Đặc điểm khí hậu Việt Nam và nhận xét khí hậu nước ta

1. Đặc điểm khí hậu Việt Nam:

Khí hậu của Việt Nam, nằm ở vị trí đặc biệt trên bán cầu Bắc, thuộc vùng vòng đai khí hậu nhiệt đới, thể hiện đặc điểm của một khí hậu nhiệt đới ẩm gió mùa, độc đáo và đa dạng.

Tính chất nhiệt đới:

Hàng năm, Việt Nam nhận lượng bức xạ mặt trời đáng kể, đặc biệt là ở các tỉnh phía Nam, gần xích đạo. Nền nhiệt của đất nước này cao, với nhiệt độ trung bình hàng năm dao động từ 22 đến 27 độ C, vượt quá tiêu chuẩn của nền khí hậu nhiệt đới. Thời lượng nắng trung bình tùy thuộc vào địa phương và địa hình, nhưng trung bình mỗi năm là khoảng 3000 giờ. Sự phân bố thời gian nắng không đồng đều tạo nên cảnh quan thời tiết đặc sắc, từ nơi nắng quanh năm đến nơi có số giờ nắng hài hòa.

Tính chất ẩm:

Lượng mưa trung bình ở Việt Nam dao động từ 700mm đến 5000mm, tuy nhiên, thực tế chỉ nhận được khoảng 1400 đến 2400mm. Đa phần lượng mưa này tập trung vào mùa mưa, chiếm 80-90% tổng lượng mưa hàng năm. Độ ẩm trong không khí lên đến khoảng 80%, kết hợp với lượng mưa lớn, tạo nên hiện tượng nồm ẩm phổ biến.

Tính chất gió mùa:

Việt Nam trải qua 4 loại gió chính: gió tây ôn đới, gió mậu dịch, gió mùa và gió địa phương. Trong số này, gió mùa đóng vai trò quan trọng trong đặc điểm khí hậu của đất nước. Gió mùa là loại gió thổi theo mùa, phát sinh từ sự chênh lệch nhiệt độ và áp suất khí quyển. Có gió mùa mùa đông và gió mùa mùa hạ.

– Trong mùa đông, gió mùa Đông Bắc và gió tín phong xuất hiện ở bán cầu bắc. Ở miền Bắc, thời tiết trở nên lạnh khô, trong khi ở phía Nam, gió Tín phong bán cầu bắc tạo ra mùa khô ở Tây Nguyên và khu vực Nam Bộ.

– Trong mùa hè, gió mùa tây nam và hiện tượng gió phơn xuất hiện, gây mưa lớn và đặc trưng cho khí hậu mùa hè.

Các vùng nước biển và ven biển Trung Bộ thường chịu ảnh hưởng của gió Tín phong bán cầu bắc, tạo ra mùa mưa đặc trưng. Sự di chuyển của gió mùa tạo ra những đặc điểm khí hậu độc đáo, đồng thời, những hiện tượng thời tiết không thường xuyên như rét sớm, rét muộn, mưa lớn hay khô hạn thường xuyên xuất hiện, làm cho khí hậu Việt Nam trở nên phong phú và đa dạng.

2. Nhận xét khí hậu nước ta:

Khí hậu của Việt Nam, mặc dù nằm trong vùng nhiệt đới, nhưng có sự phân bố đa dạng và đặc trưng riêng biệt giữa ba miền: Bắc, Trung Bộ và Nam.

Miền Bắc, với đặc điểm khí hậu cận nhiệt đới ẩm, trải qua hai mùa chính là mùa Hạ và mùa Đông. Mùa Đông kéo dài từ tháng 11 đến tháng 3, khi không khí lạnh từ Cao nguyên Xibia xâm nhập sâu xuống, tạo điều kiện cho luồng không khí từ đông bắc. Hệ thống áp suất thấp trên nước Úc mạnh lên làm tăng cường gió đông bắc lạnh giá, gây ra 3-4 đợt lạnh giá hàng tháng, làm giảm nhiệt độ ở miền Bắc, đôi khi giảm tới 4-5°C (7-9°F). Nên miền Bắc có thể trải qua mùa lạnh khô, đặc trưng với nhiệt độ giảm mạnh.

Miền Trung Bộ, Trung và Nam Trung Bộ thuộc loại khí hậu nhiệt đới gió mùa, với phần cực Nam Trung Bộ và Nam Bộ có đặc điểm nhiệt đới xavan. Đặc biệt, do nằm ở rìa phía Đông Nam của châu Á, giáp Biển Đông, miền Trung Bộ, Trung và Nam Trung Bộ chịu ảnh hưởng trực tiếp của khí hậu gió mùa mậu dịch. Nơi này có nhiệt độ khá cao quanh năm, và trải qua một mùa khô kéo dài, ít biến động nhiều trong năm.

