Cùng trẻ vị thành niên bỏ nhà đi có vi phạm pháp luật không?

1. Một số đặc điểm về tâm sinh lý của trẻ vị thành niên: 

Có thể nói, lứa tuổi vị thành niên là lứa tuổi cần được đặc biệt quan tâm bởi trong giai đoạn này thì trẻ em đang dần thay đổi về mặt tâm sinh lý. Tại Việt Nam, trẻ vị thành niên được xác định là trẻ em dưới 18 tuổi. Do những thay đổi về mặt sinh học, vì thế trẻ vị thành niên bị kéo theo nhiều thay đổi về mặt tâm lý. Với những đặc điểm sinh lý riêng biệt thì trẻ vị thành niên đang dần muốn khẳng định mình nên rất dễ thay đổi về tính cách và cách ứng xử, đây cũng là một trong những đặc điểm khiến cho trẻ vị thành niên rất dễ bị dụ dỗ và lôi kéo. Cụ thể như sau:

– Tính độc lập, trẻ vị thành niên bắt đầu có xu hướng tách ra và ít phụ thuộc hơn vào cha mẹ của chúng, những đứa trẻ muốn thể hiện sự độc lập của mình nên đôi khi chúng chống đối lại những quan điểm của cha mẹ;

– Trẻ vị thành niên luôn muốn cố gắng để khẳng định mình như một người lớn, vì vậy chúng bắt chước các hành vi và lối tư duy của người lớn, trong quan hệ tình cảm thì trẻ vị thành niên đang dần chuẩn bị cho một mối quan hệ yêu đương, chúng rất khó phân biệt giữa đâu là tình yêu và đâu là tình bạn, rất dễ mơ mộng và đôi khi cũng rất dễ đổ vỡ và chán nản. Trẻ vị thành niên đang học cách biểu lộ tình cảm và biểu lộ cảm xúc, phát triển khả năng được yêu, dần dần bày tỏ thái độ thân mật hơn trong mối quan hệ với người khác;

– Về trí tuệ, trẻ vị thành niên rất thích lối tư duy độc lập, suy diễn theo quan điểm lý tưởng hóa. Giai đoạn phát triển đặc biệt này ảnh hưởng mạnh mẽ đến lối tư duy của trẻ gây ra nhiều lo ngại cho các bậc phụ huynh và cho cộng đồng. Tuổi vị thành niên đôi khi còn bộc lộ tính phụ thuộc và sự khủng hoảng về nhân cách kéo theo đó là những hoang mang về mặt tâm lý, các em đang muốn khám phá chính bản thân mình. Vì thế cho nên, nếu không được quan tâm một cách triệt để thì tuổi vị thành niên rất dễ bị lôi kéo vào con đường phạm pháp.

2. Cùng trẻ vị thành niên bỏ nhà đi có vi phạm pháp luật không?

2.1. Hành vi cùng trẻ vị thành niên bỏ nhà đi có vi phạm pháp luật không? 

Theo như phân tích ở trên thì trẻ vị thành niên là lứa tuổi rất dễ bị dụ dỗ và lôi kéo. Hiện nay nhiều người đặt ra câu hỏi: Cùng trẻ bị thanh niên bỏ nhà ra đi thì có bị coi là hành vi vi phạm pháp luật hay không? Để trả lời được câu hỏi này thì cần phải xem xét trên nhiều phương diện. Cụ thể như sau:

– Nếu như những chủ thể cũng được xác định là trẻ vị thành niên, có quan điểm giống nhau và cùng nhau bỏ nhà ra đi, không có ý định thực hiện hành vi lôi kéo và dụ dỗ trẻ vị thành niên vào con đường phạm pháp, thì khi đó hành vi cùng trẻ bị thanh niên bỏ nhà ra đi sẽ không bị coi là hành vi vi phạm pháp luật, tuy nhiên trường hợp này rất ít xảy ra trong xã hội;

– Ngược lại, đối với những chủ thể thông qua hoạt động dụ dỗ và lôi kéo trẻ em, sau đó cùng trẻ vị thành niên bỏ nhà ra đi để lợi dụng trẻ em, lôi kéo hoặc ép buộc trẻ em thực hiện các hành vi vi phạm pháp luật, thì sẽ bị coi là hành vi vi phạm và phải chịu chế tài phù hợp với mức độ hậu quả gây ra trên thực tế. 

