Chi không thường xuyên là gì? Bao gồm những khoản nào?

1. Chi không thường xuyên là gì?

Nguồn chi không thường xuyên của ngân sách nhà nước là những khoản chi không có tính chất thường xuyên, không phải là nhiệm vụ cố định của ngân sách nhà nước, mà phụ thuộc vào tình hình thực tế của kinh tế – xã hội và nhu cầu của người dân. Ví dụ như chi cho các hoạt động phòng chống thiên tai, khắc phục hậu quả của chiến tranh, chi cho các dự án đầu tư lớn có tính chiến lược quốc gia, chi cho các hoạt động ngoại giao, quốc phòng và an ninh, v.v. Một ví dụ khác là việc ngân sách nhà nước đã bố trí 12.000 tỷ đồng để hỗ trợ người dân bị ảnh hưởng bởi đại dịch Covid-19 trong năm 2020. Nguồn chi không thường xuyên của ngân sách nhà nước thường được bố trí từ các nguồn thu không thường xuyên, như bán tài sản công, bán cổ phần doanh nghiệp nhà nước, vay nợ công trong và ngoài nước, v.v. 

Nguồn chi không thường xuyên có vai trò quan trọng trong việc bổ sung nguồn lực tài chính cho nhà nước, giúp cân đối ngân sách và đáp ứng các nhu cầu chi tiêu khẩn cấp hoặc đột xuất. Tuy nhiên, nguồn chi không thường xuyên cũng có những hạn chế và rủi ro như khó kiểm soát, dễ gây lãng phí, tham nhũng, ảnh hưởng đến tính minh bạch và hiệu quả của ngân sách. Do đó, việc quản lý và sử dụng nguồn chi không thường xuyên cần được thực hiện một cách có kế hoạch, khoa học và tuân thủ các quy định pháp luật.

2. Vai trò của chi không thường xuyên:

Vai trò của nguồn chi không thường xuyên của ngân sách nhà nước có thể được đề cập như sau:

– Đảm bảo sự linh hoạt và ứng phó: Ngân sách nhà nước thường được lập theo kế hoạch và dự báo, nhưng có những chi phí không thường xuyên xuất hiện mà không thể được dự trước. Nguồn chi không thường xuyên giúp đảm bảo rằng nhà nước có đủ tài chính để ứng phó với các tình huống bất ngờ như thiên tai, khủng bố, hoặc các tình huống khẩn cấp khác.

– Hỗ trợ các hoạt động đặc biệt: Có những hoạt động đặc biệt, như tổ chức sự kiện quốc gia, khắc phục hậu quả thiên tai, tài trợ cho các dự án nghiên cứu và phát triển, mà không thể được tài trợ từ nguồn chi thường xuyên. Nguồn chi không thường xuyên cung cấp tài chính để hỗ trợ các hoạt động này và đảm bảo rằng nhà nước có khả năng thực hiện các dự án quan trọng và cần thiết.

– Đảm bảo trợ cấp và phúc lợi xã hội: Nguồn chi không thường xuyên, như quỹ bảo đảm xã hội, được sử dụng để cung cấp trợ cấp và phúc lợi cho công dân trong các trường hợp đặc biệt như bệnh tật, tai nạn, thất nghiệp, hưu trí và trợ cấp gia đình. Điều này giúp đảm bảo rằng người dân có được sự hỗ trợ và bảo vệ trong các tình huống khó khăn và tạo ra một xã hội công bằng và chăm sóc cho mọi thành viên.

– Khuyến khích phát triển và đầu tư: Nguồn chi không thường xuyên, như quỹ hỗ trợ phát triển và quỹ đầu tư, có thể được sử dụng để đầu tư vào các dự án phát triển kinh tế, xã hội và hạ tầng hoặc để hỗ trợ các ngành nghề khác nhằm thúc đẩy sự phát triển của quốc gia. Điều này có thể tạo ra cơ hội kinh tế, tăng thu nhập và cải thiện chất lượng cuộc sống của người dân.

