Pháp nhân - một cái tên khá quen thuộc với cuộc sống của chúng ta, đặc biệt là trong lĩnh vực đầu tư, kinh doanh. Vậy, chia pháp nhân là gì? Phân biệt giữa chia pháp nhân và tách pháp nhân? Hy vọng bài viết dưới đây sẽ giúp bạn đọc hiểu hơn về vấn đề nêu trên.
Mục lục bài viết
1. Chia pháp nhân là gì?
Pháp luật Việt Nam và kể cả trên thế giới cho đến nay vẫn chưa có sự thống nhất định nghĩa về Pháp Nhân. Trong Bộ luật dân sự (BLDS) của Việt Nam (Điều 74) chỉ có quy định về những đặc điểm để một tổ chức được công nhận là pháp nhân như sau:
– Tổ chức được thành lập theo quy định của pháp luật;
– Có cơ quan điều hành (hoặc cơ quan khác theo quyết định của pháp nhân hoặc theo quy định của pháp luật). Tổ chức, nhiệm vụ và quyền hạn của cơ quan điều hành của pháp nhân được quy định trong điều lệ hoặc trong quyết định thành lập pháp nhân.
– Tổ chức có tài sản độc lập với cá nhân, pháp nhân khác và tự chịu trách nhiệm bằng tài sản của mình;
– Nhân danh mình tham gia quan hệ pháp luật một cách độc lập.
Dưới góc nhìn của phần lớn các luật gia thì có thể hiểu khái niệm về pháp nhân như sau:
Pháp nhân được tạo thành bởi 2 từ Pháp (trong pháp luật) và Nhân (trong nhân cách con người). Pháp nhân là tổ chức được thừa nhận là có nhân cách con người, tức là có đầy đủ đời sống pháp lý và có thể tham gia vào các mối quan hệ pháp luật giống như con người.
Ví dụ về pháp nhân: Trường học, bệnh viện, công ty cổ phần, công ty trách nhiệm hữu hạn,…
Theo đó, chia pháp nhân là chuyển một pháp nhân thành nhiều pháp nhân độc lập khác nhau. Một pháp nhân có thể chia thành nhiều pháp nhân theo điều lệ của pháp nhân hoặc theo quyết định của cơ quan nhà nước có thẩm quyền.
2. Những thuật ngữ pháp lý liên quan dịch sang tiếng Anh:
| Chia pháp nhân | Division of legal entities |
| Tách pháp nhân | Separation of legal entities |
| Quyền lợi | Right |
| Doanh nghiệp tư nhân | Private enterprise |
| Công ty cổ phần | Joint stock company |
| Công ty trách nhiệm hữu hạn | Limited liability company |
| Công ty hợp danh | Partnerships |
3. Các điều kiện để trở thành pháp nhân:
Thứ nhất, tổ chức phải được thành lập theo quy định của pháp luật
Một tổ chức để được xem là thành lập hợp pháp thì bắt buộc phải được cơ quan nhà nước có thẩm quyền cho phép thành lập theo đúng trình tự và thủ tục theo quy định của pháp luật. Tổ chức hợp pháp được nhà nước công nhận dưới dạng: cơ quan nhà nước có thẩm quyền thành lập, cho phép thành lập, đăng ký hoặc công nhận sự thành lập.
Thứ hai, tổ chức phải có cơ cấu tổ chức chặt chẽ.
Theo điều 83
“1. Pháp nhân phải có cơ quan điều hành. Tổ chức, nhiệm vụ và quyền hạn của cơ quan điều hành của pháp nhân được quy định trong điều lệ của pháp nhân hoặc trong quyết định thành lập pháp nhân.
Pháp nhân có cơ quan khác theo quyết định của pháp nhân hoặc theo quy định của pháp luật.”
Như vậy một tổ chức muốn trở thành pháp nhân phải có điều lệ hoặc quyết định thành lập pháp nhân. Trong điều lệ và quyết định thành lập phải có quy định cụ thể về tổ chức, nhiệm vụ và quyền hạn của cơ quan điều hành pháp nhân.
Thứ ba, tổ chức có tài sản độc lập với cá nhân, pháp nhân khác và tự chịu trách nhiệm bằng tài sản của mình
Để tham gia vào quan hệ tài sản với tư cách là một chủ thể độc lập thì pháp nhân bắt buộc phải có tài sản riêng của mình. Tài sản riêng của pháp nhân hiện nay sẽ được quy định cụ thể theo từng loại hình doanh nghiệp mà xác định tài sản của pháp nhân đó. Ngoài ra không chỉ là tài sản thuộc sở hữu của pháp nhân mà còn có thể có tài sản của Nhà nước giao cho dưới hình thức Nhà nước đầu tư, góp vốn. Tài sản của pháp nhân độc lập với tài sản của cá nhân – thành viên trong tổ chức pháp nhân, độc lập với cơ quan cấp trên của tổ chức pháp nhân đó. Ngoài ra tài sản của pháp nhân thuộc quyền sở hữu của pháp nhân, do pháp nhân chiếm hữu, sử dụng, định đoạt trong phạm vi nhiệm vụ, mục đích của pháp nhân được thể hiện dưới dạng vốn, tư liệu sản xuất và một số loại tài sản khác. Pháp nhân có tài sản riêng thông qua việc góp vốn, việc hoạt động, kinh doanh, sản xuất,.. của pháp nhân.