Vì thế đối với hành vi cùng trẻ vị thành niên bỏ nhà ra đi, xuất phát từ mục đích dụ dỗ và lôi kéo, sử dụng trẻ vị thành niên trái quy định của pháp luật nhằm mục đích trục lợi cá nhân, thì sẽ bị coi là hành vi vi phạm pháp luật và phải chịu mức xử phạt hành chính theo quy định tại Nghị định 130/2021/NĐ-CP của Chính phủ về việc quy định xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực bảo trợ, trợ giúp xã hội và trẻ em, thậm chí là có thể bị truy cứu trách nhiệm hình sự nếu thỏa mãn cấu thành tội phạm trong Bộ luật hình sự năm 2015.

2.2. Mức xử phạt đối với hành vi cùng trẻ vị thành niên bỏ nhà đi: 

Căn cứ theo quy định tại Điều 23 của Nghị định 130/2021/NĐ-CP của Chính phủ về việc quy định xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực bảo trợ, trợ giúp xã hội và trẻ em, nếu như bất kỳ chủ thể nào có hành vi cùng trẻ bị thanh niên bỏ nhà ra đi nhằm mục đích dụ dỗ và lôi kéo, buộc trẻ vị thành niên phải đi lang thang hoặc lợi dụng trẻ em trục lợi cá nhân, thì sẽ bị xử phạt với mức cụ thể như sau: 

Thứ nhất, phạt tiền từ 10.000.000 đồng đến 15.000.000 đồng đối với một trong các hành vi sau đây:

– Thực hiện hành vi tổ chức, hoặc hành vi ép buộc trẻ em đi xin ăn dưới bất kì hình thức nào;

– Cho thuê trẻ em, hoặc thực hiện hành vi cho mượn trẻ em hoặc sử dụng trẻ em để xin ăn trái quy định của pháp luật.

Thứ hai, phạt tiền từ 20.000.000 đồng đến 25.000.000 đồng đối với một trong các hành vi sau đây:

– Thực hiện hành vi dẫn dắt, rủ rê trẻ em, xúi giục, hành vi dụ dỗ, dùng các thủ đoạn để lôi kéo, kích động, lợi dụng, ép buộc làm trung gian giao dịch hoạt động bóc lột trẻ em;

– Dẫn dắt, hành vi rủ rê, hoặc các thủ đoạn nhằm mục đích xúi giục, dụ dỗ, lôi kéo, kích động, lợi dụng trẻ em lao động trái quy định của pháp luật;

– Bắt trẻ em phải lao động trong những môi trường nặng nhọc, bắt trẻ em phải lao động trước độ tuổi theo quy định của pháp luật, lao động quá thời gian và vượt quá khả năng của trẻ, bắt trẻ em làm việc trong những môi trường nặng nhọc nguy hiểm hoặc những môi trường độc hại gây ảnh hưởng nghiêm trọng đến sức khỏe của trẻ em, Bắt trẻ em làm việc ở những nơi mất an ninh và trật tự và có ảnh hưởng xấu đến quá trình phát triển và nhận thức của trẻ em, sử dụng trẻ em làm các công việc ngoài danh mục được pháp luật cho phép hoạt động;

– Bóc lột sức lao động của trẻ em.