Tóm lại, nguồn chi không thường xuyên của ngân sách nhà nước đóng vai trò quan trọng trong việc đảm bảo sự linh hoạt, ứng phó với tình huống khẩn cấp, hỗ trợ các hoạt động đặc biệt, bảo vệ và chăm sóc xã hội, cũng như khuyến khích phát triển và đầu tư.

3. Chi không thường xuyên bao gồm những khoản nào?

Theo Luật Ngân sách nhà nước, có ba loại khoản chi không thường xuyên, gồm:

– Chi trả nợ gốc và lãi vay của ngân sách nhà nước: là khoản chi để trả lại các khoản vay của nhà nước từ các nguồn trong và ngoài nước, bao gồm cả vốn và lãi.

– Chi dự trữ quốc gia: là khoản chi để bổ sung các kho dự trữ quốc gia về lương thực, dầu mỏ, thiết bị y tế, vũ khí và các vật tư khác để phòng chống thiên tai, dịch bệnh, chiến tranh và các tình huống khẩn cấp khác.

– Chi đầu tư phát triển: là khoản chi để thực hiện các dự án đầu tư công, hỗ trợ phát triển kinh tế – xã hội cho các địa phương, khuyến khích đổi mới sáng tạo và nâng cao năng lực cạnh tranh của quốc gia.

4. Ưu điểm và nhược điểm của Chi không thường xuyên:

Nguồn chi không thường xuyên của ngân sách nhà nước có ưu điểm và nhược điểm. 

Một số ưu điểm là:

– Giúp bổ sung nguồn lực tài chính cho nhà nước để đáp ứng các nhu cầu chi tiêu công quan trọng, đặc biệt là trong thời kỳ khủng hoảng kinh tế hoặc thiên tai.

– Thúc đẩy quá trình cải cách tài chính công, đẩy mạnh việc tái cơ cấu doanh nghiệp nhà nước, tăng hiệu quả sử dụng tài sản công.

– Góp phần nâng cao tính minh bạch và trách nhiệm của ngân sách nhà nước, khi các khoản thu nhập này phải được công bố rõ ràng và sử dụng theo quy định của pháp luật.

Một số nhược điểm là:

– Gây ra sự không ổn định cho ngân sách nhà nước, khiến cho việc lập dự toán và thực hiện ngân sách gặp nhiều khó khăn và rủi ro.

– Có thể gây ra sự lãng phí hoặc tham nhũng, khi các khoản thu nhập này không được quản lý và kiểm soát chặt chẽ, hoặc được sử dụng cho các mục đích không hợp lý hoặc không hiệu quả.

– Có thể gây ra sự căng thẳng trong quan hệ giữa các cấp chính quyền, khi các địa phương có nhu cầu giữ lại một phần hoặc toàn bộ các khoản thu nhập này để đáp ứng nhu cầu chi tiêu địa phương, trong khi trung ương muốn thu hồi để sử dụng cho các mục tiêu quốc gia.

5. Các biện pháp giảm thiểu nhược điểm của nguồn chi không thường xuyên:

Các biện pháp giảm thiểu nhược điểm của nguồn chi không thường xuyên của ngân sách nhà nước là một vấn đề quan trọng đối với việc quản lý tài chính công hiệu quả. Nguồn chi không thường xuyên là những khoản chi tiêu mà không có sự ổn định, dự báo hoặc lập kế hoạch trước, thường phát sinh do những tình huống khẩn cấp, bất thường hoặc không kiểm soát được. Những nguồn chi này có thể gây ra những hậu quả tiêu cực cho ngân sách nhà nước, như làm giảm tính minh bạch, tăng nợ công, làm mất cân đối thu chi, ảnh hưởng đến các mục tiêu phát triển kinh tế – xã hội.

