Cơ sở lý luận về khởi tố vụ án hình sự theo yêu cầu của người bị hại

Bất kì một xã hội nào cũng luôn lấy con người làm trung tâm của mọi sự phát triển.  Liên quan đến con người đó là quyền con người, quyền này đã được đề cập đến từ lâu. Ngày nay khi xã hội ngày càng phát triển thì quyền con người lại ngày càng được đề cao hơn. Nhà nước ta với bản chất là nhà nước “của dân, do dân và vì dân”. Trong xã hội đó, con người vừa là mục tiêu vừa là động lực của cách mạng. Chính vì vậy, vấn đề bảo vệ quyền và lơi ích hợp pháp chính đáng của công dân được coi là yêu cầu trung tâm cuả  nội dung về nhà nước pháp quyền. Quyền con người được khẳng định trong nhiều văn bản pháp lý của nhà nước ta. Quan trọng nhất phải nói đến Hiến pháp – đạo luật cơ bản của nhà nước.

Điều 20  Hiến pháp Cộng hòa xã hôi chủ nghĩa Việt Nam năm 2013 quy định: “ mọi người có quyền bất khả xâm phạm về thân thể, được pháp luật bảo hộ về sức khỏe, danh dự và nhân phẩm; không bị tra tấn, bạo lực, truy bức, nhục hình hay bất kỳ hình thức đối xử nào khác xâm phạm thân thể, xúc phạm danh dự, nhân phẩm”. Quyền con người được pháp luật bảo vệ thông qua các hoạt động của hệ thống cơ quan hành pháp, tư pháp, lập pháp.

Pháp luật tố tụng hình sự với vai trò là một bộ phận của pháp luật cũng có những biện pháp khác nhau để bảo vệ quyền con người. Một quy định quan trọng phải nói đên ở đây đó là “ quyền yêu cầu khởi tố vụ án hình sự của người bị hại”. Người bị hại là người bị thiệt hại về thể chất và tinh thần hoặc tài sản do hành vi phạm tội gây ra, quyền và lợi ích hợp pháp của họ bị xâm hại nặng nề nhất. Vì vậy, bảo vệ quyền và lơi ích hợp pháp của những người tham gia tố tụng nói chung và người bị hại nói riêng là một vấn đề đang được quan tâm.

Ngoài ra xuất phát từ những nguyên tắc cơ bản của  Bộ luật tố tụng hình sự  là nguyên tắc “ Bảo đảm pháp chế xã hôi chủ nghĩa trong tố tụng hình sự”  ( Điều 3, nguyên tắc “tôn trọng và bảo vệ các quyền cơ bản của công dân” (điều 4), nguyên tắc “bảo hộ tính mạng, sức khỏe, danh dự, nhân phẩm, tài sản của công dân” ( Điều 7)… quy định về khởi tố vụ án hình sự theo yêu cầu của người bị hại cũng là sự cụ thể hóa các nguyên tắc trên.

>>> Luật sư tư vấn pháp luật trực tuyến qua tổng đài: 1900.6568

Quy định về khởi tố vụ án hình sự theo yêu cầu của người bị hại còn xuất phát từ mối quan hệ của các giai đoạn khởi tố  vụ án hình sự và các giai đoạn khác của quá trình tố tụng. Khởi tố vụ án hình sự theo yêu cầu của người bị hại là trường hợp đặc biệt mà khởi tố vụ án chỉ được thực hiện với các điều kiện có yêu cầu khởi tố của người bị hại. Khởi tố vụ án hình sự theo yêu cầu của người bị hại là giai đoạn mở đầu làm cơ sở cho các hoạt động tố tụng tiếp theo của quá trình giải quyết vụ án hình sự.