Có thể nói, công an xã là một trong những lực lượng trực tiếp thực hiện các biện pháp phòng ngừa, phát hiện và đấu tranh phòng chống tội phạm tại cấp cơ sở. Vậy câu hỏi đặt ra: Công an xã, phường có được kiểm tra các cơ sở kinh doanh hay không?
Mục lục bài viết
1. Công an xã, phường có được kiểm tra các cơ sở kinh doanh không?
1.1. Hiểu như thế nào về lực lượng công an xã, phường?
Căn cứ theo quy định tại văn bản hợp nhất Luật Công an nhân dân năm 2018, thì có thể hiểu công an xã là lực lượng vũ trang bán chuyên trách, làm nòng cốt phong chào bảo vệ an ninh tổ quốc và đảm bảo an ninh trật tự an toàn xã hội ở cấp cơ sở, chịu sự lãnh đạo trực tiếp và toàn diện của cấp ủy Đảng, sự quản lý và điều hành của Uỷ ban nhân dân xã và sự chỉ đạo cũng như hướng dẫn nghiệp vụ của công an cấp trên. Hay theo từ điển Bách khóa công an nhân dân Việt Nam cũng ghi nhận rằng, công an xã là lực lượng vũ trang bán chuyên trách được tổ chức theo đơn vị hành chính cấp xã ở những nơi không bố trí lực lượng công an chính quy, có trách nhiệm tham mưu cho cấp ủy đảng và Uỷ ban nhân dân xã về công tác đảm bảo an ninh trật tự trên địa bàn xã và thực hiện việc quản lý nhà nước về an ninh trật tự ở cấp xã.
Theo đó thì có thể đưa ra khái niệm cơ bản về công an xã phường: là lực lượng vũ trang bán chuyên trách, được tổ chức theo một mô hình thống nhất ở địa bàn xã phường nhằm đảm bảo an ninh trật tự, làm nòng cốt thực hiện phong trào toàn dân bảo vệ an ninh tổ quốc và tiến hành các công tác quản lý nhà nước về an ninh trật tự ở cơ sở. Nhìn chung thì thành phần của công an xã phường bao gồm trưởng công an xã, phó công an xã và công an viên.
1.2. Công an xã, phường có được kiểm tra các cơ sở kinh doanh hay không?
Để trả lời cho câu hỏi: công an xã phường có được kiểm tra các cơ sở kinh doanh hay không? Thì cần phải xác định được, theo quy định của pháp luật hiện nay thì chủ thể nào có thẩm quyền kiểm tra các cơ sở kinh doanh. Nhìn chung thì có thể hiểu, việc kiểm tra các cơ sở kinh doanh chính là hoạt động xem xét và xác minh, làm rõ các tình tiết và vụ việc từ đó đưa ra kết luận của cơ quan nhà nước có thẩm quyền, tiến hành theo định kỳ hoặc theo tin báo đột xuất bất ngờ khi có căn cứ cho rằng cơ sở đó đang có hành vi trái pháp luật. Quá trình kiểm tra các cơ sở kinh doanh cũng cần phải có căn cứ và tiến hành theo trình tự và thủ tục do pháp luật quy định. Tùy từng trường hợp khác nhau mà công an xã phường vẫn có thể được phép tiến hành kiểm tra các cơ sở kinh doanh. Cụ thể như sau:
Thứ nhất, Theo quy định tại Điều 15 của văn bản hợp nhất Luật Công an nhân dân năm 2018 hiện hành, ghi nhận về quyền hạn của công an nhân dân, trong đó thể hiện rằng, công an nhân dân là lực lượng có thẩm quyền quản lý vấn đề về an ninh trật tự liên quan đến các ngành nghề kinh doanh có điều kiện để bảo vệ việc tuân thủ quy định của pháp luật tại các cơ sở. Như vậy thì công an là lực lượng có thẩm quyền quản lý về các lĩnh vực an ninh trật tự liên quan đến các hoạt động kinh doanh có điều kiện và các dịch vụ được bảo vệ theo quy định của pháp luật trong một số trường hợp nhất định.
