Đã ly hôn rồi có đòi lại được quyền nuôi con không? Điều kiện để khởi kiện đòi lại quyền nuôi con? Cách giành lại quyền nuôi con, quyền trực tiếp nuôi con sau khi đã ly hôn?
Ly hôn là việc không ai mong muốn, khi nó không chỉ là hệ quả của gia đình tan vỡ mà còn ảnh hưởng trực tiếp đến môi trường sống của những người con khi con cái không được sống trong một gia đình đầy đủ cả cha và mẹ. Thế nhưng, trong cuộc sống, có những chuyện không phải muốn mà được, cũng như khó mà hàn gắn một cuộc hôn nhân không hạnh phúc, bế tắc.
Khi ra Tòa án quyết định ly hôn, đồng nghĩa với việc vợ, chồng sẽ phải tự thỏa thuận hoặc thông qua Tòa án để xác định quyền trực tiếp nuôi con, dẫn đến việc một người được trực tiếp nuôi con còn người còn lại phải chấp nhận không được nuôi con mà chỉ được quyền thăm nom.
Tuy nhiên, tình cảm mẹ – con, cha – con là những tình cảm thiêng liêng không thể chia cắt, con cái là một phần “máu thịt” của cha, mẹ, nên dù đã ly hôn, quyền trực tiếp nuôi con cũng đã được quyết định trong bản án/quyết định có hiệu lực của Tòa án, những người không được trực tiếp nuôi con vẫn luôn mong mỏi về việc đòi lại, giành lại quyền nuôi con sau khi đã ly hôn.
Dưới đây là bài phân tích mới nhất của Luật Dương Gia về việc giành quyền nuôi con khi ly hôn và cách giành lại quyền nuôi con sau khi đã ly hôn theo quy định mới nhất. Nếu còn bất cứ thắc mắc nào liên quan đến trường hợp này hoặc các vấn đề pháp luật về hôn nhân gia đình khác, vui lòng liên hệ: 1900.6568 để được tư vấn – hỗ trợ!
Vậy vấn đề đặt ra là, họ có khả năng để đòi lại quyền nuôi con khi đã ly hôn không? Cách giành lại quyền nuôi con trong trường hợp này được xác định như thế nào? Về vấn đề này, trong phạm vi bài viết này, đội ngũ luật sư và chuyên viên Luật Dương gia sẽ đề cập đến quy định về việc thay đổi người trực tiếp nuôi con (thay đổi quyền nuôi con) sau khi ly hôn. Cụ thể như sau:
Trước hết, ly hôn – là khái niệm dùng để chỉ việc chấm dứt quan hệ hôn nhân, quan hệ vợ chồng giữa vợ và chồng, theo bản án/quyết định của Tòa án đã có hiệu lực pháp luật (khoản 14 Điều 3
Hiện nay, về việc giành lại quyền trực tiếp nuôi con sau khi đã ly hôn, còn được hiểu là việc thay đổi người trực tiếp nuôi con sau khi ly hôn được quy định cụ thể tại Điều 84 Luật hôn nhân và gia đình năm 2014. Theo đó:
Thứ nhất, về chủ thể có quyền khởi kiện để giành quyền nuôi con, yêu cầu thay đổi người trực tiếp nuôi con sau khi ly hôn
Căn cứ theo quy định tại khoản 1 Điều 84
– Cha, hoặc mẹ đẻ của người con này. Họ có thể là người đang trực tiếp nuôi con hoặc là người không được trực tiếp nuôi con theo nội dung của bản án/quyết định ly hôn đã có hiệu lực pháp luật của Tòa án trước đó, nhưng họ có mong muốn được thay đổi hoặc giành lại quyền trực tiếp nuôi con.
Theo đó, người đang trực tiếp nuôi con sau khi ly hôn có quyền yêu cầu Tòa án thay đổi việc trực tiếp nuôi con, để giao lại quyền nuôi con cho người chồng/vợ cũ – người hiện không nuôi con khi họ không còn đủ điều kiện để nuôi dưỡng con hoặc đã tự thương lượng được với người không trực tiếp nuôi con.
Còn người không trực tiếp nuôi con sau khi ly hôn thì có quyền yêu cầu Tòa án thay đổi người trực tiếp nuôi con, giành lại quyền nuôi con từ “người đang trực tiếp nuôi con” khi họ cảm thấy người đang trực tiếp nuôi con không đảm bảo được điều kiện, quyền và lợi ích hợp pháp của con, trong khi bây giờ khả năng của họ hoàn toàn đáp ứng được điều kiện để cho người con có một cuộc sống ổn định, và tốt nhất. Đây là điều họ chưa làm được, và bị đất lợi trong việc giành nuôi con khi ly hôn trước đó.
– Ngoài cha, mẹ – người trực tiếp sinh ra người con này, thì khi xác định được người đang trực tiếp nuôi con không còn đủ điều kiện để trực tiếp chăm sóc, nuôi dưỡng con và trong trường hợp cần thiết vì lợi ích của người con này, thì những người thân thích của người con này, hoặc đại diện một số cơ quan chuyên môn về phụ nữ và trẻ em như Hội liên hiệp phụ nữ, hoặc cơ quan quản lý nhà nước về trẻ em, hoặc cơ quan quản lý nhà nước về gia đình (ví dụ Ủy ban nhân dân các cấp) có quyền khởi kiện để yêu cầu Tòa án thay đổi người trực tiếp nuôi con sau khi ly hôn.