Thứ ba, hình thức xử phạt bổ sung có thể áp dụng trong trường hợp này là tịch thu tang vật, phương tiện vi phạm hành chính. Ngoài ra, biện pháp khắc phục hậu quả có thể được áp dụng là:

– Buộc nộp lại số lợi bất hợp pháp có được do thực hiện hành vi vi phạm quy định của pháp luật;

– Buộc chịu mọi chi phí để khám bệnh, chữa bệnh (nếu có) cho trẻ em đối với hành vi vi phạm quy định pháp luật. 

3. Cùng trẻ vị thành niên bỏ nhà đi có bị truy cứu trách nhiệm hình sự không? 

Hiện nay pháp luật hình sự chưa có quy định nào cụ thể về việc truy cứu trách nhiệm hình sự đối với hành vi cùng trẻ vị thành niên bỏ nhà ra đi. Tuy nhiên khi các chủ thể thực hiện hành vi cùng trẻ bị thanh niên bỏ nhà ra đi thì có thể kéo theo nhiều hệ lụy, và nếu như xét thấy các hậu quả đó đầy đủ các yếu tố cấu thành tội phạm theo quy định của pháp luật thì hoàn toàn có thể bị truy cứu trách nhiệm hình sự về các tội danh tương ứng. Nhìn chung thì các chủ thể khi thực hiện hành vi cùng trẻ bị thanh niên bỏ nhà ra đi có thể bị truy cứu trách nhiệm hình sự về một số tội phạm cơ bản sau:

Thứ nhất, tội dụ dỗ, ép buộc hoặc chứa chấp người dưới 18 tuổi phạm pháp căn cứ theo quy định tại Điều 325 của Bộ luật hình sự năm 2015. Hành vi khách quan của tội phạm được quy định có thể là:

– Rủ rê, lôi kéo, mua chuộc, kích động hoặc xúi giục người dưới 18 tuổi phạm tội hoặc sống sa đoạ;

– Đe doạ, uy hiếp, dùng vũ lực hoặc có hành vi khác ép buộc người dưới 18 tuổi phạm tội hoặc sống sa đoạ;

– Chứa chấp người dưới 18 tuổi phạm pháp.

Điều luật quy định 2 khung hình phạt chính và 1 khung hình phạt bổ sung. Khung hình phạt cơ bản được quy định là hình phạt tù từ 01 năm đến 05 năm. Khung hình phạt tăng nặng được quy định là hình phạt tù từ 03 năm đến 07 năm. Các dấu hiệu định khung hình phạt tăng nặng được quy định là dấu hiệu về số lượng nạn nhân, về độ tuổi của nạn nhân … Khung hình phạt bổ sung (có thể được áp dụng) là phạt tiền từ 10 triệu đồng đến 100 triệu đồng.

Thứ hai, tội giao cấu hoặc thực hiện các hành vi quan hệ tình dục khác với người từ 13 tuổi đến dưới 16 tuổi căn cứ theo quy định tại Điều 145 của Bộ luật hình sự năm 2015. Tội phạm này được quy định là hành vi giao cấu hoặc quan hệ tình dục khác của người từ đủ 18 tuổi trở lên với người từ đủ 13 tuổi đến dưới 16 tuổi. Tội phạm này được quy định nhằm bảo vệ sự phát triển bình thường về tâm sinh lí của người ở độ tuổi dưới 16 tuổi (và đã đủ 13 tuổi), ngăn chặn hành vi lợi dụng sự non nớt, nhẹ dạ để đẩy họ vào những quan hệ tình dục quá sớm, gây ảnh hưởng xấu về mọi mặt cho họ. Điều luật quy định 03 khung hình phạt chính và 01 khung hình phạt bổ sung. Khung hình phạt cơ bản có mức phạt tù từ 01 năm đến 05 năm. Khung hình phạt tăng nặng thứ nhất có mức phạt tù từ 03 năm đến 10 năm được quy định cho trường hợp phạm tội có một trong các tình tiết định khung hình phạt tăng nặng theo quy định pháp luật. 