Một số biện pháp có thể được áp dụng để giảm thiểu nhược điểm của nguồn chi không thường xuyên của ngân sách nhà nước là:

– Xây dựng và duy trì một quỹ dự phòng để có thể đáp ứng các nhu cầu chi tiêu khẩn cấp mà không làm ảnh hưởng đến các khoản chi khác.

– Tăng cường công tác dự báo và lập kế hoạch ngân sách, đặc biệt là cho các lĩnh vực có khả năng phát sinh nguồn chi không thường xuyên cao, như thiên tai, an ninh, y tế.

– Nâng cao tính minh bạch và trách nhiệm trong việc quản lý và thực hiện nguồn chi không thường xuyên, bằng cách công bố thông tin về nguồn gốc, mục đích, tiến độ và kết quả của các khoản chi này, cũng như kiểm tra và giám sát chặt chẽ việc sử dụng nguồn lực này.

– Tìm kiếm và tận dụng các nguồn tài trợ từ bên ngoài, như các tổ chức quốc tế, các nước bạn bè, để hỗ trợ các hoạt động liên quan đến nguồn chi không thường xuyên, như cứu trợ thiên tai, phòng chống dịch bệnh.

– Thực hiện các biện pháp tiết kiệm và hiệu quả hóa ngân sách, như cắt giảm hoặc ưu tiên lại các khoản chi không thiết yếu hoặc có hiệu quả thấp, tăng thu nhập từ các nguồn thu khác, tăng năng suất lao động và sử dụng tài nguyên.

6. So sánh chi không thường xuyên của ngân sách nhà nước và chi thường xuyên của ngân sách nhà nước:

So sánh nguồn chi không thường xuyên và chi thường xuyên của ngân sách nhà nước, ta có những điểm khác nhau sau:

Nguồn Chi không thường xuyên của ngân sách nhà nước:

– Linh hoạt: Nguồn chi không thường xuyên cho phép nhà nước ứng phó nhanh chóng với các tình huống khẩn cấp và bất ngờ mà không cần thay đổi kế hoạch ngân sách thường xuyên.

– Hỗ trợ đặc biệt: Nguồn chi không thường xuyên được sử dụng để hỗ trợ các hoạt động đặc biệt như khắc phục hậu quả thiên tai, tổ chức sự kiện quốc gia, tài trợ cho các dự án nghiên cứu và phát triển.

– Bảo vệ xã hội: Nguồn chi không thường xuyên được sử dụng để cung cấp trợ cấp và phúc lợi xã hội cho các trường hợp đặc biệt như bệnh tật, tai nạn, thất nghiệp, hưu trí và trợ cấp gia đình.

Ngược lại, chi thường xuyên của ngân sách nhà nước:

– Ổn định: Chi thường xuyên là những khoản chi được dự trù và dự báo trong kế hoạch ngân sách. Nó mang tính ổn định và được phân bổ theo các mục tiêu và ưu tiên đã được xác định trước.

– Đầu tư dài hạn: Chi thường xuyên thường được sử dụng cho các hoạt động định kỳ và đầu tư dài hạn như giáo dục, y tế, an ninh, hạ tầng, và các chương trình xã hội.

– Tính dự đoán: Chi thường xuyên được dự đoán và tính toán kỹ lưỡng trong quá trình lập kế hoạch ngân sách, giúp tối ưu hóa việc sử dụng tài chính và đảm bảo sự cân đối nguồn lực.

Tóm lại, nguồn chi không thường xuyên và chi thường xuyên của ngân sách nhà nước có những đặc điểm khác nhau. Chi không thường xuyên linh hoạt và hỗ trợ đặc biệt, trong khi chi thường xuyên ổn định và được ưu tiên cho các hoạt động định kỳ và đầu tư dài hạn. Cả hai nguồn chi này đều đóng vai trò quan trọng trong quản lý tài chính và đáp ứng nhu cầu xã hội.