Cuộc đời, phong cách và sự nghiệp sáng tác Lưu Quang Vũ

1. Tiểu sử của nhà văn, nhà soạn kịch Lưu Quang Vũ:

1.1 Tiểu sử:

 Lưu Quang Vũ (17 tháng 4 năm 1948 – 29 tháng 8 năm 1988) là nhà viết kịch, nhà thơ kiêm nhà văn hiện đại của Việt Nam.

Ông sinh tại xã Thiệu Cơ, huyện Hạ Hoà, tỉnh Phú Thọ tuy nhiên quê gốc thì ở quận Hải Châu, thành phố Đà Nẵng, là con trai nhà soạn kịch Lưu Quang Thuận và bà Vũ Thị Khánh, và tuổi thơ sống tại Phú Thọ cùng cha mẹ. Khi hoà bình lập lại (1954) gia đình ông chuyển đến sinh sống tại Hà Nội. Thiên hướng và năng khiếu nghệ thuật của ông đã được bộc lộ từ rất sớm và cũng chính vùng quê trung du Bắc Bộ ấy đã ghi dấu ấn trong những sáng tác của ông sau này.

Từ 1965 đến 1970 ông nhập ngũ và phục vụ trong Quân chủng Phòng không-Không quân. Đây là thời kỳ thơ Lưu Quang Vũ bắt đầu thăng hoa.

Văn học 1970 đến 1978: xuất ngũ rồi làm đủ thứ việc để sống như làm ở Xưởng Cao su Đường sắt do Tạ Đình Đề làm Giám đốc, làm hợp đồng với nhà xuất bản Giải phóng, chấm công trong một đội cầu đường, viết pa-nô, áp phích, . ..

Từ 1978 đến 1988: Lưu Quang Vũ làm biên tập Tạp chí Sân khấu và bắt đầu sáng tác kịch nói với vở diễn đầu tay Sống mãi tuổi 17 viết lại theo kịch bản của Vũ Duy Kỳ.

Em gái Lưu Quang Vũ là Lưu Khánh Thơ hiện đang làm việc tại toà soạn Tạp chí Nghiên cứu Văn học của Viện Văn học. Em trai là Lưu Quang Hiệp, nguyên là hiệu trưởng Trường Đại học Thể dục Thể thao.

1.2. Cuộc đời:

Lưu Quang Vũ kết hôn 2 lần, lần thứ nhất với diễn viên điện ảnh Tố Uyên năm 1969. Tố Uyên sinh năm 1948. Hai người li hôn năm 1972 do Lưu Quang Vũ ngoại tình. Lưu Quang Vũ và Tố Uyên có một con trai tên là Lưu Minh Vũ, hiện đang là người dẫn chương trình của Đài Truyền hình Việt Nam.

Lần thứ hai, ông đã tái hôn với nữ nhân tình Xuân Quỳnh (1942-1988), tên thật Nguyễn Thị Xuân Quỳnh) năm 1973. Xuân Quỳnh hơn Lưu Quang Vũ 6 tuổi, đã từng kết hôn và có một con riêng. Tháng 2 năm 1975, họ có với nhau một con trai đặt tên là Lưu Quỳnh Thơ. Lưu Quỳnh Thơ sau đó mất lúc 13 tuổi cùng với chồng trong vụ tai nạn năm 1988.

Giữa lúc tài năng đang ở độ chín thì Lưu Quang Vũ qua đời vì một tai nạn ô tô trên quốc lộ số 5 tại Hải Dương, cùng với người vợ là nhà thơ Xuân Quỳnh và con trai Lưu Quỳnh Thơ.

2. Phong cách sáng tác:

Nhắc đến Lưu Quang Vũ là ta luôn nghĩ về một nhà viết kịch lớn trong nền văn học hiện đại Việt Nam. Một tài năng trong lĩnh vực văn học nghệ thuật và trong mỗi một lĩnh vực ông luôn để lại ấn tượng sâu sắc trong lòng bạn đọc đến tận ngày nay.

Thơ ca của Lưu Quang Vũ không chỉ giàu tình cảm, mang nhiều tâm trạng mà còn vô cùng sâu sắc và bay bổng. Sự nghiệp sáng tác của ông rất phong phú với bao gồm đa dạng thể loại khác nhau như: Văn xuôi, thơ, kịch, . ..

