Cha mẹ trước khi chết hứa cho tài sản thì có phải là di chúc?

1. Cha mẹ trước khi chết hứa cho tài sản thì có phải là di chúc không?

1.1. Quy định của pháp luật về di chúc bằng miệng: 

Pháp luật hiện nay đã có quy định cụ thể về di chúc bằng miệng. Căn cứ theo quy định tại Điều 624 của Bộ luật dân sự năm 2015 có quy định về di chúc. Theo đó thì di chúc là sự thể hiện ý chí của cá nhân nhằm mục đích chuyển tài sản hợp pháp của mình sang cho người khác sau khi đã nhận đó qua đời. Đồng thời căn cứ theo quy định tại Điều 627 của Bộ luật dân sự năm 2015 có quy định về việc thức của di chúc. Theo đó thì di chúc phải được lập thành văn bản theo quy định của pháp luật, nếu như không thể lập được di chúc bằng văn bản thì có thể lập di chúc bằng miệng.

Như vậy theo quy định hiện nay, trường không thể lập được di chúc bằng văn bản thì có thể lập di chúc bằng miệng. Di chúc bằng miệng là một trong những loại hình hợp pháp theo quy định của pháp luật. Ngoài ra di chúc miệng sẽ được coi là hợp pháp thì đắt ứng được các điều kiện căn cứ theo quy định tại Điều 630 của Bộ luật dân sự năm 2015, cụ thể như sau:

– Tại thời điểm lập di chúc thì người lập di chúc cần phải hoàn toàn minh mẫn và tỉnh táo, người lập di chúc phải sáng suốt và phân biệt được mong muốn nguyện vọng của mình, không bị lừa dối hoặc đe dọa dưới bất kỳ hình thức nào bởi bất cứ chủ thể nào;

– Nội dung của di chúc phải đảm bảo điều kiện không trái đạo đức xã hội và không vi phạm quy định của pháp luật, không trái thuần phong mỹ tục của dân tộc Việt Nam;

– Những đối tượng được xác định là người từ đủ 15 tuổi đến chưa đủ 18 tuổi sẽ được lập di chúc theo quy định của pháp luật nếu được cha mẹ hoặc nếu được gọi giám hộ của họ đồng ý về việc lập di chúc đó. Bên cạnh đó những đối tượng được xác định là người bị hạn chế năng lực về thể chất, hạn chế năng lực về hành vi dân sự hoặc những người không biết chữ vẫn được lập di chúc nhưng phải được người làm chứng lập thành văn bản ta phải tiến hành hoạt động công chứng hoặc chứng thực tại cơ quan nhà nước có thẩm quyền. Do đó tùy vào từng độ tuổi nhất định mà pháp luật có những quy định về hình thức lập di chúc khác nhau;

– Chỉ được thực hiện hoạt động lập di chúc bằng miệng nếu như người lập di chúc bị cái chết đe dọa và không thể lập di chúc bằng văn bản, trong quá trình lập di chúc bằng miệng thì phải ít nhất có 02 người làm chứng. hai người làm chứng này phải tiến hành hoạt động ghi chép đầy đủ ý chí và nguyện vọng của người lập di chúc miệng và bản ghi chép lại phải có xác nhận về chữ ký hoặc dấu điểm chỉ của người làm chứng, được công chứng viên hoặc Ủy ban nhân dân cấp xã công chứng hoặc chứng thực trong khoảng thời gian 05 ngày làm việc được tính kể từ ngày người lập di chúc bằng miệng thể hiện ý chí cuối cùng của mình. 