Thứ hai, căn cứ theo thông tư
– Chỉ duy nhất cơ quan công an có thẩm quyền tiến hành cấp giấy chứng nhận đủ điều kiện về an ninh trật tự cho các cơ sở kinh doanh hoạt động mới được phép kiểm tra định kỳ việc chấp hành các quy định và các điều kiện này của các cơ sở kinh doanh;
– Các đơn vị sự nghiệp thuộc sự quản lý của công an nhân dân chỉ được tiến hành hoạt động kiểm tra các cơ sở kinh doanh trên địa bàn xã phường khi nhận thấy các cơ sở này có dấu hiệu vi phạm nghiêm trọng đến an ninh trật tự, sau khi có văn bản kiểm tra thì phải gửi kết quả kiểm tra cùng hình thức xử lý về cho đơn vị công an đã cấp giấy chứng nhận cho các cơ sở kinh doanh này được phép hoạt động;
– Công an các cấp theo chức năng và nhiệm vụ được giao khi có yêu cầu phục vụ nhiệm vụ tăng cường bảo vệ an ninh trật tự khu vực cần phải tiến hành kiểm tra đột xuất, thì phải được thủ trưởng đơn vị tiến hành phê duyệt và có sự chỉ đạo của công an cấp trên trong quá trình thực hiện;
– Cơ quan công an cấp trên có thẩm quyền kiểm tra việc chấp hành các quy định và các điều kiện về an ninh trật tự của các cơ sở kinh doanh thuộc phạm vi quản lý của cơ quan công an cấp dưới.
Như vậy thì có thể thấy, cơ quan nào có thẩm quyền cấp giấy chứng nhận điều kiện kinh doanh thì mới có thẩm quyền kiểm tra việc chấp hành các quy định của cơ sở kinh doanh đó. Công an cấp xã phường chỉ được phép tiến hành kiểm tra hoạt động của các cơ sở kinh doanh trên địa bàn xã phường mà mình quản lý khi phát hiện các cơ sở kinh doanh này có dấu hiệu vi phạm nghiêm trọng ảnh hưởng đến an ninh trật tự của khu vực hoặc khi có yêu cầu nhằm tăng cường bảo vệ an ninh trật tự, Đồng thời khi công an xã tiến hành hoạt động kiểm tra các cơ sở kinh doanh này thì phải có quyết định phê duyệt của thủ trưởng cơ quan công an cấp trên. Như vậy có thể nói, trong một số trường hợp thì lực lượng cảnh sát công an cấp xã vẫn có thể được phép tiến hành kiểm tra hoạt động của các cơ sở kinh doanh có điều kiện như dịch vụ cầm đồ, mua bán điện thoại di động, hoạt động nhà nghỉ hoặc karaoke … hay các ngành nghề kinh doanh có điều kiện khác theo quy định của chính phủ.
2. Chức năng và nhiệm vụ của công an xã, phường:
Nhiệm vụ, chức năng và quyền hạn của công an xã, phường được quy định tại văn bản hợp nhất Luật Công an nhân dân năm 2018 hiện hành. Cụ thể, công an xã phường có nhiệm vụ, quyền hạn như sau:
Thứ nhất, công an xã phường có nhiệm vụ tham mưu cho các cấp ủy và chính quyền về đảm bảo an ninh trật tự và là lực lượng nòng cốt trong xây dựng phong trào toàn dân bảo vệ an ninh tổ quốc. Nhìn chung thì lực lượng công an xã từ khi thành lập đến nay, trong các quy định của các văn bản pháp luật cũng như trên thực tế luôn chịu sự lãnh đạo “song trùng”. Công an xã là lực lượng vũ trang bán chuyên trách, là công cụ trọng yếu của đảng và nhà nước ở cấp xã để đảm bảo an ninh và trật tự, an toàn xã hội ở cơ sở nên vừa chịu sự lãnh đạo của cấp ủy, sự quản lý và điều hành của chính quyền, vừa chịu sự chỉ đạo và hướng dẫn về chuyên môn nghiệp vụ của công an cấp trên.