Thứ ba, tội hiếp dâm người dưới 16 tuổi căn cứ theo quy định tại Điều 142 của Bộ luật hình sự năm 2015. Tội này gồm 02 trường hợp, đó là trường hợp nạn nhân từ đủ 13 tuổi đến dưới 16 tuổi và trường hợp nạn nhân chưa đủ 13 tuổi.

– Trong trường hợp nạn nhân từ đủ 13 tuổi đến dưới 16 tuổi, hành vi phạm tội của tội này được quy định như hành vi phạm tội của tội hiếp dâm (Điều 141 Bộ luật Hình sự năm 2015);

– Trong trường hợp nạn nhân chưa đủ 13 tuổi, hành vi phạm tội của tội này được quy định chỉ là hành vi giao cấu hoặc hành vi quan hệ tình dục khác mà không đòi hỏi có thủ đoạn phạm tội như ở tội hiếp dâm.

Điều luật quy định 03 khung hình phạt chính và 01 khung hình phạt bổ sung. Khung hình phạt cơ bản có mức phạt tù từ 07 năm đến 15 năm. Khung hình phạt tăng nặng thứ nhất có mức phạt tù từ 12 năm đến 20 năm được quy định cho trường hợp phạm tội có một trong các tình tiết định khung hình phạt tăng nặng theo quy định của pháp luật. 

4. Một số lưu ý ngăn chặn trẻ vị thành niên vi phạm pháp luật: 

Trước tình trạng gia tăng đối tượng vi phạm pháp luật ở độ tuổi vị thành niên, thì cần phải thực hiện tốt một số giải pháp sau đây:

Thứ nhất, theo như phân tích ở trên thì lứa tuổi vị thành niên có diễn biến tâm lý vô cùng phức tạp, vì vậy cha mẹ cần phải thường xuyên trò chuyện và gần gũi để trở thành người bạn của các con, hiểu biết hơn về mong muốn và suy nghĩ của các con, khéo léo tìm hiểu các mối quan hệ bạn bè xoay quanh chúng để kịp thời quản lý và định hướng sao cho phù hợp. Đặc biệt đối với những đứa trẻ có hoàn cảnh gia đình đặc biệt ví dụ như cha mẹ ly hôn, gia đình thường xuyên xảy ra hiện tượng bạo lực, những đứa trẻ bị mồ côi … thì địa phương cần phải tạo công ăn việc làm cho các cháu khi chúng không còn đi học để tránh thời gian nhàn rỗi, rất dễ bị các đối tượng khác lôi kéo vào các tệ nạn xã hội và các hành vi vi phạm pháp luật.

Thứ hai, tăng cường vai trò quản lý và giáo dục của nhà trường cùng các đoàn thể xã hội. Kịp thời phát hiện ra các hành vi vi phạm tại các địa điểm kinh doanh internet hoặc các quán bar … – nơi mà trẻ vị thành niên hay tới lui để tụ tập và dẫn tới hiện tượng phạm tội. Tập trung rà soát các đối tượng thanh thiếu niên bỏ nhà đi lang thang để phối hợp với các gia đình quản lý và phòng mưa sự tham gia của các em trong các băng nhóm phạm tội.

Thứ ba, thường xuyên thực hiện các phong trào thi đua dạy tốt và học tốt trong nhà trường, chú trọng hơn nữa các buổi sinh hoạt chuyên đề và nâng cao nhận thức pháp luật của học sinh, khơi gợi giấc mơ và nhiệt huyết của tuổi trẻ, hướng trẻ em đến những hoạt động lành mạnh và biết sống vì cộng đồng.

Các văn bản pháp luật được sử dụng trong bài viết: 

– Bộ luật Hình sự năm 2015 (sửa đổi, bổ sung năm 2017);

– Nghị định 130/2021/NĐ-CP của Chính phủ về việc quy định xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực bảo trợ, trợ giúp xã hội và trẻ em.