Miền Nam có đặc trưng với hai mùa rõ rệt: mùa mưa và mùa khô. Mùa mưa thường bắt đầu từ cuối tháng 4 hoặc đầu tháng 5 và kéo dài đến tháng 10. Miền Nam ít xuyên tạc bởi mặt trận lạnh, nên có xu hướng lạnh ít so với miền Bắc. Sự phân biệt giữa mùa mưa và mùa khô ở miền Nam là rõ ràng, tạo nên một chu kỳ thời tiết đặc trưng.

Việt Nam còn có vùng khí hậu ôn đới và nhiệt đới, với vùng ôn đới có 4 mùa rõ rệt, trong khi vùng nhiệt đới chỉ có hai mùa: mùa nắng và mùa mưa. Miền Bắc mang 2 mùa, nhưng không hoàn toàn trong vùng ôn đới, trong khi miền Nam mang 2 mùa và thuộc hoàn toàn trong vùng nhiệt đới.

Sự đa dạng và phân hoá của khí hậu Việt Nam xuất hiện từ Bắc vào Nam, từ Tây sang Đông, từ thấp lên cao. Miền Bắc trải qua mùa Hạ và Đông, với nhiệt độ giảm sâu trong các đợt lạnh giá. Miền Nam trải qua mùa mưa và mùa khô, với sự lạnh ít hơn và nhiệt độ quanh năm cao. Khu vực Đông Trường Sơn có mùa mưa lệch về thu đông, và miền khí hậu biển Đông mang tính chất gió mùa nhiệt đới hải dương.

Cũng đáng chú ý, khí hậu của Việt Nam thường biến động mạnh và có sự thất thường, như năm rét sớm, năm rét muộn, mưa lớn hoặc khô hạn, và sự xuất hiện của các cơn bão, tập trung chủ yếu ở các tỉnh duyên hải Bắc Bộ và Trung Bộ.

3. Những yếu tố ảnh hưởng đến khí hậu Việt Nam:

Khí hậu ở Việt Nam thể hiện sự phân hóa đa dạng, tạo nên bức tranh thời tiết đặc sắc từ miền bắc đến miền nam. Mỗi khu vực không chỉ có sự chuyển đổi giữa mùa khô và mùa mưa, mà còn đan xen với mùa xuân và mùa thu. Điều này có thể giải thích qua những nhân tố quan trọng dưới đây:

– Nhân tố vị trí địa lý:

Vị trí địa lý của Việt Nam chủ yếu nằm trong vành đai khí hậu nhiệt đới của bán cầu bắc. Điều này dẫn đến việc mọi tỉnh thành trong nước đều trải qua 2 lần mặt trời đi qua thiên đỉnh trong một năm. Tuy nhiên, sự phân hóa thời tiết xuất hiện từ bắc xuống nam do chiều dài của lãnh thổ, tạo nên đặc trưng riêng biệt cho từng khu vực.

– Nhân tố địa hình:

Với ¾ diện tích là đồi núi, Việt Nam có đa dạng địa hình từ đồi thấp đến núi cao. Điều này làm cho khí hậu Việt Nam chịu ảnh hưởng đáng kể từ địa hình. Tùy thuộc vào độ cao, khí hậu nước ta biến đổi từ cận nhiệt đới, nhiệt đới đến khí hậu núi cao. Hơn nữa, hướng của sườn núi cũng góp phần phân biệt thời tiết – sườn đón gió thường mang theo mưa nhiều, trong khi sườn gió khuất thường khô hanh và ít mưa.

– Nhân tố gió mùa:

Với vị trí đặc biệt ở giữa châu á, Việt Nam trải qua hoạt động của 2 loại gió mùa hàng năm, tác động lần lượt vào mùa đông và mùa hạ. Điều này ảnh hưởng đến đặc trưng của khí hậu nước ta.

+ Mùa đông:

Gió mùa đông bắc xuất hiện ở miền bắc và bắc trung bộ từ tháng 11 đến tháng 4 năm sau. Thời kỳ này là lạnh nhất trong năm với giảm nhiệt độ và độ ẩm không khí. Hà nội trở nên lạnh khô và, ở phía nam, gió tín phong bán cầu bắc thay thế, tạo mưa cho các vùng biển trung bộ và khô hạn cho tây nguyên và khu vực nam bộ.

+ Mùa hạ:

Gió mùa tây nam xuất hiện vào mùa hè, mang theo mưa lớn và đặc trưng cho khí hậu mùa hè. Hiện tượng gió phơn cũng là một yếu tố quan trọng tạo ra mưa lớn trong mùa này.

Ngoài các yếu tố tự nhiên, Việt Nam cũng chứng kiến tác động ngày càng tăng của biến đổi khí hậu. Những biểu hiện như năm rét sớm, năm rét muộn, lượng mưa lớn, hay khô hanh đều trở thành phổ biến. Mùa bão cũng là một thách thức, với những năm có ít bão đến và những năm có nhiều cơn bão mạnh.

Những nhân tố này kết hợp tạo nên bức tranh đa dạng và phức tạp của khí hậu Việt Nam, nơi mỗi khu vực đều có những đặc điểm riêng biệt, đồng thời đối mặt với biến động thời tiết và hiện tượng thất thường đặc trưng cho vùng nước này.