Pháp nhân tham gia vào quan hệ tài sản, quan hệ nhân thân như một chủ thể độc lập, khi xảy ra sự vi phạm thì pháp nhân phải chịu trách nhiệm bằng tài sản riêng của mình. Tuy nhiên, trách nhiệm của pháp nhân thuộc dạng trách nhiệm hữu hạn, trong phạm vi tài sản riêng của pháp nhân.
Thứ tư, tổ chức có thể nhân danh mình tham gia quan hệ pháp luật một cách độc lập
Với tư cách là một chủ thể độc lập, pháp nhân có khả năng hưởng quyền cũng như chịu trách nhiệm và thực hiện nghĩa vụ do pháp luật quy định.
Hiện nay, theo quy định mới trong Bộ luật dân sự 2015, chủ thể trong quan hệ là cá nhân và pháp nhân mà không tồn tại chủ thể khác. Vì vậy, một tổ chức để trở thành pháp nhân, để trở thành một chủ thể trong quan hệ pháp luật dân sự thì cần được tổ chức, thành lập một cách phù hợp với quy định của pháp luật cũng như đáp ứng đầy đủ các điều kiện của một pháp nhân.
4. Phân biệt giữa chia pháp nhân và tách pháp nhân:
Căn cứ theo quy định của Bộ luật dân sự 2015 thì chia pháp nhân và tách pháp nhân được quy định như sau:
Theo Điều 90_Bộ luật dân sự 2015 về chia pháp nhân
“1. Một pháp nhân có thể chia thành nhiều pháp nhân.
2. Sau khi chia, pháp nhân bị chia chấm dứt tồn tại; quyền, nghĩa vụ dân sự của pháp nhân bị chia được chuyển giao cho các pháp nhân mới.”
Hậu quả pháp lý của việc chia pháp nhân là sau khi chia, pháp nhân bị chia chấm dứt sự tồn tại; quyền, nghĩa vụ dân sự của pháp nhân bị chia được chuyển giao cho các pháp nhân mới.
Theo Điều 91_Bộ luật dân sự 2015 về tách pháp nhân
“1. Một pháp nhân có thể tách thành nhiều pháp nhân.
2. Sau khi tách, pháp nhân bị tách và pháp nhân được tách thực hiện quyền, nghĩa vụ dân sự của mình phù hợp với mục đích hoạt động.”
Hậu quả pháp lý của tách pháp nhân đó chính là sau khi tách pháp nhân, tổ chức được tách vẫn sẽ tiếp tục tồn tại mà không bị chấm dứt hoạt động. Sự khác biệt giữa pháp nhân được tách và pháp nhân bị tách thể hiện qua việc, pháp nhân bị tách được thực hiện các quyền và nghĩa vụ phù hợp với muc đích hoạt động của mình theo quy định của pháp luật mà không bị phụ thuộc hay hạn chế quyền và nghĩa bởi bất kỳ pháp nhân nào.
Theo đó, yếu tố để có thể phân biệt được giữa việc tách và chia pháp nhân sẽ dựa vào hậu quả cuối cùng của hoạt động này. Pháp nhân bị chia sẽ phải chấm dứt không còn tồn tại còn pháp nhân bị tách vẫn sẽ tiếp tục hoạt động theo mục đích tồn tại của mình.
5. Phân loại pháp nhân:
Hiện nay, theo quy định của Bộ luật dân sự 2015 thì sẽ chia làm 02 pháp nhân như sau:
– Pháp nhân thương mại
+ Pháp nhân thương mại là pháp nhân có mục tiêu chính là tìm kiếm lợi nhuận và lợi nhuận được chia cho các thành viên.
+ Pháp nhân thương mại bao gồm doanh nghiệp và các tổ chức kinh tế khác.
+ Việc thành lập, hoạt động và chấm dứt pháp nhân thương mại được thực hiện theo quy định của Bộ luật này,
- Pháp nhân phi thương mại
+ Pháp nhân phi thương mại là pháp nhân không có mục tiêu chính là tìm kiếm lợi nhuận; nếu có lợi nhuận thì cũng không được phân chia cho các thành viên.