Thứ hai, công an xã là lực lượng nòng cốt trực tiếp đấu tranh phòng chống tội phạm và bài trừ tệ nạn xã hội. Trong công tác phòng ngừa phát hiện đấu tranh với các loại tội phạm, tệ nạn xã hội và đảm bảo ổn định tình hình an ninh trật tự ở cơ sở, công tác nắm tình hình có vai trò quan trọng và là cơ sở đề ra biện pháp chủ trương nhằm đảm bảo trật tự ở cấp xã. Để làm tốt công tác này thì lực lượng công an xã trong toàn quốc đã chủ động trong công tác nắm tình hình thể hiện chất lượng tin ngày càng tốt hơn và chính xác cũng như kịp thời hơn.
Thứ ba, công an xã là lực lượng chủ yếu làm nòng cốt giúp Uỷ ban nhân dân xã thực hiện chức năng và nhiệm vụ quản lý nhà nước về an ninh trật tự trên địa bàn. Quản lý hành chính về an ninh trật tự là một trong những biện pháp công tác của lực lượng công an nhân dân nói chung và lực lượng công an xã nói riêng. Quản lý hành chính về trật tự xã hội trên địa bàn xã phường được thể hiện trên các mặt công tác cụ thể sau đây:
– Về công tác đăng ký và quản lý nhân khẩu. Thông qua công tác đăng ký và quản lý tạm trú tạm vắng giúp công an xã nắm chắc tình hình biến động về nhân khẩu và hộ khẩu thuộc xã mình phụ trách để phục vụ kịp thời cho công tác nghiệp vụ của ngành, nhất là phát hiện đối tượng có lệnh truy nã, hay các đối tượng trốn thi hành án … để đưa trật tự kỷ cương đi vào nền nếp;
– Công tác quản lý vũ khí và vật liệu nổ, phòng cháy và chữa cháy. Phối hợp thường xuyên và chặt chẽ với xã hội, các ban ngành đoàn thể để tuyên truyền giáo dục và vận động nhân dân kê khai cam kết không tàng trữ và sử dụng vũ khí vật liệu nổ trái phép, phối hợp với các ban ngành có liên quan thường xuyên tuần tra và phát hiện cũng như xử lý các trường hợp vi phạm các quy định về quản lý vũ khí vật liệu nổ, về cấm sản xuất và buôn bán, tàng trữ và vận chuyển, đốt pháo nổ, góp phần ổn định tình hình và hạn chế đến mức thấp nhất các thiệt hại về người và tài sản cho nhân dân;
– Đối với công tác giữ gìn trật tự an toàn giao thông, thì lực lượng công an xã đã tham mưu cho các cấp ủy, chính quyền cơ sở tổ chức thực hiện các luật giao thông đường sắt, đường thủy, đường bộ và các nghị định của chính phủ trong công tác đảm bảo trật tự an toàn giao thông;
– Quản lý và giáo dục các đối tượng, cảm hóa những người vi phạm pháp luật ở cơ sở là nhiệm vụ chung của chính quyền cùng đoàn thể quần chúng ở cơ sở, đồng thời cũng là một trong những nhiệm vụ cơ bản của lực lượng công an xã. Tổ chức thực hiện có hiệu quả công tác này sẽ góp phần giảm “đầu vào” của số người tái vi phạm pháp luật nói chung và tái phạm tội nói riêng.