Thứ hai, về điều kiện để giành lại quyền nuôi con, thay đổi người trực tiếp nuôi con sau khi ly hôn
Khi một trong các chủ thể nêu trên có đơn khởi kiện để yêu cầu Tòa án thay đổi người trực tiếp nuôi con thì Tòa án cần thực hiện xác minh hồ sơ, chứng cứ, và chỉ giải quyết việc thay đổi người trực tiếp nuôi con nếu thuộc một trong các trường hợp sau:
Trường hợp 1: Cha và mẹ cùng đồng thuận, thống nhất thỏa thuận về việc thay đổi người trực tiếp nuôi con trên cơ sở phù hợp và đảm bảo tốt nhất quyền và lợi ích của con.
Cũng như những quan hệ dân sự khác, pháp luật luôn tôn trọng sự thỏa thuận của các đương sự. Quan hệ hôn nhân cũng vậy, mặc dù đã ly hôn nhưng trong mối quan hệ cha – con, mẹ – con thì người làm cha, làm mẹ đều có quyền và nghĩa vụ trong việc chăm sóc, nuôi dưỡng con và có quyền thỏa thuận, sắp xếp việc thăm nom, chăm sóc con để phù hợp với lợi ích của con, đảm bảo tốt nhất việc nuôi dưỡng, giáo dục con.
Khi hai vợ chồng có sự đồng thuận trong việc thay đổi người trực tiếp nuôi con sau khi ly hôn thì vợ và chồng phải cùng nhau ký vào “văn bản thỏa thuận về việc thay đổi người trực tiếp nuôi con sau khi ly hôn”, đồng thời làm đơn khởi kiện để yêu cầu Tòa án công nhận sự thỏa thuận này.
Tòa án sau khi nhận được hồ sơ khởi kiện của hai bên sẽ thực hiện việc xem xét hồ sơ, kiểm tra về điều kiện nuôi dưỡng của cha và mẹ, nếu xét thấy việc thỏa thuận này hoàn toàn tự nguyện, phù hợp với lợi ích của con thì Tòa sẽ ra quyết định về việc thay đổi người trực tiếp nuôi con khi ly hôn.
Trường hợp 2: Có đầy đủ căn cứ cho thấy người đang trực tiếp nuôi con không còn đủ điều kiện để trực tiếp trông nom, chăm sóc, nuôi dưỡng, giáo dục con.
Ngoài trường hợp hai cha mẹ đồng thuận về việc thay đổi người trực tiếp nuôi con thì quyền nuôi con vẫn được thay đổi so với quyết định ban đầu trong Quyết định/Bản án ly hôn đã có hiệu lực của Tòa án nếu có đầy đủ chứng cứ cho thấy người đang trực tiếp nuôi con không còn đủ điều kiện để chăm sóc, nuôi dưỡng con như trước nữa. Điều kiện chăm sóc nuôi dưỡng con vẫn được xem xét trên các phương diện:
– Về kinh tế: Người trực tiếp chăm sóc, nuôi dưỡng con phải là người có điều kiện kinh tế ổn định, thể hiện thông qua việc có tài sản hoặc có công việc ổn định, phát sinh thu nhập đủ để nuôi sống và đáp ứng những điều kiện sống tối thiểu của người con và chính họ.
Điều đó có nghĩa, khi người hiện tại đang được trực tiếp nuôi con không còn tài sản cũng không có không việc, hay công việc không ổn định, dẫn đến kinh tế không ổn định, không đáp ứng điều kiện để nuôi sống chính họ và người con, cuộc sống bấp bênh, khó khăn. Trường hợp này là một trong những căn cứ để người cha/mẹ còn lại (người không được trực tiếp nuôi con theo Bản án/quyết định có hiệu lực của Tòa án) yêu cầu Tòa án thay đổi người trực tiếp nuôi con.
– Về điều kiện chăm sóc nuôi dưỡng con: Người trực tiếp nuôi con phải là người có đầy đủ năng lực hành vi dân sự, có tư cách đạo đức, nhân phẩm tốt, không thuộc trường hợp bị hạn chế quyền của cha mẹ đối với con theo quy định tại Điều 85 Luật hôn nhân và gia đình năm 2014 như có hành vi xâm hại đến tính mạng sức khỏe, tính mạng của con; hay có lối sống đồi trụy, hay ép buộc con làm những việc vi phạm đến pháp luật và đạo đức xã hội… Người nuôi con còn phải có nhiều thời gian để quan tâm, chăm sóc, yêu thương, nuôi dưỡng con. Điều đó có nghĩa, khi một người không còn đáp ứng những điều kiện nêu trên thì người cha/mẹ còn lại có quyền thu thập bằng chứng để yêu cầu thay đổi quyền trực tiếp nuôi con sau khi ly hôn.
Thông thường, trên thực tế, việc không đáp ứng điều kiện chăm sóc, nuôi dưỡng con trong trường hợp này thường diễn ra dưới những hoàn cảnh như:
+ Người được trực tiếp nuôi con đi lấy chồng/hoặc vợ mới, mà không trực tiếp chăm sóc con mà để con cho ông, bà hoặc người thân khác nuôi dưỡng.
+ Cha/mẹ – người đang trực tiếp nuôi dưỡng người con này có những hành vi bạo hành, đánh đập, gây thương tích cho con hoặc có hành vi xâm hại tình dục, dâm ô với con.
