Khái niệm cạnh tranh, độc quyền là gì? Cạnh tranh và độc quyền trong nền kinh tế thị trường? Cạnh tranh và độc quyền theo Luật cạnh tranh?
Thị trường là một hiện tượng xã hội và nó được ra đời trong những điều kiện lịch sử nhất định. Sự xuất hiện của thị trường gắn liền với sự hình thành, phát triển của hoạt động sản xuất, lưu thông hàng hóa – tiền tệ của xã hội loài người. Ban đầu, với trình độ sản xuất thấp kém, sản phẩm làm ra không đáp ứng đủ cho nhu cầu của con người, nền kinh tế mang tính tự cung, tự cấp và không cần có thị trường để trao đổi sản phẩm.
Cùng với sự phát triển của xã hội loài người, sản phẩm làm ra ngày càng nhiều và đã có sự dư thừa. Bên cạnh đó, nhu cầu của con người rất đa dạng và ngày càng phát triển; mà mỗi người (nhóm người) chỉ sản xuất ra một hoặc một số sản phẩm nhất định; do đó họ cần trao đổi những sản phẩm mà mình sản xuất ra để lấy những sản phẩm do người khác sản xuất nhằm thỏa mãn các nhu cầu của mình. Như vậy, bắt đầu xuất hiện có sự cạnh tranh và độc quyền. Vậy cạnh tranh và độc quyền trong nền kinh té thị trường được quy định như thế nào?
Tổng đài Luật sư
– Cơ sở pháp lý:
Mục lục bài viết
1. Khái niệm cạnh tranh, độc quyền:
– Khái niệm cạnh tranh là một khái niệm rộng và được được sử dụng trong nhiều lĩnh vực khác nhau, theo những cách tiếp cận khác nhau, nên có nhiều cách quan niệm khác nhau về cạnh tranh. Cạnh tranh là một hiện tượng kinh tế – xã hội phức tạp, khi xem xét dưới góc độ chung nhất của đời sống xã hội thì “Về mặt thuật ngữ cạnh tranh được hiểu là sự ganh đua để giành ưu thế về phía mình trong một lĩnh vực nào đó của một (hay một nhóm) người đối với những người còn lại.
– Trong nền kinh tế thị trường thì hiện tượng độc quyền trong kinh tế được hình thành chủ yếu từ quá trình cạnh tranh. Thông qua quá trình tích tụ và tập trung tư bản, hiện tượng độc quyền xuất hiện như một tất yếu khách quan. Sự tích tụ và tập trung tư bản diễn ra không giống nhau ở các lĩnh vực sản xuất, kinh doanh, trên các địa bàn lãnh thổ, vì vậy, mức độ độc quyền ở những trường hợp này cũng khác nhau. Với các nhà sản xuất, kinh doanh khác nhau thì vai trò của họ trên thị trường cũng không giống nhau; mỗi nhà nhà sản xuất, kinh doanh khác nhau thì sức mạnh của sản phẩm mà họ làm ra có ảnh hưởng đến thị trường một cách khác nhau.
2. Cạnh tranh và độc quyền trong nền kinh tế thị trường:
– Kiểm soát độc quyền bằng pháp luật Mặc dù hiện nay, cơ cấu hệ thống pháp luật cạnh tranh của các quốc gia không giống nhau, nhưng nhìn chung họ đều chia pháp luật cạnh tranh thành hai lĩnh vực khác nhau. Đó là pháp luật chống cạnh tranh không lành mạnh và pháp luật chống hạn chế cạnh tranh (hay còn gọi là kiểm soát độc quyền). Bởi xuất phát từ tính chất, mức độ, mục đích và hậu quả khác nhau của hai nhóm hành vi cạnh tranh trái phép mà pháp luật cản có những phương pháp và mức độ can thiệp khác nhau đối với những hàng vị này.