1.2. Cha mẹ trước khi chết hứa cho con tài sản thì có được coi là di chúc hay không? 

Theo như phân tích ở trên thì có thể nói pháp luật hiện nay đã công nhận hình thức di chúc bằng miệng, bên cạnh di chúc bằng văn bản. Nhiều người hiện nay coi vấn đề, cha mẹ trước khi qua đời hứa cho con tài sản được coi là loại hình di chúc bằng miệng. Quan điểm này đúng hay sai? Căn cứ theo quy định tại Điều 629 của Bộ đồ dân sự năm 2015 có ghi nhận về di chúc bằng miệng. Theo đó thì các chủ thể chỉ có thể lập di chúc miệng trong trường hợp tính mạng của người đó bị cái chết đe dọa và không thể tiến hành hoạt động lập di chúc bằng văn bản. Sau thời gian 03 tháng được tính kể từ thời điểm di chúc bằng miệng được lập mà người lập di chúc vẫn còn sống bà vẫn còn minh mẫn thì di chúc miệng đó đương nhiên bị hủy bỏ. 

Như vậy có thể nói, việc lập di chúc bằng miệng chỉ được áp dụng đối với người lập di chúc đang bị cái chết đe dọa và cận kề, những đối tượng này không thể tiến hành hoạt động lập di chúc bằng văn bản. Vấn đề này phù hợp với quy định của pháp luật giúp cho những người lâm vào tình trạng bị cái chết đe dọa vẫn có thể được phép thể hiện ý chí của mình thông qua loại hình di chúc bằng miệng. Như vậy, nếu như không thuộc trường hợp nêu trên thì lời hứa cho tài sản của cha mẹ trước khi chết sẽ không được xem là di chúc. 

Theo thông thường, khi cha mẹ của bạn mới chỉ nói ra ý định rằng sẽ để lại tài sản có gọi cho con cái thông qua lời nói chứ không hề có người làm chứng và không được ghi chép lại, ký tên hoặc làm các thủ tục công chứng theo quy định của pháp luật thì cũng sẽ không được coi là phù hợp với hình thức của di chúc miệng. Theo đó thì lời nói miệng của cha mẹ bạn sẽ không được coi là di chúc hợp pháp và mọi người cũng không bắt buộc phải tuân theo. Do đó gia đình bạn không bắt buộc phải thực hiện theo lời hứa của cha mẹ trước khi qua đời. Tuy nhiên gia đình vẫn có thể ngồi lại để thỏa thuận thương lượng với nhau về phương án phân chia di sản thừa kế dựa trên sự đồng ý của mọi người, nếu như không thỏa thuận được thì sẽ tiến hành hoạt động phân chia theo quy định của pháp luật.

2. Xử lý khi cha mẹ hứa cho tài sản nhưng chết không để lại di chúc: 

Nếu như việc hứa cho tài sản của cha mẹ không đáp ứng được điều kiện có hiệu lực của di chúc miệng thì khi cha mẹ qua đời, trường hợp này sẽ được xác định là không có di chúc và chia thừa kế theo quy định của pháp luật. Căn cứ theo quy định tại Điều 651 của Bộ luật dân sự năm 2015 có quy định về những người thừa kế theo pháp luật như sau:

– Hàng thừa kế thứ nhất theo quy định của pháp luật hiện nay bao gồm: vợ, chồng, cha đẻ, mẹ đẻ, cha nuôi, mẹ nuôi, con đẻ, con nuôi của người đã qua đời;

– Hàng thừa kế thứ hai theo quy định của pháp luật hiện nay bao gồm: ông nội, bà nội, ông ngoại, bà ngoại, anh ruột, chị ruột, em ruột của người đã qua đời; cháu ruột của người đã qua đời mà người đã qua đời là ông nội, bà nội, ông ngoại, bà ngoại;

– Hàng thừa kế thứ ba theo quy định của pháp luật hiện nay bao gồm: cụ nội, cụ ngoại của người đã qua đời; bác ruột, chú ruột, cậu ruột, cô ruột, dì ruột của người đã qua đời; cháu ruột của người đã qua đời mà người đã qua đời là bác ruột, chú ruột, cậu ruột, cô ruột, dì ruột, chắt ruột của người đã qua đời mà người đã qua đời là cụ nội, cụ ngoại.