+ Cha/mẹ – người đang trực tiếp nuôi dưỡng con quá bận rộn với công việc, đi sớm về muộn, không thể dành thời gian để chăm sóc con, mà thường phải gửi người khác chăm sóc.
+ Cha/mẹ – người đang trực tiếp nuôi dưỡng con ép buộc con phải thực hiện các hành vi trái pháp luật như trộm cắp, lừa đảo, giết người.
+ Cha/mẹ – người đang trực tiếp nuôi dưỡng con ngăn cản, cấm đoán không cho con được đi học, đến trường, đốt hết quần áo, sách vở của con, hành hạ con….
Những trường hợp này cho thấy, dù xuất phát từ lỗi vô tình hay cố ý, hay do sự ép buộc của hoàn cảnh thì những trường hợp này đều cho thấy con đang không được chăm sóc, nuôi dưỡng đầy đủ, không được thực hiện các quyền lợi cơ bản như được chăm sóc, ăn mặc, học hành… Đây là điều kiện để người cha/mẹ còn lại có thể khởi kiện để giành lại quyền trực tiếp chăm sóc nuôi dưỡng con.
– Về môi trường sống của con: Trường hợp người đang trực tiếp chăm sóc nuôi dưỡng con không thể tạo ra môi trường sống cho con mà làm cho con phải sống trong môi trường thường xuyên bị bạo hành, bạo lực, tiếp xúc nhiều với tệ nạn xã hội như ma túy, mại dâm, cờ bạc… thì đây là môi trường có thể ảnh hưởng xấu đến việc hình thành và phát triển nhân cách, sự phát triển bình thường của trẻ.
Trên cơ sở sự phân tích nêu trên, khi xuất hiện một trong các căn cứ nêu trên thì người không trực tiếp nuôi con hoặc một số cơ quan khác về bà mẹ và trẻ em có thể làm đơn khởi kiện để yêu cầu Tòa án thay đổi người trực tiếp nuôi con sau khi ly hôn để đảm bảo rằng người con có thể được sống trong tình yêu thương, sự quan tâm, được hưởng tất cả những quyền lợi cơ bản của một con người, vì quyền và lợi ích chính đáng của người con này.
Thứ ba, về thủ tục thay đổi người trực tiếp nuôi con sau khi ly hôn:
Sau khi có đầy đủ căn cứ để giành quyền trực tiếp nuôi con sau khi ly hôn, người có yêu cầu sẽ phải nộp đơn khởi kiện lên Tòa án để yêu cầu Tòa án quyết định thay đổi người trực tiếp nuôi con sau khi ly hôn. Kèm theo đơn khởi kiện, người nộp đơn còn cần phải cung cấp các giấy tờ tài liệu, chứng cứ làm căn cứ để thay đổi người trực tiếp nuôi con sau khi ly hôn.
Tòa án sau khi xem xét, hồ sơ, tài liệu khởi kiện, đồng thời thực hiện việc hòa giải, đưa vụ việc ra xét xử theo thủ tục tố tụng dân sự thì sẽ quyết định về việc thay đổi người trực tiếp nuôi con sau khi ly hôn sau khi đã xem xét đầy đủ các chứng cứ và dựa trên căn cứ theo quy định của Điều 84 Luật hôn nhân và gia đình năm 2014. Trong quá trình xem xét thì đối với trường hợp con đã từ đủ 07 tuổi trở lên thì việc thay đổi người trực tiếp nuôi con cần xem xét cả nguyện vọng của cháu bé.
Đồng thời, nếu trong quá trình xét xử mà cả cha và mẹ của cháu bé không có đủ điều kiện để trực tiếp nuôi con hoặc thuộc trường hợp bị hạn chế về quyền của cha mẹ đối với con thì Tòa án sẽ giao quyền trực tiếp nuôi con cho người giám hộ hợp pháp theo chế định giám hộ trong Bộ luật Dân sự.
Việc thay đổi người trực tiếp nuôi con sau khi ly hôn phải được ghi nhận trong Quyết định/Bản án của Tòa án. Một trong các bên đương sự khi không đồng ý với nội dung Bản án/Quyết định của Tòa án thì có quyền kháng cáo trong thời hạn theo thủ tục tố tụng dân sự chung. Quyền và nghĩa vụ của người trực tiếp nuôi con sẽ được phát sinh kể từ thời điểm Bản án/Quyết định của Tòa án đã có hiệu lực pháp luật.
Như vậy, Cha và mẹ đều có quyền và nghĩa vụ ngang nhau trong việc chăm sóc, nuôi dưỡng, giáo dục con. Trường hợp vì vướng mắc về mặt tình cảm, hôn nhân tan vỡ mà chỉ có một bên được quyền trực tiếp chăm sóc, nuôi dưỡng con, còn bên còn lại chỉ có quyền thăm nom, cấp dưỡng cho con thì người không được trực tiếp chăm sóc nuôi dưỡng con, hoặc tổ chức, cơ quan có liên quan khác vẫn có quyền yêu cầu thay đổi quyền nuôi con này khi có đầy đủ căn cứ theo quy định của pháp luật.
Mục lục bài viết
- 1 1. Có đòi lại được quyền nuôi con sau khi đã ly hôn?
- 2 2. Có thể giành quyền nuôi cả hai con sau khi đã ly hôn?
- 3 3. Cách giành lại quyền nuôi con sau khi ly hôn?
- 4 4. Bản cam kết, thỏa thuận về quyền nuôi con có giá trị không?