– Hành vi cạnh tranh không lành mạnh có mục tiêu bị tổn hại vì lợi ích hợp pháp của một đối thủ cạnh tranh có thể, do đó thông thường nó không gây hậu quả xấu gây thiệt hại trực tiếp cho cả cộng đồng. Nên, về nguyên tắc khi xử lý các hành vi này thường áp dụng các tác động của luật, dân luật. Tuy nhiên, những điều hành vi hạn chế cạnh tranh đôi khi không làm hại đến lợi ích riêng rẽ của bất kỳ đối thủ nào, chẳng hạn như nó lại làm hại đến lợi ích của cả cộng đồng, toàn thị trường. By may, cạnh tranh là một lực lượng phát triển của kinh tế thị trường, nhưng hành vi hạn chế cạnh tranh với mục tiêu là thủ tiêu tranh, trường phá vỡ cấu trúc, do đó nó làm ảnh hưởng và gây tổn hại lợi ích chung của cả cộng đồng, toàn nền kinh tế. Vì thế, đối với những người điều hành chế độ cạnh tranh, Nhà nước, công quyền phải “chủ động” vào cuộc và có những biện pháp pháp lý và những cơ quan hành chính khác, cương quyết .
– Nhiệm vụ của pháp luật chống chế độ cạnh tranh, kiểm tra độc quyền không chỉ nhằm mục đích “điều chỉnh”, “trừng trị” những cấu trúc và tương quan thị trường, sao cho duy trì và bảo vệ thứ tự cạnh tranh lành mạnh mạnh mẽ trong sản xuất hoạt động, kinh doanh. Pháp luật kiểm soát độc quyền cũng quy định cụ thể về các thiết bị có thẩm quyền thực thi pháp luật kiểm soát độc quyền như cơ quan quản lý cạnh tranh, hội đồng cạnh tranh.
– Mục tiêu, phạm vi, đối tượng và phương pháp điều chỉnh là những vấn đề cốt lõi luôn đặt ra đối với công việc ban hành hay thực thi trong thực thi bất kỳ quy luật nào. Về cơ bản, chúng ta có thể phân tích mục tiêu, phạm vi, đối tượng và phương pháp điều chỉnh của pháp luật kiểm độc quyền theo các khía cạnh:
• Mục tiêu điều chỉnh của pháp luật kiểm độc quyền Các quốc gia gia ban mạnh mẽ pháp luật kiểm tra độc quyền cơ cấu bảo vệ, tương quan thị trường, trường cạnh tranh bảo mật, cụ thể là nhằm đạt được các mục tiêu, mà có cơ quan bảo vệ chịu trách nhiệm sau:
– Kiểm soát và quy định hạn chế hoặc cấm đối với các thỏa thuận cạnh tranh hoặc hành vi tập trung kinh tế dẫn đến hạn chế cạnh tranh.
– Kiểm soát các doanh nghiệp có định vị định vị hoặc có thị trường hệ thống vị trí để ngăn chặn các doanh nghiệp này sử dụng vị trí ưu thế của mình hạn chế cạnh tranh.
– Giới hạn, điều hòa lợi ích của các quyền kinh doanh độc quyền hoặc có trường thị trường vị trí trong một tương quan hợp lý với lợi ích của các chủ thể khác trong nền kinh tế và lợi ích công cộng.
Phạm vi điều chỉnh của pháp luật kiểm soát độc quyền Để thực hiện có hiệu lực và đạt được điều chỉnh phạm vi pháp luật, cần phải xác định điều chỉnh phạm vi. “Phạm vi điều chỉnh của pháp luật có nghĩa là giới hạn hoặc giới hạn của công việc sử dụng pháp luật để điều chỉnh các hệ thống cạnh tranh hoặc liên quan đến cạnh tranh.
– Đó cũng là giới hạn của sự có thể công khai thông qua pháp luật của Nhà nước duy trì, bảo đảm cơ chế hoạt động tranh, môi trường và thứ tự canh tranh lành mạnh. Xác định phạm vi, điều chỉnh đối tượng của pháp luật là phải xác định cho ranh giới của hệ thống xã hội mà Nhà nước hướng đến điều chỉnh bằng pháp luật. Chính là phạm vi các hệ thống xã hội có tính toán ổn định tương tác mà Nhà nước cho là bắt buộc phải điều chỉnh bằng pháp luật. Cái cũ đó g là sự xác định về khả năng Nhà nước có thể thi công bằng pháp luật đến đau đớn trong các hệ thống xã hội.
