Châu Phi là một châu lục đa dạng và phong phú về văn hóa, lịch sử, địa lý và sinh học. Nó là nơi có những nền văn minh cổ xưa nhất thế giới, như Ai Cập, Axum, Carthage, Nubia và Ethiopia. Châu Phi tiếp giáp với những biển và đại dương nào? Vị trí địa lý của châu Phi như thế nào? Xin mời bạn đọc theo dõi bài viết sau.
Mục lục bài viết
1. Châu Phi tiếp giáp với những biển và đại dương nào?
Châu Phi là châu lục lớn thứ hai trên thế giới, có diện tích khoảng 30,3 triệu km2, chiếm 20,4% diện tích đất liền của Trái Đất. Châu Phi được bao bọc bởi các biển và đại dương, đó là:
– Phía Bắc: Địa Trung Hải
– Phía Tây: Đại Tây Dương
– Phía Đông: Ấn Độ Dương
– Phía Đông Bắc: Biển Đỏ
– Phía Đông Nam: Ấn Độ Dương
Châu Phi chỉ giáp với một châu lục duy nhất là châu Á qua eo biển Suez rộng 163 km. Châu Phi có nhiều địa hình đa dạng như cao nguyên, bồn địa, sa mạc, rừng nhiệt đới và sông lớn. Châu Phi cũng là nơi có đường Xích đạo đi ngang qua phần lãnh thổ rộng nhất trong các châu lục.
2. Các biển và đại dương tiếp giáp với châu Phi có tác động đến châu lục này như thế nào?
Châu Phi là châu lục rộng lớn, có diện tích hơn 30 triệu km2, chiếm khoảng 20% diện tích đất liền của Trái Đất. Các biển và đại dương tiếp giáp với châu Phi có ảnh hưởng đến khí hậu, địa hình, sinh vật, kinh tế và văn hóa của châu lục này. Một số tác động cụ thể như sau:
2.1. Khí hậu:
– Châu Phi có khí hậu nóng quanh năm do nằm giữa hai chí tuyến. Tuy nhiên, khí hậu cũng phân hóa theo vĩ độ và ảnh hưởng của biển.
– Các vùng gần biển thường có khí hậu ẩm và mát mẻ hơn so với các vùng lục địa.
– Các vùng ven biển có mưa nhiều hơn do sự bay hơi của nước biển và bị ảnh hưởng của gió mùa, là gió thổi theo hướng từ biển vào đất liền hoặc ngược lại theo mùa. Gió mùa mang theo không khí ẩm hoặc khô, gây ra mưa hoặc hạn hán cho các vùng ven biển.
– Các vùng xa biển thường có khí hậu khô và nóng, tạo thành các hoang mạc như Sahara hay Kalahari.
2.2. Địa hình:
– Châu Phi có địa hình đa dạng, từ các cao nguyên, bồn địa, sông lớn cho đến các bán đảo, đảo và bờ biển.
– Biển và đại dương tạo ra các yếu tố xói mòn và nạo vét cho bờ biển, làm cho bờ biển châu Phi ít bị chia cắt và ít có các vịnh biển hay bán đảo lớn.
– Các biển và đại dương cũng là nguồn cung cấp nước cho các sông lớn như Nile, Congo hay Zambezi. Nhờ những sông này mà tạo ra các thung lũng, thác nước và đồng bằng phù sa cho châu Phi.
2.3. Sinh vật:
– Châu Phi có sự phong phú và đa dạng của sinh vật, từ các loài thực vật cho đến các loài động vật.
– Biển và đại dương là nơi sinh sống của hàng ngàn loài cá, san hô, giáp xác, động vật thân mềm và các loài biển lớn như cá voi, cá heo hay cá mập.
– Biển và đại dương châu Phi cũng là nguồn thức ăn cho các loài chim biển, chim ăn cá hay chim di cư.
→ Nhờ đó góp phần duy trì sự cân bằng sinh thái cho các khu rừng nhiệt đới, savana hay sa mạc của châu Phi.
2.4. Kinh tế:
– Châu Phi có nhiều nguồn lợi từ các biển và đại dương, như ngư nghiệp, du lịch, thương mại hay khai thác khoáng sản.
– Bởi tiếp giáp với các biển và đại dương mà châu Phi được cung cấp thực phẩm, việc làm và thu nhập cho hàng triệu người dân sống ven biển.
– Đây cũng là điểm thu hút du khách bởi vẻ đẹp thiên nhiên, văn hóa và lịch sử của các bờ biển, đảo hay khu bảo tồn.
– Đường biển cũng là đường giao thông quan trọng cho châu Phi, kết nối châu lục này với các châu lục khác qua các cảng biển, kênh đào hay tuyến hàng hải.
– Hơn nữa, nhiều tài nguyên khoáng sản như dầu mỏ, khí tự nhiên, than, kim loại quý hay muối cũng được khai thác từ các vùng biển này.
2.5. Văn hóa:
– Châu Phi có nhiều nền văn hóa đa dạng và phong phú, phản ánh sự giao thoa và ảnh hưởng của các biển và đại dương.
– Đường biển là con đường quan trọng để truyền bá các tôn giáo, ngôn ngữ, nghệ thuật, âm nhạc hay ẩm thực của các dân tộc châu Phi; là nơi ghi lại những trang sử đau thương của châu Phi, như buôn bán nô lệ, thực dân hay chiến tranh.
– Vùng biển nơi đây cũng là niềm tự hào và niềm hy vọng của châu Phi, là nguồn cảm hứng cho các nhà văn, nhà thơ, nhà hoạt động hay nhà lãnh đạo của châu lục này.