Các tác phẩm của Lưu Quang Vũ bắt đầu nổi lên vào khoảng những năm 80, lúc đó đất nước đang trong giai đoạn chiến tranh và cực kỳ khó khăn. Những tác phẩm của ông đã để lại một dấu ấn trong lòng bạn đọc về sự sâu sắc và nhân văn. Ra đi khi tuổi đời còn trẻ trung và sự nghiệp đang trên đà thăng hoa thế nhưng số lượng tác phẩm để lại không nhiều. 10 năm miệt mài sáng tác của ông đã viết nên gần 50 vở kịch và tất cả các vở kịch đó đều được các đoàn kịch lớn dàn dựng lại của nhiều đạo diễn danh tiếng.

Vở kịch “Hồn anh ba da hàng thịt” là một tác phẩm nổi bật trong sự nghiệp cầm bút của ông. Tác phẩm kể về bi kịch cuộc đời của Trương Ba phải sống cuộc đời bên ngoài một nẻo, bên trong một nẻo. Tác phẩm giúp bạn đọc nhận thấy rằng nếu muốn hạnh phúc chúng ta cần phải cân bằng được cả thể xác và tâm hồn.

3. Tác phẩm tiêu biểu:

Mùa hè đang đến, Người lính đánh cọp, Một vùng mặt trận, Người tốt nhà số 5, Ngọc Hân công chúa, Hồn của đất, Ông vua hoá rồng, Vắng mặt trong hồ sơ, Chiếc ô công lý, Ông không phải là bố tôi, Điều không thể mất, Ai là thủ phạm, Mây trắng của cuộc đời tôi, . ..

Hồn Trương Ba da hàng thịt là câu chuyện dân gian vốn lưu truyền hàng ngàn năm nay, nói về Trương Ba, một kỳ thủ khiến thần tiên cũng phải bó tay, do sơ suất của những bậc thần tiên trên trời nên đành chấp nhận chết khi chưa hết hạn. Để cứu vãn sai lầm, họ đã quyết định đưa hồn Trương Ba nhập vào xác anh hàng thịt mới mất và từ đấy hồn Trương Ba ở trong xác anh hàng thịt đã tạo nên bao tình huống éo le, bi hài. Năm 1981, Lưu Quang Vũ bắt tay vào sáng tác vở kịch “Hồn Trương Ba da hàng thịt”.

Bệnh sĩ là kịch bản sân khấu đầu tay của tác giả Lưu Quang Vũ. Vở kịch là một trong những tác phẩm sân khấu xuất sắc nhất của Lưu Quang Vũ kể về bối cảnh xã hội 26 năm trước đây với các vấn đề có nhiều tính xã hội và đời sống mà đến bây giờ người xem vẫn cảm thấy thấm nhuần. Vở kịch là sự phê phán một kẻ có thói “sĩ diện hão” hay nói rộng hơn là lên án nhiều người trong xã hội lúc bấy giờ thời bao cấp.

Ngay sau khi ra mắt khán giả vào năm 1983, vở chèo đầu tay “Nàng Sita” của hai cha con kịch gia nổi tiếng Lưu Quang Thuận – Lưu Quang Vũ, đạo diễn Doãn Hoàng Giang đã trở thành hiện tượng với khán giả.

Mối tình đẹp và đau thương của nàng Sita và hoàng tử Pơ Liêm do nghệ sĩ Lâm Bằng và Quốc Chiêm thể hiện ngày đó khiến hàng triệu khán giả cảm động. Gương mặt điển trai, thư sinh và tiếng ca chèo ngọt ngào của Quốc Chiêm đã hút hồn biết bao khán giả nữ. Hàng ngàn khán giả nam cũng mê mẩn trước nét đẹp đằm thắm cùng diễn xuất đầy xúc cảm của “nàng Sita” Lâm Bằng. ..