- 5 5. Điều kiện để giành lại quyền nuôi con sau khi ly hôn?
- 6 6. Giành quyền nuôi con trên 36 tháng sau khi ly hôn
1. Có đòi lại được quyền nuôi con sau khi đã ly hôn?
Tóm tắt câu hỏi:
Tôi kết hôn được 1 năm và có 1 đứa bé gái, sau khi kết hôn không đồng quan điểm nên chúng tôi phải ly thân cho đến nay được 4 năm. Tôi chăm sóc con đến khi con được khoảng 11 tháng vì nhà tôi đơn chiếc tôi phải đi làm ăn xa không thể chăm sóc bé đành phải gởi con cho chồng. Sau khi tôi về nước làm đơn ly hôn, tôi được quyền nuôi con nhưng vì công việc của tôi phải đi công tác thường xuyên và tài chính cũng bấp bên vì phải lo cho gia đình. Tôi nhượng lại quyền chăm con cho chồng và không chu cấp, tôi được phép thăm nom con nhưng gia đình chồng tôi không cho gây sự cản trở gây bất lợi cho mẹ con tôi. Theo luật sư với tình hình như vậy tôi muốn khởi kiện và nhờ toà án can thiệp thì tôi có thắng kiện hay không?
Luật sư tư vấn:
Căn cứ Điều 81 Luật hôn nhân và gia đình 2014 quy định về việc trông nom, chăm sóc, nuôi dưỡng, giáo dục con sau khi ly hôn như sau:
“1. Sau khi ly hôn, cha mẹ vẫn có quyền, nghĩa vụ trông nom, chăm sóc, nuôi dưỡng, giáo dục con chưa thành niên, con đã thành niên mất năng lực hành vi dân sự hoặc không có khả năng lao động và không có tài sản để tự nuôi mình theo quy định của Luật này, Bộ luật dân sự và các luật khác có liên quan.
2. Vợ, chồng thỏa thuận về người trực tiếp nuôi con, nghĩa vụ, quyền của mỗi bên sau khi ly hôn đối với con; trường hợp không thỏa thuận được thì Tòa án quyết định giao con cho một bên trực tiếp nuôi căn cứ vào quyền lợi về mọi mặt của con; nếu con từ đủ 07 tuổi trở lên thì phải xem xét nguyện vọng của con.
3. Con dưới 36 tháng tuổi được giao cho mẹ trực tiếp nuôi, trừ trường hợp người mẹ không đủ điều kiện để trực tiếp trông nom, chăm sóc, nuôi dưỡng, giáo dục con hoặc cha mẹ có thỏa thuận khác phù hợp với lợi ích của con.”
Theo quy định, sau khi ly hôn, cha mẹ vẫn được thực hiện quyền và nghĩa vụ trông nom, chăm sóc, nuôi dững giáo dục con; cha mẹ không trực tiếp nuôi con có nghĩa vụ tôn trọng quyền của con được sống với người trực tiếp nuôi; không được lạm dụng việc thăm nom để cản trợ hoặc gây ảnh hưởng xấu đến việc nuôi dưỡng con của người trực tiếp nuôi con; ngược lại, người trực tiếp nuôic on cùng các thành viên gia đình không được cản trở người không trực tiếp nuôi con trong việc thăm nom, chăm sóc, nuôi dưỡng, giáo dục con.
Như vậy, sau khi ly hôn, mặc dù chồng bạn là người trực tiếp nuôi con nhưng bạn vẫn có quyền và nghĩa vụ chăm sóc, nuôi dương con, có quyền thăm nom con; chồng bạn không được cản trở việc thăm nom, nuôi dưỡng con. Việc chồng bạn và những thành viên trong gia đình cản trở việc thăm nom, nuôi dưỡng con là trái với quy định của pháp luật; bạn có thể báo cáo với cơ quan chính quyền địa phương để can thiệp, giải quyết.
Về việc bạn muốn khởi kiện ra Tòa để giành quyền nuôi con. Căn cứ Điều 84 Luật Hôn nhân và gia đình 2014 quy định thay đổi người trực tiếp nuôi con sau khi ly hôn như sau:
“1. Trong trường hợp có yêu cầu của cha, mẹ hoặc cá nhân, tổ chức được quy định tại khoản 5 Điều này, Tòa án có thể quyết định việc thay đổi người trực tiếp nuôi con.
2. Việc thay đổi người trực tiếp nuôi con được giải quyết khi có một trong các căn cứ sau đây:
a) Cha, mẹ có thỏa thuận về việc thay đổi người trực tiếp nuôi con phù hợp với lợi ích của con;
b) Người trực tiếp nuôi con không còn đủ điều kiện trực tiếp trông nom, chăm sóc, nuôi dưỡng, giáo dục con.
3. Việc thay đổi người trực tiếp nuôi con phải xem xét nguyện vọng của con từ đủ 07 tuổi trở lên.
4. Trong trường hợp xét thấy cả cha và mẹ đều không đủ điều kiện trực tiếp nuôi con thì Tòa án quyết định giao con cho người giám hộ theo quy định của Bộ luật dân sự.[…]”
Như vậy, căn cứ theo quy định trên, bạn có quyền yêu cầu Tòa án thay đổi người trực tiếp nuôi con, nếu có căn cứ cho rằng chồng bạn không còn đủ điều kiện trực tiếp trông nom, chăm sóc, nuôi dưỡng, giáo dục con; bạn đáp ứng điều kiện để nuôi dưỡng con; đồng thời, nếu con bạn đã đủ 07 trở lên thì cần pảhi xem xét thêm nguyện vọng của con bạn.
2. Có thể giành quyền nuôi cả hai con sau khi đã ly hôn?
Tóm tắt câu hỏi:
Chào Luật sư: Tôi có hai cháu, cháu lớn 11 tuổi, cháu thứ hai 44 tháng tuổi. Trong năm năm gần đây bố cháu không quan tâm chăm sóc hai con, không cấp dưỡng tiền nuôi con. Vậy sau khi ly hôn tôi có đươc nuôi cả hai cháu không?
Luật sư tư vấn:
Theo Luật hôn nhân và gia đình năm 2014 về quyền nuôi con sau ly hôn được quy định tại Điều 81. Việc trông nom, chăm sóc, nuôi dưỡng, giáo dục con sau khi ly hôn:
1. Sau khi ly hôn, cha mẹ vẫn có quyền, nghĩa vụ trông nom, chăm sóc, nuôi dưỡng, giáo dục con chưa thành niên, con đã thành niên mất năng lực hành vi dân sự hoặc không có khả năng lao động và không có tài sản để tự nuôi mình theo quy định của Luật này, Bộ luật dân sự và các luật khác có liên quan.
2. Vợ, chồng thỏa thuận về người trực tiếp nuôi con, nghĩa vụ, quyền của mỗi bên sau khi ly hôn đối với con; trường hợp không thỏa thuận được thì Tòa án quyết định giao con cho một bên trực tiếp nuôi căn cứ vào quyền lợi về mọi mặt của con; nếu con từ đủ 07 tuổi trở lên thì phải xem xét nguyện vọng của con.
3. Con dưới 36 tháng tuổi được giao cho mẹ trực tiếp nuôi, trừ trường hợp người mẹ không đủ điều kiện để trực tiếp trông nom, chăm sóc, nuôi dưỡng, giáo dục con hoặc cha mẹ có thỏa thuận khác phù hợp với lợi ích của con.
Nếu vợ chồng bạn thỏa thuận được việc nuôi con sau ly hôn thì Tòa án sẽ thực hiện như thỏa thuận, nếu như vợ, chồng bạn không thỏa thuận được thì Tòa sẽ quyết định giao con cho một bên trực tiếp nuôi dưỡng và sẽ căn cứ vào các điều kiện để đảm bảo cho quyền lợi của con. Trường hợp của bạn thì con lớn của bạn đã 11 tuổi, con nhỏ là 44 tháng tuổi, do đó, nếu ly hôn, Tòa án sẽ xem xét giao con cho bố hoặc mẹ nuôi, căn cứ vào điều kiện vật chất như ăn, ở, sinh hoạt, điều kiện học tập…các yếu tố đó dựa trên thu nhập, tài sản, chỗ ở của cha mẹ; điều kiện tinh thần như thời gian chăm sóc, dạy dỗ, giáo dục con, tình cảm đã dành cho con từ trước đến nay, điều kiện cho con vui chơi giải trí, nhân cách đạo đức, trình độ học vấn … của cha mẹ và căn cứ vào nguyện vọng của con với bé từ đủ 07 tuổi trở lên. Với bé lớn 11 tuổi, Tòa sẽ ưu tiên hỏi nguyện vọng của bé.
Trường hợp, trong năm năm gần đây, bố cháu đã không quan tâm, chăm sóc hai con, nếu như bạn chứng minh được điều này trước Tòa thì khả năng bạn giành được quyền nuôi con sẽ cao hơn và nếu bạn thực sự yêu thương con mình và có đủ khả năng chứng minh trước Tòa rằng mình có thể đem lại cho con mình cuộc sống tốt đẹp hơn thì việc bạn giành được quyền nuôi con là hoàn toàn có thể.
Căn cứ theo Điều 82, Luật hôn nhân và gia đình năm 2014 quy định:
“Điều 82. Nghĩa vụ, quyền của cha, mẹ không trực tiếp nuôi con sau khi ly hôn
1. Cha, mẹ không trực tiếp nuôi con có nghĩa vụ tôn trọng quyền của con được sống chung với người trực tiếp nuôi.
2. Cha, mẹ không trực tiếp nuôi con có nghĩa vụ cấp dưỡng cho con.
3. Sau khi ly hôn, người không trực tiếp nuôi con có quyền, nghĩa vụ thăm nom con mà không ai được cản trở.
Cha, mẹ không trực tiếp nuôi con lạm dụng việc thăm nom để cản trở hoặc gây ảnh hưởng xấu đến việc trông nom, chăm sóc, nuôi dưỡng, giáo dục con thì người trực tiếp nuôi con có quyền yêu cầu Tòa án hạn chế quyền thăm nom con của người đó.”
3. Cách giành lại quyền nuôi con sau khi ly hôn?
Tóm tắt câu hỏi:
Xin chào luật sư. Cho tôi hỏi về luật hôn nhân và gia đình: Hiện nay vợ chồng tôi đã có với nhau 2 đứa con, con trai cả 8 tuổi và con gái thứ 2 được 8 tháng tuổi. Tôi muốn biết sau khi ly hôn thì tôi được hưởng những gì và tôi có được quyền nuôi cả 2 con không? Tôi là giáo viên, lương của tôi hiện nay là 6 triệu/tháng. Tôi mong nhận được sự phản hồi của luật sư. Xin cảm ơn?
Luật sư tư vấn:
– Tại Điều 81 Luật hôn nhân và gia đình năm 2014 quy định về việc trông nom, chăm sóc, nuôi dưỡng, giáo dục con sau khi ly hôn như sau:
“Điều 81. Việc trông nom, chăm sóc, nuôi dưỡng, giáo dục con sau khi ly hôn
1. Sau khi ly hôn, cha mẹ vẫn có quyền, nghĩa vụ trông nom, chăm sóc, nuôi dưỡng, giáo dục con chưa thành niên, con đã thành niên mất năng lực hành vi dân sự hoặc không có khả năng lao động và không có tài sản để tự nuôi mình theo quy định của Luật này, Bộ luật dân sự và các luật khác có liên quan.
2. Vợ, chồng thỏa thuận về người trực tiếp nuôi con, nghĩa vụ, quyền của mỗi bên sau khi ly hôn đối với con; trường hợp không thỏa thuận được thì Tòa án quyết định giao con cho một bên trực tiếp nuôi căn cứ vào quyền lợi về mọi mặt của con; nếu con từ đủ 07 tuổi trở lên thì phải xem xét nguyện vọng của con.
3. Con dưới 36 tháng tuổi được giao cho mẹ trực tiếp nuôi, trừ trường hợp người mẹ không đủ điều kiện để trực tiếp trông nom, chăm sóc, nuôi dưỡng, giáo dục con hoặc cha mẹ có thỏa thuận khác phù hợp với lợi ích của con”.
Căn cứ vào quy định của Luật hôn nhân và gia đình thì sau khi ly hôn, cha mẹ vẫn có quyền, nghĩa vụ trông nom, chăm sóc, nuôi dưỡng, giáo dục con chưa thành niên, con đã thành niên mất năng lực hành vi dân sự hoặc không có khả năng lao động và không có tài sản để tự nuôi mình.
Vợ, chồng thỏa thuận về người trực tiếp nuôi con, nghĩa vụ, quyền của mỗi bên sau khi ly hôn đối với con; trường hợp không thỏa thuận được thì Tòa án quyết định giao con cho một bên trực tiếp nuôi căn cứ vào quyền lợi về mọi mặt của con; nếu con từ đủ 07 tuổi trở lên thì phải xem xét nguyện vọng của con.
Con dưới 36 tháng tuổi được giao cho mẹ trực tiếp nuôi, trừ trường hợp người mẹ không đủ điều kiện để trực tiếp trông nom, chăm sóc, nuôi dưỡng, giáo dục con hoặc cha mẹ có thỏa thuận khác phù hợp với lợi ích của con.
– Tại Điều 82 Luật hôn nhân và gia đình năm 2014 quy định về nghĩa vụ, quyền của cha, mẹ không trực tiếp nuôi con sau khi ly hôn được quy định như sau:
+ Cha, mẹ không trực tiếp nuôi con có nghĩa vụ tôn trọng quyền của con được sống chung với người trực tiếp nuôi.
+ Cha, mẹ không trực tiếp nuôi con có nghĩa vụ cấp dưỡng cho con.
+ Sau khi ly hôn, người không trực tiếp nuôi con có quyền, nghĩa vụ thăm nom con mà không ai được cản trở.
Cha, mẹ không trực tiếp nuôi con lạm dụng việc thăm nom để cản trở hoặc gây ảnh hưởng xấu đến việc trông nom, chăm sóc, nuôi dưỡng, giáo dục con thì người trực tiếp nuôi con có quyền yêu cầu Tòa án hạn chế quyền thăm nom con của người đó.
– Tại Điều 83 Luật hôn nhân và gia đình năm 2014 quy định về nghĩa vụ, quyền của cha, mẹ trực tiếp nuôi con đối với người không trực tiếp nuôi con sau khi ly hôn như sau:
+ Cha, mẹ trực tiếp nuôi con có quyền yêu cầu người không trực tiếp nuôi con thực hiện các nghĩa vụ của người không trực tiếp nuôi dưỡng con; yêu cầu người không trực tiếp nuôi con cùng các thành viên gia đình tôn trọng quyền được nuôi con của mình.
+ Cha, mẹ trực tiếp nuôi con cùng các thành viên gia đình không được cản trở người không trực tiếp nuôi con trong việc thăm nom, chăm sóc, nuôi dưỡng, giáo dục con.
Như vậy, trong trường của bạn, bạn có 2 người con: 1 người con 8 tuổi và 1 người con 8 tháng tuổi thì sau khi ly hôn người con 8 tuổi sẽ tự lựa chọn quyền ở với bố hoặc với mẹ, người con 8 tháng tuổi sẽ được giao trực tiếp cho người mẹ nuôi dưỡng. Trường hợp của bạn không được nuôi cả 2 người con. Vợ hoặc chồng sẽ có các quyền và nghĩa vụ đối với con cái được quy định tại Điều 81, 82, 83 Luật hôn nhân và gia đình năm 2014.
4. Bản cam kết, thỏa thuận về quyền nuôi con có giá trị không?
Tóm tắt câu hỏi:
Xin hỏi luật sư. Khi tôi và vợ tôi làm đơn ly hôn và thỏa thuận quyền nuôi con thì sẽ do vợ tôi trực tiếp nuôi dưỡng, tôi thì có tránh nhiệm cấp dưỡng cho vợ tôi để nuôi con, đến khi vợ tôi có gia đình mới cuộc sống mới thì tôi sẽ đón con tôi về. Khi mà cả hai bên điều đồng ý thì tôi muốn có một bản cam kết về thỏa thuận này và nhờ tòa án can thiệp công nhận thì có hợp lý pháp luật không và sau này đôi bên không làm đúng với thỏa thuận thì tôi có quyền kiện lại bên làm sai thỏa thuận không?
Luật sư tư vấn:
Theo Điều 84 Luật hôn nhân và gia đình 2014 quy định như sau:
“Điều 84. Thay đổi người trực tiếp nuôi con sau khi ly hôn
1. Trong trường hợp có yêu cầu của cha, mẹ hoặc cá nhân, tổ chức được quy định tại khoản 5 Điều này, Tòa án có thể quyết định việc thay đổi người trực tiếp nuôi con.
2. Việc thay đổi người trực tiếp nuôi con được giải quyết khi có một trong các căn cứ sau đây:
a) Cha, mẹ có thỏa thuận về việc thay đổi người trực tiếp nuôi con phù hợp với lợi ích của con;
b) Người trực tiếp nuôi con không còn đủ điều kiện trực tiếp trông nom, chăm sóc, nuôi dưỡng, giáo dục con.
3. Việc thay đổi người trực tiếp nuôi con phải xem xét nguyện vọng của con từ đủ 07 tuổi trở lên.
4. Trong trường hợp xét thấy cả cha và mẹ đều không đủ điều kiện trực tiếp nuôi con thì Tòa án quyết định giao con cho người giám hộ theo quy định của Bộ luật dân sự.
5. Trong trường hợp có căn cứ theo quy định tại điểm b khoản 2 Điều này thì trên cơ sở lợi ích của con, cá nhân, cơ quan, tổ chức sau có quyền yêu cầu thay đổi người trực tiếp nuôi con:
a) Người thân thích;
b) Cơ quan quản lý nhà nước về gia đình;
c) Cơ quan quản lý nhà nước về trẻ em;
d) Hội liên hiệp phụ nữ.”
Theo thông tin mà bạn trình bày và theo quy định của pháp luật cụ thể tại Điều 84 Luật hôn nhân và gia đình 2014 thì việc thay đổi người trực tiếp nuôi con được giải quyết khi có một trong các căn cứ sau:
+ Cha, mẹ có thỏa thuận về việc thay đổi người trực tiếp nuôi con phù hợp với lợi ích của con.
+ Người trực tiếp nuôi con không còn đủ điều kiện trực tiếp trông nom, chăm sóc, nuôi dưỡng, giáo dục con.
Ngoài ra, việc thay đổi người trực tiếp nuôi con phải xem xét nguyện vọng của con từ đủ 07 tuổi trở lên.
5. Điều kiện để giành lại quyền nuôi con sau khi ly hôn?
Căn cứ theo quy định tại Điều 84
“Điều 84. Thay đổi người trực tiếp nuôi con sau khi ly hôn
1. Trong trường hợp có yêu cầu của cha, mẹ hoặc cá nhân, tổ chức được quy định tại khoản 5 Điều này, Tòa án có thể quyết định việc thay đổi người trực tiếp nuôi con.
2. Việc thay đổi người trực tiếp nuôi con được giải quyết khi có một trong các căn cứ sau đây:
a) Cha, mẹ có thỏa thuận về việc thay đổi người trực tiếp nuôi con phù hợp với lợi ích của con;
b) Người trực tiếp nuôi con không còn đủ điều kiện trực tiếp trông nom, chăm sóc, nuôi dưỡng, giáo dục con.”
Theo quy định trên thì có thể thấy, bạn có quyền yêu cầu Tòa án quyết định thay đổi người trực tiếp nuôi con. Tuy nhiên Tòa án chỉ giải quyết khi có một trong các căn cứ: cha, mẹ có thỏa thuận thay đổi hoặc người trực tiếp nuôi con không còn đủ điều kiện trực tiếp trông nom, chăm sóc, nuôi dưỡng, giáo dục con. Điều kiện trực tiếp trông nom, chăm sóc, nuôi dưỡng, giáo dục con được hiểu bao gồm:
+ Điều kiện kinh tế: Có việc làm, có thu nhập ổn định, đảm bảo cho việc sinh hoạt, học tập của con…có chỗ ở ổn định.
+ Điều kiện nhân thân: Có lối sống lành mạnh, tuân thủ các quy định của pháp luật, chấp hành chủ trương của Đảng và Nhà nước, sống gương mẫu,…đảm bảo con có thể sống trong môi trường văn minh. Có thời gian chăm sóc con,…
Do vậy, nếu chồng bạn chứng minh được mình có đủ điều kiện trực tiếp nuôi con và chứng minh được bạn không còn đủ điều kiện trực tiếp trông nom, chăm sóc, nuôi dưỡng, giáo dục con thì Tòa án có thể giải quyết thay đổi quyền nuôi con. Điều kiện nuôi con sẽ căn cứ dựa trên điều kiện thực tế của cha mẹ chứ không căn cứ dựa trên điều kiện của ông bà ngoại hoặc ông bà nội. Như vậy, khi bạn có ý định để con cho ông bà ngoại chăm sóc là yếu tố chứng minh bạn không đủ điều kiện để nuôi con.