3. Vị trí và vai trò của công an xã, phường:
Quá trình ra đời và phát triển của lực lượng công an xã được xác định gắn liền với sự ra đời của lực lượng vũ trang cách mạng. Trong cao trào Xô Viết – Nghệ Tĩnh năm 1930 – 1931, “đội tự vệ đỏ” được thành lập để chống khủng bố và trấn áp phản cách mạng, giữ gìn an ninh trật tự ở nông thôn, Làm nòng cốt trong các cuộc đấu tranh của quần chúng và đây cũng chính là lực lượng tiền thân của các lực lượng vũ trang cách mạng Việt Nam nói chung và lực lượng công an xã nói riêng. Cách mạng tháng tám thành công để từng bước cùng cố tổ chức bộ máy chính quyền các cấp, tổ chức và hoạt động của lực lượng công an xã cũng đã hình thành: “Công việc chị an ở cấp xã do một ủy viên trong Uỷ ban kháng chiến kiêm hành chính xã phụ trách”. Trước đây, Bộ Nội vụ đã ghi nhận rằng: thành lập tại mỗi xã trong toàn quốc một Ban Công an gọi là Ban công an xã, nằm trong hệ thống tổ chức Việt Nam Công an vụ, đặt dưới quyền điều khiển trực tiếp của Uỷ ban kháng chiến kim hành chính xã, dưới quyền điều khiển chuyên môn của công an tỉnh và công an huyện. Bắt đầu từ thời điểm này, công an xã có tổ chức, bộ máy ổn định trong hệ thống cơ quan quản lý hành chính nhà nước ở cơ sở, chức năng nhiệm vụ cụ thể, rõ ràng là giữ gìn an ninh và trật tự ở cơ sở.
Vai trò nòng cốt của công an xã được thể hiện thông qua phát động phong trào toàn dân tự vệ an ninh tổ quốc và trong phòng ngừa đấu tranh với các loại tội phạm. Nhằm huy động sức mạnh to lớn của nhân dân trong phát hiện và đấu tranh với các loại tội phạm, các vi phạm khác nhằm đảm bảo an ninh trật tự ở từng vùng miền và trên toàn quốc, xây dựng và cũng cố thế trận an ninh nhân dân. Trong những năm qua thì lực lượng công an xã đã từng bước nhận thức đầy đủ tầm quan trọng của phong chào toàn dân tự vệ an ninh tổ quốc nên đã chú trọng tới công tác tham mưu cho cấp uỷ, chính quyền cấp xã và trực tiếp làm nòng cốt trong xây dựng phong trào bảo vệ an ninh tổ quốc, coi đó là nhiệm vụ chính yếu và hàng đầu của công an xã phường. Vì thế cho nên trong quá trình thực hiện các chủ trương và chính sách của đảng cũng như pháp luật của nhà nước, tùy thuộc vào tình hình và đặc điểm của từng địa phương thì lực lượng công an xã đã biết lồng ghép các chủ trương chính sách, chỉ thị và quyết định của đảng và pháp luật của nhà nước vào các phong chào đang có ở địa phương để vận động các tầng lớp nhân dân tham gia.
Trong đấu tranh phòng chống tội phạm, là lực lượng tại chỗ và thông thuộc địa bàn, là lực lượng gần dân và sát dân, mọi hoạt động của công an xã luôn gắn liền với dân và gắn liền với phong trào bảo vệ an ninh trật tự, vừa là bộ phận của chính quyền xã, nên lực lượng này là lực lượng chủ yếu giải quyết các vụ việc về an ninh trật tự. Đánh giá kết quả hoạt động của lực lượng công an xã cho thấy đây là lực lượng tại chỗ và trực tiếp giải quyết 80% những vấn đề về an ninh trật tự tại cơ sở. Đối với những vụ việc lớn về an ninh trật tự do công an cấp trên thụ lý và giải quyết theo quy định của pháp luật thì lực lượng công an xã cũng là lực lượng tiếp cận từ ban đầu, và phối hợp trong quá trình điều tra.
Các văn bản pháp luật được sử dụng trong bài viết:
– Văn bản hợp nhất Luật Công an nhân dân năm 2018;
– Thông tư 33/2010/TT-BCA của Bộ Công an quy định cụ thể điều kiện về an ninh, trật tự đối với một số ngành, nghề kinh doanh có điều kiện.