4. Nhận định về Lưu Quang Vũ:

Cảm hứng đau thương về đất nước, quê hương đã cho Vũ có thêm nhiều vần thơ đẹp rung động sâu sắc để lại giá trị lâu bền (Đất nước đàn bầu, Việt Nam ơi, Người cùng tôi, Gió và tình yêu thổi trên đất nước mình, Sông Hồng, Năm 1954, Khâm Thiên, Hồ sơ mùa hạ 1972. ..) Mảng thơ này của Vũ mở ra một cõi, không ai bì được. Đó là một đỉnh cao của thơ Việt Nam thời chiến và đỉnh ấy mang tên Lưu Quang Vũ lẻ loi và chất ngất. – Nhà phê bình văn học Phạm Xuân Nguyên

Tâm nguyện và đích cuối cùng mà Lưu Quang Vũ mong muốn truyền tải trong tác phẩm của anh là ý thức công dân trước đời sống xã hội, các giá trị đạo đức về hạnh phúc, cách ứng xử trong môi trường đầy biến động. Những điều này có giá trị lâu dài. – NSƯT Đào Quang

Tính nhân văn được khắc sâu trong nhiều kịch bản với các chủ đề khác nhau đã góp phần làm cho kịch Lưu Quang Vũ có sức sống bền lâu dài. Mỗi lần đọc lại, xem lại, chúng ta vẫn phát hiện thấy các giá trị nhân văn được tác giả gửi gắm. – Nhà phê bình văn học Ngô Thảo

Không chỉ đóng góp trong đổi mới tư duy nghệ thuật sân khấu, kịch của Lưu Quang Vũ cũng xuất hiện theo cách riêng gây dấu ấn và hiệu quả nhất định đối với sự nghiệp xây dựng đất nước ở một giai đoạn khó khăn.

5. Một mối tình đẹp của nhà soạn kịch Lưu Quang Vũ và thi sĩ Xuân Quỳnh

Với nhiều người yêu thơ thì cuộc tình đẹp của Lưu Quang Vũ và Xuân Quỳnh không phải là điều quá mới mẻ, nó đã trở thành biểu tượng cho những xúc cảm mãnh liệt, cháy bỏng trong tình yêu. Mối tình ấy đơm hoá từ những vết rạn của cuộc hôn nhân cũ, cũng chính điều đó đã khiến hai người có thêm sự đồng điệu và hiểu về nhau.

Hạnh phúc của hai nhà thơ được vun đắp trong ngôi nhà đơn sơ, rộng vỏn vẹn sáu mét vuông, giản dị với những bức thư viết tay, không cầu kỳ nhưng vẫn ngập tràn tình cảm. Qua nhiều thế kỷ, chúng ta vẫn không ngừng thổn thức khi đọc lại những lá thư tình của hai người thi sĩ đa sầu, đa cảm và hết lòng vì tình yêu.

Qua viết lên được bài thơ hay rất cần nguồn cảm hứng thật đẹp và dạt dào như đối với Lưu Quang Vũ thì tình yêu với vợ là thi cảm vô tận để ông chắp bút thành những tác phẩm ngọt ngào, đi sâu vào lòng người.

Bài ca ấy không phải là dở dang là một trong những bài thơ cuối cùng Lưu Quang Vũ viết cho Xuân Quỳnh, trước khi hai người mất trong một vụ tai nạn. Tác phẩm ấy một lần nữa được cất lên tại chương trình nghệ thuật “Đêm thơ, nhạc, kịch” Lưu Quang Vũ – Xuân Quỳnh: Tình yêu ở lại “làm cho khán giả bồi hồi nhớ đến một cuộc tình đẹp nhưng đầy đau thương.

Niềm cảm hứng trong Lưu Quang Vũ, bên cạnh việc đến với tình yêu nó cũng bắt nguồn từ nhiều điều tưởng chừng giản đơn, nhỏ nhặt trong đời sống, thế nhưng sự thông minh, nhanh nhạy trong ông đã tạo ra động lực để tác giả chắp bút. Nhận xét về ông, nghệ sĩ nhân dân Lê Khanh đã chia sẻ:

“Những vấn đề mà tất cả chúng ta ai cũng thấy hằng giờ, hằng ngày thì phần lớn mọi người sẽ quay mặt đi, riêng Lưu Quang Vũ ngoảnh lại day dứt, bật cười, nuối tiếc và thôi thúc mình phải viết.”

Dẫu có qua bao lớp bụi dày của năm tháng, thế hệ sau luôn nhớ về Lưu Quang Vũ với một mối tình khắc cốt ghi tâm và nhiều tác phẩm để đời, còn mãi với thời gian.