– Điều chỉnh đối tượng của pháp luật kiểm soát độc quyền Điều chỉnh đối tượng của pháp luật về việc kiểm tra độc quyền đối tượng là các nhà điều hành hoặc các thỏa thuận (công khai hoặc bãi biển) có thể dẫn đến việc cản trở, hạn chế, tiêu chuẩn hoặc làm biến dạng tính chất của cạnh tranh. Pháp luật kiểm tra độc quyền hướng dẫn điều chỉnh ba loại hành vi sau: Thoả thuận hạn chế cạnh tranh là hành vi cấu trúc giữa hai hay nhiều doanh nghiệp để thủ tiêu cạnh tranh giữa chúng tôi và ngăn cản sự tham gia của trường thị khác đối thủ cũng như cuộc họp của các doanh nghiệp có năng lực. Thỏa thuận hạn chế cạnh tranh có thể là chính thức như thông qua nghị quyết của hiệp hội ngành nghề, hợp đồng dược ký kết giữa các bên … hoặc là không chính thức thông qua các đồng ngẩm giữa một số doanh nghiệp; có thể thuận theo chiều ngang (giữa các nhà sản xuất với nhau hoặc giữa các nhà phân phối với nhau) hoặc cũng có thể theo chiều ngang (giữa các nhà sản xuất với nhà phân phối).
– Lạm dụng thị trường vị trí, các quyền sử dụng vị trí độc quyền: Vị trí hệ thống linh thị trường dược hiểu là vị trí của một doanh nghiệp có khả năng gây ảnh hưởng đến cách xử lý của một doanh nghiệp khác. Lạm dụng lĩnh vực hệ thống định vị là trường điều hành chế độ cạnh tranh mà doanh nghiệp có hệ thống vị trí được sử dụng để duy trì hoặc vị trí của mình trên trường thương mại.
– Quyền độc quyền vị trí được hiểu là vị trí của doanh nghiệp mà tại thị trường liên quan đó là doanh nghiệp không có đối thủ cạnh tranh. Về cơ bản, pháp luật không chống lại các doanh nghiệp có thị trường vị trí và doanh nghiệp độc quyền nhưng pháp luật phải dự kiến trước các doanh nghiệp khi có thị trường vị trí và doanh nghiệp độc quyền loại bỏ cạnh tranh đối kháng, ngăn cản, hạn chế, thậm chí là cạnh tranh trên trường.
– Tập trung kinh tế: Kết quả của hành vi tập trung kinh tế thông qua hợp thức định hình, Sáp nhập, mua bán một phần hoặc toàn bộ doanh nghiệp, liên doanh và các cấu trúc kết hợp hình thức khác … hoặc năng lực cạnh tranh của doanh nghiệp tiến hành vi điều hành đó. Pháp luật nước đều cho phép các chủ thể kinh doanh thực hiện các hành vi tập trung kinh tế theo yêu cầu mở rộng sản xuất kinh doanh hoặc tăng cường cạnh tranh, cố định vị trí trên trường thương mại.
– Trong trường hợp, hành vi tập trung kinh tế được khuyến khích như tăng khả năng cạnh tranh của các doanh nghiệp vừa và nhỏ hoặc để tạo ra các tập tin kinh tế mạnh mẽ đáp ứng nhu cầu cạnh tranh quốc tế. Tuy nhiên, đây cũng là cách thức nhanh nhất mà các doanh nghiệp có thể thực hiện để tạo ra các vị trí hệ thống thị trường, thậm chí là độc quyền cho mình, từ đó vận dụng sức mạnh kinh tế đối thủ cạnh tranh, ngăn cản, bóp méo quy luật cạnh tranh trên trường. Vì vậy, mặc dù hành vi tập trung kinh tế là hợp pháp nhưng kinh tế trung bình mức độ lại là vấn đề cần xem xét.
– Tùy thuộc vào mức độ sử dụng để giữ các phần và các điểm đặc biệt cũng như các trường học xuất hiện chính sách, cần thiết phải có các biện pháp khác nhau trong việc kiểm tra các tập tin vi phạm trung tâm kinh tế. Nhiều quốc gia áp dụng các biện pháp khác nhau từ thấp đến cao như: tập trung hoàn thành sẽ thông báo, tập trung hoàn thành phải lấy giấy phép, hoàn thành mới được phép tập trung và cao nhất là tuyên bố vô hiệu . Về áp dụng đối tượng, pháp luật kiểm soát độc quyền, pháp luật kiểm soát độc quyền áp dụng cho các doanh nghiệp và các hiệp hội ngành nghề. Pháp luật kiểm soát độc quyền không áp dụng cho các cơ quan hành chính vì cản trở, hạn chế cạnh tranh của các cơ quan nhà nước hay các nhân viên nhà nước cho dù những cơ quan hay cá nhân này có thể sử dụng các quyền lực của mình gây ra hạn chế cạnh tranh.