+ Pháp nhân phi thương mại bao gồm cơ quan nhà nước, đơn vị vũ trang nhân dân, tổ chức chính trị, tổ chức chính trị – xã hội, tổ chức chính trị xã hội – nghề nghiệp, tổ chức xã hội, tổ chức xã hội – nghề nghiệp, quỹ xã hội, quỹ từ thiện, doanh nghiệp xã hội và các tổ chức phi thương mại khác.
+ Việc thành lập, hoạt động và chấm dứt pháp nhân phi thương mại được thực hiện theo quy định của Bộ luật này, các luật về tổ chức bộ máy nhà nước và quy định khác của pháp luật có liên quan.
6. Một số quy định liên quan đến pháp nhân theo quy định:
Thứ nhất, tài sản của pháp nhân
Tài sản của pháp nhân bao gồm vốn góp của chủ sở hữu, sáng lập viên, thành viên của pháp nhân và tài sản khác mà pháp nhân được xác lập quyền sở hữu theo quy định của Bộ luật dân sự, luật khác có liên quan.
Thứ hai, điều lệ của pháp nhân
– Pháp nhân phải có điều lệ trong trường hợp pháp luật có quy định.
– Điều lệ của pháp nhân có những nội dung chủ yếu sau đây:
+ Tên gọi của pháp nhân;
+ Mục đích và phạm vi hoạt động của pháp nhân;
+ Trụ sở chính; chi nhánh, văn phòng đại diện, nếu có;
+ Vốn điều lệ, nếu có;
+ Đại diện theo pháp luật của pháp nhân;
+ Cơ cấu tổ chức; thể thức cử, bầu, bổ nhiệm, miễn nhiệm, cách chức, nhiệm vụ và quyền hạn của các chức danh của cơ quan điều hành và các cơ quan khác;
+ Điều kiện trở thành thành viên hoặc không còn là thành viên của pháp nhân, nếu là pháp nhân có thành viên;
+ Quyền, nghĩa vụ của các thành viên, nếu là pháp nhân có thành viên;
+ Thể thức thông qua quyết định của pháp nhân; nguyên tắc giải quyết tranh chấp nội bộ;
+ Thể thức sửa đổi, bổ sung điều lệ;
+ Ðiều kiện hợp nhất, sáp nhập, chia, tách, chuyển đổi hình thức, giải thể pháp nhân.
Thứ ba, thành lập, đăng ký pháp nhân
– Pháp nhân được thành lập theo sáng kiến của cá nhân, pháp nhân hoặc theo quyết định của cơ quan nhà nước có thẩm quyền.
– Đăng ký pháp nhân bao gồm đăng ký thành lập, đăng ký thay đổi và đăng ký khác theo quy định của pháp luật.
– Việc đăng ký pháp nhân phải được công bố công khai.
Thứ tư, cơ cấu tổ chức của pháp nhân
– Pháp nhân phải có cơ quan điều hành. Tổ chức, nhiệm vụ và quyền hạn của cơ quan điều hành của pháp nhân được quy định trong điều lệ của pháp nhân hoặc trong quyết định thành lập pháp nhân.
– Pháp nhân có cơ quan khác theo quyết định của pháp nhân hoặc theo quy định của pháp luật.
Thứ năm, giải thể pháp nhân
– Pháp nhân giải thể trong trường hợp sau đây:
+ Theo quy định của điều lệ;
+ Theo quyết định của cơ quan nhà nước có thẩm quyền;
+ Hết thời hạn hoạt động được ghi trong điều lệ hoặc trong quyết định của cơ quan nhà nước có thẩm quyền;
+ Trường hợp khác theo quy định của pháp luật.
– Trước khi giải thể, pháp nhân phải thực hiện đầy đủ các nghĩa vụ về tài sản.
Thứ sáu, chấm dứt tồn tại pháp nhân
– Pháp nhân chấm dứt tồn tại trong trường hợp sau đây:
+ Hợp nhất, sáp nhập, chia, chuyển đổi hình thức, giải thể pháp nhân theo quy định tại các điều 88, 89, 90, 92 và 93 của Bộ luật dân sự 2015.
+ Bị tuyên bố phá sản theo quy định của pháp luật về phá sản.
– Pháp nhân chấm dứt tồn tại kể từ thời điểm xóa tên trong sổ đăng ký pháp nhân hoặc từ thời điểm được xác định trong quyết định của cơ quan nhà nước có thẩm quyền.
– Khi pháp nhân chấm dứt tồn tại, tài sản của pháp nhân được giải quyết theo quy định của Bộ luật này, quy định khác của pháp luật có liên quan.
Các văn bản pháp luật có liên quan đến bài viết:
- Bộ luật dân sự 2015;
Luật doanh nghiệp 2020 .
