ chống Mĩ nói chung đã góp phần tạo nên hình ảnh đẹp của thế hệ trẻ miền Nam: yêu nước, sẵn sàng hi sinh, chiến đấu bảo vệ đất nước.
2. Dẫn chứng liên hệ Đất nước của Nguyễn Khoa Điềm hay nhất:
- Dẫn chứng liên hệ thứ 1
Nói đến nỗi nhớ trong câu thơ “Đất nước là nơi em đánh rơi chiếc khăn trong nỗi nhớ thầm”
Ta có thể liên hệ đến nỗi nhớ trong “Sóng” – Xuân Quỳnh:
“Lòng em nhớ đến anh
Hay nỗi nhớ mãnh liệt trong “Tương tư chiều” – Xuân Diệu:
“Anh nhớ tiếng. Anh nhớ hình. Anh nhớ ảnh
- Dẫn chứng liên hệ thứ 2
Từ hình ảnh thơ “Đất nước là nơi em đánh rơi chiếc khăn trong nỗi nhớ thầm”, còn làm ta nhớ đến những vần ca dao lay động lòng người, bồi hồi xao xuyến trước tình cảm chân thành của những trái tim đương thời say đắm:
“Khăn thương nhớ ai
Khăn rơi xuống đất
Khăn thương nhớ ai
- Dẫn chứng liên hệ thứ 3
Khi phân tích: “Thời gian đằng đẵng/ Không gian mênh mông/ Đất Nước là nơi dân mình đoàn tụ”. Ta thấy: Câu thơ ngầm ngợi ca dân mình đã gắn bó, đoàn kết dựng nước và giữ nước, bảo vệ từng tấc đất quê hương qua bốn nghìn năm lịch sử.
Ý thơ làm ta nhớ đến những lời cuối trong bản “Tuyên ngôn độc lập” của Chủ tịch Hồ Chí Minh: “Toàn thể dân tộc Việt Nam quyết đem tất cả tinh thần và lực lượng, tính mạng và của cải để giữ vững quyền tự do, độc lập ấy”.
- Dẫn chứng liên hệ thứ 4
+ Khi phân tích câu thơ “Trong anh và em hôm nay/ Đều có một phần Đất Nước”, với tư tưởng trong ta luôn có một phần Đất Nước, ta có thể liên hệ đến tác phẩm “Quê hương” của Giang Nam:
“Nay yêu quê hương vì trong từng nắm đất
Có một phần máu thịt của em tôi”
- Dẫn chứng liên hệ thứ 5
+ Đất Nước có trong những cái ngày xửa ngày xưa mẹ thường hay kể
Không khí cổ tích huyền diệu đã được gợi nhắc đến qua nhịp điệu “ngày xửa ngày xưa”. Đó chính là nhịp điệu ngàn đời của thần thoại, cổ tích và nó đã đánh thức trong tâm trí mỗi người không gian riêng của những phép màu thần thoại với đôi hài bảy dặm, với Thánh Gióng vươn vai thành tráng sĩ, với cô Tấm thảo hiền từ quả thị bước ra,… Gắn với không khí cổ tích ấy, Đất Nước càng trở nên kì diệu, thiêng liêng.
+ Đất Nước bắt đầu với miếng trầu bây giờ bà ăn
Từ câu thơ của Nguyễn Khoa Điềm, ta nhớ đến miếng trầu têm cánh phượng của cô Tấm, nhớ đến một trong những truyện cổ tích xưa nhất của người Việt: “Sự tích trầu cau”, nhớ đến câu thành ngữ “Miếng trầu là dầu câu chuyện” và những lời hát dân ca da diết trữ tình: “Ăn một miếng trầu, gặp đây ăn một miếng trầu/ Không ăn cầm lấy cho nhau vừa lòng/ Trầu này trầu tính trầu tình/ Ăn vào cho đỏ môi mình môi ta“… Miếng trầu vốn là biểu tượng đẹp của nhân duyên tình nghĩa. Lời thơ hàm súc Nguyễn Khoa Điềm gợi lên những nét riêng trong đời sống sinh hoạt, trong phong tục tập quán và bản sắc tâm hồn người dân Việt Nam.