3. Lịch sử của các biển và đại dương châu Phi:
Các đại dương châu Phi là Đại Tây Dương, Ấn Độ Dương, Địa Trung Hải và Biển Đỏ. Những đại dương này đã đóng một vai trò quan trọng trong lịch sử châu Phi, từ thời cổ đại cho đến ngày nay. Cụ thể như sau:
– Buôn bán nô lệ xuyên Đại Tây Dương: Từ thế kỷ 15 đến thế kỷ 19, hàng triệu người châu Phi đã bị buộc phải vận chuyển qua Đại Tây Dương đến châu Mỹ, nơi họ bị bắt làm nô lệ và bóc lột. Đây là một trong những cuộc di cư lớn nhất và tàn bạo nhất của con người trong lịch sử, với những hậu quả tàn khốc đối với châu Phi và người dân. Đại Tây Dương cũng là một con đường để kháng chiến và giải phóng, khi một số nô lệ châu Phi nổi dậy, trốn thoát hoặc trở về quê hương.
– Mạng lưới thương mại Ấn Độ Dương: Trong nhiều thế kỷ, châu Phi được kết nối với châu Á và châu Âu thông qua một mạng lưới các tuyến thương mại phức tạp trên khắp Ấn Độ Dương. Những tuyến đường này tạo điều kiện thuận lợi cho việc trao đổi hàng hóa, ý tưởng, tôn giáo và văn hóa giữa các nền văn minh đa dạng. Châu Phi xuất khẩu vàng, ngà voi, gia vị, nô lệ và các mặt hàng khác, và nhập khẩu hàng dệt may, gốm sứ, kim loại, sách và các hàng hóa khác. Mạng lưới thương mại Ấn Độ Dương cũng cho phép truyền bá Hồi giáo và Kitô giáo ở châu Phi.
– Biển Địa Trung Hải: Biển Địa Trung Hải là cái nôi của các nền văn minh cổ đại như Ai Cập, Carthage, La Mã và Hy Lạp, nơi có ảnh hưởng và tương tác với châu Phi. Địa Trung Hải cũng là chiến trường của các đế chế và vương quốc cạnh tranh quyền lực và tài nguyên ở châu Phi. Không chỉ vậy, Địa Trung Hải góp phần thúc đẩy trao đổi văn hóa và trí tuệ giữa người châu Phi, châu Âu và Ả Rập, đặc biệt là trong thời kỳ trung cổ.
– Biển Đỏ: Biển Đỏ là một vùng biển hẹp ngăn cách châu Phi với châu Á. Đây là một phần mở rộng của mạng lưới thương mại Ấn Độ Dương, kết nối châu Phi với Ả Rập, Ấn Độ và hơn thế nữa. Biển Đỏ cũng là một tuyến đường thủy chiến lược cho các mục đích quân sự và chính trị, vì nó kiểm soát việc tiếp cận kênh đào Suez và vùng Sừng châu Phi. Biển Đỏ còn được coi là một nguồn cảm hứng tôn giáo và hành hương, vì nó gắn liền với những câu chuyện trong Kinh thánh như Xuất hành của Moses và Nữ hoàng Sheba.
4. Vị trí địa lí của châu Phi:
4.1. Vị trí địa lí:
– Châu Phi là châu lục lớn thứ ba thế giới, có diện tích hơn 30 triệu km2.
– Có vị trí địa lí nằm trong khoảng từ 34oB đến 34oN, đại bộ phận lãnh thổ nằm giữa hai chí tuyến Bắc và Nam, nên có khí hậu nóng quanh năm.
– Tiếp giáp với các biển và đại dương như Địa Trung Hải, Đại Tây Dương, Ấn Độ Dương và Biển Đỏ.
– Có hình dạng lãnh thổ hình khối rộng lớn, đường bờ biển ít bị chia cắt, rất ít các vịnh biển, bán đảo và đảo.
– Hai bán đảo lớn nhất là Ma-đa-ga-xca và Xô-ma-li. Kênh đào Xuy-ê là con đường giao thông hàng hải quan trọng của thế giới.
4.2. Địa hình:
– Địa hình châu Phi chủ yếu là các cao nguyên, sơn nguyên và núi non.
– Phần lớn diện tích của châu Phi là núi và cao nguyên.
Ví dụ: Dãy núi trẻ At-lat nằm ở tây bắc, dãy Đrê- ken-bec và các sơn nguyên cao nằm ở đông nam. Trên cao nguyên Đông Phi có nhiều hồ lớn. Có nhiều bồn địa xen kẽ các cao nguyên. Đồng bằng chiếm diện tích nhỏ tập trung ở ven biển. Độ cao trung bình của châu Phi là 750m.
4.3. Khí hậu:
– Khí hậu châu Phi khô và nóng bậc nhất thế giới.
– Nhiệt độ trung bình năm của châu lục > 20oC.
– Lượng mưa: Giảm dần từ xích đạo về phía hai chí tuyến => hình thành nhiều hoang mạc lớn.
Ví dụ: hoang mạc Sa-ha-ra có diện tích lớn nhất thế giới (8,6 triệu km2), hoang mạc Ca-la-ha-ri, Na-mip.
4.4. Tài nguyên khoáng sản:
– Châu Phi giàu tài nguyên khoáng sản: vàng, kim cương, uranium, sắt, đồng, phốt phát, dầu mỏ, khí đốt.
– Khoáng sản châu Phi tập trung trên các cao nguyên, bồn địa phía Nam; ven vịnh Ghi-nê và phía Bắc ven Địa Trung Hải.