Ngoài ra những người thừa kế cùng hàng với nhau sẽ được hưởng phần di sản tương đương nhau. Những người thừa kế ở hàng sau thì được rồi đưa kế nếu không còn ai thuộc hàng thừa kế trước đó, tức là những người thuộc hàng thừa kế trước đó đã qua đời hoặc không có quyền hưởng di sản hoặc toàn bộ họ đã bị truất quyền hưởng di sản hoặc họ từ chối nhận di sản. 

Như vậy trong trường hợp cha mẹ của bạn mất không có di chúc hợp pháp thì di sản của cha mẹ sẽ được chia theo pháp luật. Đầu tiên sẽ được chia cho hàng thừa kế thứ nhất. Và hàng thừa kế thứ nhất này sẽ được phân chia di sản tương đương và bằng nhau, tức là chia đều cho mỗi người một phần bằng nhau. Theo đó thì tại thời điểm này những người thuộc hàng thừa kế của cha mẹ có quyền yêu cầu phân chia di sản của cha mẹ để lại. Quá trình phân chia di sản thừa kế theo pháp luật sẽ cần phải tuân thủ trình tự và thủ tục do pháp luật quy định.

3. Cha mẹ trước khi chết hứa cho tài sản bằng miệng có giá trị pháp lý hay không? 

Theo như phân tích ở trên thì nếu như trước khi qua đời cha mẹ có hứa cho tài sản cho con cái, tuy nhiên nếu như lời hứa nay không đáp ứng đầy đủ các điều kiện có hiệu lực của di chúc bằng miệng thì cũng sẽ không được coi là di chúc. Tuy nhiên vấn đề hứa cho về cơ bản vẫn sẽ được coi là một giao dịch dân sự. Căn cứ theo quy định tại Điều 119 của Bộ luật dân sự năm 2015 có quy định về hình thức của giao dịch dân sự. Theo đó thì một giao dịch dân sự có thể được thể hiện dưới nhiều hình thức khác nhau như lời nói, thể hiện bằng văn bản hoặc bằng hành vi cụ thể. Giao dịch dân sự thông qua phương tiện dữ liệu điện tử được thể hiện dưới hình thức thông điệp dữ liệu theo quy định của pháp luật về giao dịch điện tử vẫn sẽ được coi là giao dịch bằng văn bản. Trường hợp pháp luật có quy định giao dịch dân sự phải được cả hiện bằng văn bản và có công chứng thì cần phải tuân thủ theo quy định đó tại các tổ chức công chứng. Theo đó thì có thể nói, giao dịch dân sự có thể được thể hiện dưới nhiều hình thức khác nhau trong đó có hình thức bằng lời nói. Như vậy cha mẹ hoàn toàn có thể tặng cho con bằng hình thức lời nói. Nhiều trường hợp pháp luật cũng không bắt buộc phải được tặng cho bằng văn bản. Nếu như việc tặng cho này đáp ứng được đầy đủ các điều kiện để có hiệu lực của một giao dịch dân sự căn cứ theo quy định tại Điều 117 của Bộ luật dân sự năm 2015 thì sẽ hoàn toàn có giá trị pháp lý, cụ thể là những điều kiện cơ bản sau đây:

– Chủ thể có năng lực pháp luật dân sự và năng lực hành vi dân sự phù hợp với giao dịch dân sự được xác lập;

– Chủ thể tham gia giao dịch dân sự hoàn toàn tự nguyện và không bị ép buộc;

– Mục đích và nội dung của giao dịch dân sự không vi phạm điều cấm của pháp luật và không trái đạo đức xã hội;

– Hình thức của giao dịch dân sự phù hợp với quy định của pháp luật trong trường hợp pháp luật có quy định.

Các văn bản pháp luật được sử dụng trong bài viết:

– Bộ luật Dân sự năm 2015.