+ Đất Nước lớn lên khi dân mình biết trồng tre mà đánh giặc
Trong cảm nhận của Nguyễn Khoa Điềm, Đất Nước hiện lên với truyền thống yêu nước chống ngoại xâm, lời thơ như có sự cộng hưởng của những câu ca dao xưa:
“Thù này ắt hẳn còn lâu
Trồng tre thành gậy gặp đâu đánh què.”
Suốt chiều dài lịch sử bốn nghìn năm, dân tộc ta luôn luôn phải đương đầu với những thế lực ngoại xâm hung bạo. Trong những cuộc trường chinh không nghỉ ấy, cây tre Việt Nam đã lập nên bao kì tích. Từ truyền thuyết “Thánh Gióng” – khúc ca hào hùng về truyền thống yêu nước yêu nước chống ngoại xâm của nhân dân Việt Nam đã thấy hiển hiện hình bóng cây tre. Chàng trai làng Gióng nhổ tre làm vũ khí đánh tan giặc Ân xâm lược. Trong những cuộc kháng chiến vệ quốc anh hùng, cây tre, đòn gánh tre, chông tre, mũi tên tre,… đã tham dự vào cuộc chiến đấu và lập nên bao chiến công. Lời thơ Nguyễn Khoa Điềm vừa làm hiện lên sống động hình ảnh cây tre trong lịch sử dân tộc chống ngoại xâm, vừa đem lại những nhận thức về đất nước ở phương diện: Đất Nước có trong truyền thống yêu nước đánh giặc ngàn đời của nhân dân ta.
3. Dẫn chứng liên hệ Đất nước của Nguyễn Khoa Điềm ấn tượng:
- Dẫn chứng liên hệ thứ 1
Hình ảnh so sánh “Đất Nước là máu xương của mình” gợi ta liên tưởng đến câu thơ:
“Ôi Tổ quốc ta, ta yêu như máu thịt,
Như mẹ cha ta, như vợ như chồng”
- Dẫn chứng liên hệ thứ 2
Khi nói đến trách nhiệm của cá nhân đối với Đất Nước “Em ơi em đất nước là máu xương của mình/ Phải biết gắn bó và san sẻ / Phải biết hoá thân cho dáng hình xứ sở / Làm nên Đất Nước muôn đời…”
Chúng ta có thể liên hệ đến những câu hát như:
“Đừng hỏi Tổ quốc đã làm gì cho ta, mà phải hỏi rằng ta đã làm gì cho Tổ quốc hôm nay”
Hay liên hệ đến những khát vọng cống hiến trong bài “Tự nguyện”:
“Nếu là chim, tôi sẽ là loài bồ câu trắng
Nếu là hoa tôi sẽ là một đoá hướng dương
Nếu là mây, tôi sẽ là một vầng mây ấm
- Dẫn chứng liên hệ thứ 3
Khi nói đến ý thức giữ gìn và truyền lại những giá trị văn hóa, tinh thần của thế hệ trước cho thế hệ sau trong đoạn thơ: “Họ giữ và truyền cho ta hạt lúa ta trồng,… Có nội thù thì vùng lên đánh bại” ta có thể liên hệ đến “Báng súng” của Hoàng Trung Thông:
“Ta lại viết bài thơ trên báng súng
Con lớn lên đang viết tiếp thay cha
Người đứng dậy viết tiếp người ngã xuống
Ngày hôm nay viết tiếp ngày hôm qua”.
- Dẫn chứng liên hệ thứ 4
Từ ý thơ “Biết quý công cầm vàng những ngày lặn lội” ta có thể liên tưởng đến câu ca dao:
“Cầm vàng mà lội qua sông
- Dẫn chứng liên hệ thứ 5
Nói về tinh thần yêu nước, bất khuất của người Việt Nam trong quá trình đấu tranh chống giặc ngoại xâm:
“Biết trồng tre đợi ngày thành gậy
Đi trả thù mà không sợ lâu dài”
Ta có thể liên hệ đến những câu ca dao ngợi ca tinh thần quật khởi của dân tộc:
“Thù này ắt hẳn còn lâu
THAM KHẢO THÊM:
