Cho vay 3 nghìn/triệu/ngày có bị khởi tố hình sự không?

1. Cho vay 3 nghìn/triệu/ngày có bị khởi tố hình sự không?

Quan hệ cho vay là quan hệ dân sự, các bên có quyền thỏa thuận về mức cho vay và lãi suất cho vay. Tuy nhiên, lãi suất này không được vượt quá mức mà pháp luật quy định. Khoản 1 Điều 468 Bộ luật Dân sự 2015 quy định trường hợp các bên có thỏa thuận về lãi suất thì lãi suất theo thỏa thuận không được vượt quá 20%/năm của khoản tiền vay, trừ trường hợp luật khác có liên quan quy định khác. Nếu lãi suất thỏa thuận vượt quá lãi suất theo quy định thì mức lãi suất vượt quá không có hiệu lực, nếu các bên có thỏa thuận về việc trả lãi, nhưng không xác định rõ lãi suất và có tranh chấp về lãi suất thì lãi suất được xác định bằng 50% mức lãi suất giới hạn quy định nêu trên. 

Theo quy định lãi suất cho vay không được vượt qua 20%/ năm. Nếu cho vay với lãi suất 3 nghìn/triệu/ngày có nghĩa tương đương 3000 x 30 x 12 = 1,08 triệu/ 1 triệu / 1 năm, như vậy lãi suất là 108%/năm, lãi suất này đã vượt quá lãi suất theo quy định. 

Để xét hành vi này có bị truy cứu trách nhiệm hình sự hay không thì căn cứ vào Điều 201 Văn bản hợp nhất Bộ luật Hình sự năm 2017 quy định:

– Tại khoản 1 quy định: Người nào cho vay mà đủ các điều kiện sau: cho vay với lãi suất gấp 05 lần trở lên của mức lãi suất cao nhất quy định trong Bộ luật Dân sự, thu lợi bất chính từ 30.000.000 đồng đến dưới 100.000.000 đồng hoặc đã bị xử phạt vi phạm hành chính về hành vi này hoặc đã bị kết án về tội này, chưa được xóa án tích mà còn vi phạm, thì bị chịu những hình phạt như: phạt tiền từ 50.000.000 đồng đến 200.000.000 đồng hoặc phạt cải tạo không giam giữ đến 03 năm.

– Tại khoản 2 quy định: Phạm tội mà thu lợi bất chính 100.000.000 đồng trở lên thì bị phạt tiền từ 200.000.000 đồng đến 1.000.000.000 đồng hoặc phạt tù từ 06 tháng đến 03 năm.

– Tại khoản 3 quy định: Người phạm tội còn có thể bị phạt tiền từ 30.000.000 đồng đến 100.000.000 đồng, cấm đảm nhiệm chức vụ, cấm hành nghề hoặc làm công việc nhất định từ 01 năm đến 05 năm.

Như vậy việc cho vay với lãi suất 3 nghìn/1 triệu/ ngày tương đương với lãi suất 108%/ năm là quá 5 lần mức lãi suất theo quy định của Bộ luật dân sự. Nếu như việc cho vay này kèm theo một dấu hiệu thứ hai là thu lợi bất chính từ 30.000.000 đồng đến dưới 100.000.000 đồng hoặc đã bị xử phạt vi phạm hành chính về hành vi này hoặc đã bị kết án về tội này, chưa được xóa án tích mà còn vi phạm thì sẽ bị truy cứu trách nhiệm hình sự. Do vậy, việc cho vay với lãi suất 3 nghìn/1 triệu/ ngày nhưng phải có đầy đủ các dấu hiệu nêu trên mới bị truy cứu trách nhiệm hình sự, còn chỉ dừng lại ở dấu hiệu cho vay với lãi suất 3 nghìn/1 triệu/ ngày thì chỉ bị xử lý vi phạm hành chính về hành vi cho vay vượt quá lãi suất theo quy định. 

Theo khoản 1 Điều 2 Nghị quyết 01/2021/NQ-HĐTP hướng dẫn áp dụng Điều 201 của Bộ luật Hình sự và việc xét xử vụ án hình sự về tội cho vay lãi nặng trong giao dịch dân sự do Hội đồng Thẩm phán Tòa án nhân dân tối cao ban hành một số trường hợp cho vay nặng lãi như sau: 

– Nếu người cho vay thực hiện nhiều lần hành vi cho vay nặng lãi mà có tình tiết phạm tội như số tiền thu lợi bất chính của mỗi lần phạm tội từ 30.000.000 đồng trở lên, mỗi lần phạm tội đều chưa bị truy cứu trách nhiệm hình sự và chưa hết thời hiệu truy cứu trách nhiệm hình sự thì ngoài việc bị áp dụng khung hình phạt tương ứng với tổng số tiền thu lợi bất chính, họ còn bị áp dụng tình tiết tăng nặng trách nhiệm hình sự “phạm tội 02 lần trở lên”.

– Nếu người cho vay thực hiện nhiều lần hành vi cho vay lãi nặng mà các lần thu lợi bất chính đều dưới 30.000.000 đồng nhưng tổng số lần vay thì tổng số tiền thu lợi bất chính từ 30.000.000 đồng trở lên và các hành vi này chưa lần nào bị xử phạt vi phạm hành chính, chưa hết thời hiệu xử phạt vi phạm hành chính thì bị truy cứu trách nhiệm hình sự với khung hình phạt tương ứng với tổng số tiền thu lợi bất chính của các lần cho vay lãi nặng nhưng không áp dụng tình tiết tăng nặng trách nhiệm hình sự “phạm tội 02 lần trở lên” theo quy định. 

– Nếu người cho vay thực hiện nhiều lần cho vay lãi nặng mà thu lợi bất chính từ 30.000.000 đồng trở lên và hành vi cho vay lãi nặng này chưa hết thời hiệu truy cứu trách nhiệm hình sự; còn các hành vi cho vay lãi nặng khác thu lợi bất chính dưới 30.000.000 đồng, các hành vi này chưa bị xử phạt vi phạm hành chính và chưa hết thời hiệu xử phạt vi phạm hành chính thì bị truy cứu trách nhiệm hình sự với khung hình phạt tương ứng với tổng số tiền thu lợi bất chính của các lần cho vay lãi nặng nhưng không áp dụng tình tiết tăng nặng trách nhiệm hình sự “phạm tội 02 lần trở lên” theo quy định. 

– Nếu người cho vay lãi nặng nhằm thu lợi bất chính từ 30.000.000 đồng trở lên nhưng do các nguyên nhân ngoài ý muốn mà người cho vay chưa thu lợi bất chính hoặc đã thu lợi bất chính dưới 30.000.000 đồng, thì bị truy cứu trách nhiệm hình sự theo khung hình phạt tương ứng với tổng số tiền thu lợi bất chính mà họ nhằm đạt được. Việc xác định số tiền thu lợi bất chính được thực hiện như trường hợp thứ hai đã phân tích ở trên. Khi quyết định hình phạt trong trường hợp này, Tòa án áp dụng quy định của Bộ luật Hình sự về phạm tội chưa đạt.

– Nếu người cho vay lãi nặng thực hiện nhiều hành vi khác nhau liên quan đến việc đòi nợ (như: dùng vũ lực, đe dọa dùng vũ lực, uy hiếp tinh thần, gây thương tích, gây tổn hại sức khỏe hoặc có hành vi khác để lấy tài sản,…) thì tùy từng trường hợp họ còn bị xử lý hình sự về tội phạm tương ứng, nếu đủ yếu tố cấu thành tội phạm.

2. Hình phạt của tội cho vay nặng lãi: 

Hình phạt của tội cho vay nặng lãi được quy định tại Điều 201 Văn bản hợp nhất Bộ luật Hình sự năm 2017 với hai khung hình phạt như sau: 

Khung hình phạt thứ nhất là bị phạt tiền từ 50.000.000 đồng đến 200.000.000 đồng hoặc phạt cải tạo không giam giữ đến 03 năm nếu người nào trong giao dịch dân sự mà cho vay với lãi suất gấp 05 lần mức lãi suất cao nhất quy định trong Bộ luật dân sự, thu lợi bất chính từ 30.000.000 đồng đến dưới 100.000.000 đồng hoặc đã bị xử phạt vi phạm hành chính về hành vi này hoặc đã bị kết án về tội này, chưa được xóa án tích mà còn vi phạm. 

khung hình phạt thứ hai là bị phạt tiền từ 200.000.000 đồng đến 1.000.000.000 đồng hoặc phạt tù từ 06 tháng đến 03 năm phạm tội mà thu lợi bất chính 100.000.000 đồng. 

Ngoài ra, người phạm tội còn có thể bị phạt tiền từ 30.000.000 đồng đến 100.000.000 đồng, cấm đảm nhiệm chức vụ, cấm hành nghề hoặc làm công việc nhất định từ 01 năm đến 05 năm. 

Như vậy, để xác định khung hình phạt của tội cho vay nặng lãi cần căn cứ vào cả số tiền thu lợi bất chính chứ không chỉ căn cứ vào mức lãi suất cho vay. 

3. Làm gì để tố cáo hành vi cho vay nặng lãi? 

Pháp luật dân sự luôn luôn khuyến khích và tôn trọng sự thỏa thuận của các bên, đồng thời cũng không hình sự hóa các vấn đề dân sự. Tuy nhiên, nếu hành vi cho vay nhưng lãi suất quá cao so với quy định nhằm mục đích thu lợi bất chính thì lúc này người vay tiền để bảo đảm quyền lợi của mình hoàn toàn có thể thu thập chứng cứ để trình báo đến cơ quan công an vào cuộc để điều tra giải quyết, khởi tố vụ án hình sự về tội cho vay nặng lãi. 

Ngoài ra, việc cho vay với lãi suất vượt quá mức quy định nhưng chưa đến mức truy cứu trách nhiệm hình sự thì người vay có thể khởi kiện đến Tòa án nhân dân có thẩm quyền để yêu cầu Tòa án giải quyết khoản vay, trả lại quyền lợi cho mình có thể yêu cầu bồi thường do việc cho vay nặng lãi gây ra. 

Những văn bản sử dụng trong bài viết: 

Văn bản hợp nhất Bộ luật Hình sự năm 2017

THAM KHẢO THÊM:

• Cho vay nặng lãi là gì? Người vay nặng lãi có bị đi tù không?
• Mẫu đơn tố cáo tội cho vay nặng lãi và hướng dẫn soạn thảo
• Đường dây nóng tố cáo cho vay nặng lãi qua app, tín dụng đen