6. Giành quyền nuôi con trên 36 tháng sau khi ly hôn
Tại Điều 81
“1. Sau khi ly hôn, cha mẹ vẫn có quyền, nghĩa vụ trông nom, chăm sóc, nuôi dưỡng, giáo dục con chưa thành niên, con đã thành niên mất năng lực hành vi dân sự hoặc không có khả năng lao động và không có tài sản để tự nuôi mình theo quy định của Luật này, Bộ luật dân sự và các luật khác có liên quan.
2. Vợ, chồng thỏa thuận về người trực tiếp nuôi con, nghĩa vụ, quyền của mỗi bên sau khi ly hôn đối với con; trường hợp không thỏa thuận được thì Tòa án quyết định giao con cho một bên trực tiếp nuôi căn cứ vào quyền lợi về mọi mặt của con; nếu con từ đủ 07 tuổi trở lên thì phải xem xét nguyện vọng của con.
3. Con dưới 36 tháng tuổi được giao cho mẹ trực tiếp nuôi, trừ trường hợp người mẹ không đủ điều kiện để trực tiếp trông nom, chăm sóc, nuôi dưỡng, giáo dục con hoặc cha mẹ có thỏa thuận khác phù hợp với lợi ích của con.”
Như vậy thì về nguyên tắc, việc nuôi con khi ly hôn trước hết do các bên thỏa thuận, nếu không thỏa thuận được thì có thể yêu cầu Tòa án giải quyết, con dưới 36 tháng tuổi sẽ giao cho mẹ trực tiếp nuôi dưỡng. Con từ đủ 36 tháng tuổi trở lên đến dưới 7 tuổi, để đảm bảo quyền lợi mọi mặt cho con, Tòa án sẽ xem xét các yếu tố sau đây để đưa ra quyết định sẽ giao con cho ai nuôi dưỡng:
– Điều kiện về vật chất bao gồm: Ăn, ở, sinh hoạt, điều kiện học tập… mà mỗi bên có thể dành cho con, các yếu tố đó dựa trên thu nhập, tài sản, chỗ ở của cha mẹ;
– Các yếu tố về tinh thần bao gồm: Thời gian chăm sóc, dạy dỗ, giáo dục con, tình cảm đã dành cho con từ trước đến nay, điều kiện cho con vui chơi giải trí, nhân cách đạo đức, trình độ học vấn… của cha mẹ.
Trường hợp con trên 7 tuổi thì ngoài xem xét vào các yếu tố trên đây, thì Tòa sẽ còn xem xét nguyện vọng của con.
Về thay đổi người trực tiếp nuôi con: Theo quy định tại Điều 84 Luật Hôn nhân và gia đình thì bạn có quyền yêu cầu Tòa án thay đổi người trực tiếp nuôi con nếu giữa bạn và vợ có thỏa thuận với nhau về việc thay đổi người trực tiếp nuôi con hoặc nếu bạn có chứng cứ chứng minh vợ bạn không còn đủ điều kiện trực tiếp trông nom, chăm sóc, nuôi dưỡng, giáo dục con:
“Điều 84. Thay đổi người trực tiếp nuôi con sau khi ly hôn
1. Trong trường hợp có yêu cầu của cha, mẹ hoặc cá nhân, tổ chức được quy định tại khoản 5 Điều này, Tòa án có thể quyết định việc thay đổi người trực tiếp nuôi con.
2. Việc thay đổi người trực tiếp nuôi con được giải quyết khi có một trong các căn cứ sau đây:
a) Cha, mẹ có thỏa thuận về việc thay đổi người trực tiếp nuôi con phù hợp với lợi ích của con;
b) Người trực tiếp nuôi con không còn đủ điều kiện trực tiếp trông nom, chăm sóc, nuôi dưỡng, giáo dục con.
3. Việc thay đổi người trực tiếp nuôi con phải xem xét nguyện vọng của con từ đủ 07 tuổi trở lên.
4. Trong trường hợp xét thấy cả cha và mẹ đều không đủ điều kiện trực tiếp nuôi con thì Tòa án quyết định giao con cho người giám hộ theo quy định của Bộ luật dân sự.
5. Trong trường hợp có căn cứ theo quy định tại điểm b khoản 2 Điều này thì trên cơ sở lợi ích của con, cá nhân, cơ quan, tổ chức sau có quyền yêu cầu thay đổi người trực tiếp nuôi con:
a) Người thân thích;
b) Cơ quan quản lý nhà nước về gia đình;
c) Cơ quan quản lý nhà nước về trẻ em;
d) Hội liên hiệp phụ nữ.”
Như vậy, theo như bạn trình bày thì đến thời điểm hiện tại con lớn đã trên 36 tháng tuổi, để tiến hành thủ tục khởi kiện đòi lại quyền nuôi con, bạn cần phải gửi đơn khởi kiện và các chứng cứ kèm theo đến Tòa án nhân dân cấp huyện (Tòa án nhân dân huyện, quận, thị xã, thành phố thuộc tỉnh) nơi vợ bạn đang cư trú. Bạn có thể nộp đơn khởi kiện trực tiếp tại Tòa hoặc gửi đến Tòa án qua đường bưu điện. Và điều quan trọng khi bạn muốn giành quyền nuôi con thì bạn phải chứng minh được rằng con ở với bạn sẽ có điều kiện tốt hơn ở với mẹ và bạn có khả năng nuôi dưỡng, chăm sóc con, bảo đảm cho con được các điều kiện về vật chất cũng như tinh thần.
