Cảnh quan phổ biến ở Châu Phi là hoang mạc, xa van, phần lớn lãnh thổ châu Phi nằm trong khu vực nội chí tuyến nên nền nhiệt cao, khí hậu khô nóng, mang tính lục địa, đây là những khó khăn lớn đối với sự phát triển kinh tế-xã hội của nhiều nước ở châu Phi.
Mục lục bài viết
1. Cảnh quan nào chiếm phần lớn, phổ biến ở Châu Phi?
Hoang mạc và xavan là hai loại cảnh quan phổ biến nhất ở Châu Phi. Hoang mạc là những vùng đất khô cằn, nơi mưa ít và nhiệt độ cao. Xavan là những vùng đồng cỏ rộng lớn, nơi có nhiều loài động vật hoang dã sinh sống. Hoang mạc và xavan chiếm khoảng 60% diện tích lục địa Châu Phi. Cả hai cảnh quan này đều có những đặc điểm riêng biệt và ảnh hưởng lớn đến cuộc sống của con người và thiên nhiên ở Châu Phi.
Châu Phi là lục địa có diện tích lớn nhất thế giới, với hình dạng gần như là một khối lớn. Do đó, các khối khí từ biển khó xâm nhập vào đất liền, gây ra sự khô hạn và nóng nực cho lãnh thổ châu Phi. Đặc biệt, ở phía bắc và nam châu Phi, có sự ảnh hưởng của các dòng biển lạnh chạy ven bờ, làm giảm lượng mưa và độ ẩm. Những yếu tố này đã tạo ra điều kiện thuận lợi cho sự hình thành và phát triển của hoang mạc và bán hoang mạc, chiếm gần 2/3 diện tích châu Phi.
Xavan là cảnh quan đặc trưng của vùng nhiệt đới khô, nằm giữa hoang mạc và rừng nhiệt đới. Xavan có khí hậu nóng và khô, với mùa mưa ngắn và ít ổn định. Thực vật chủ yếu là cỏ cao và cây bụi thấp, phân bố rải rác trên đất cát hoặc đá. Động vật phong phú và đa dạng, bao gồm các loài thú ăn cỏ, thú săn mồi, chim và bò sát. Xavan chiếm khoảng 1/4 diện tích châu Phi, phân bố rộng rãi ở các quốc gia như Kenya, Tanzania, Namibia, Botswana, Zimbabwe và Nam Phi.
Vậy, nguyên nhân chính làm cho hoang mạc và xavan là cảnh quan chiếm phổ biến ở Châu Phi là do khí hậu khô nóng, hình dạng khối lớn của lục địa và ảnh hưởng của các dòng biển lạnh.
2. Cảnh quan hoang mạc ảnh hưởng đến cuộc sống của con người và thiên nhiên ở Châu Phi như thế nào?
Cảnh quan hoang mạc là một loại cảnh quan có khí hậu khô nóng, lượng mưa ít, độ ẩm thấp và đa dạng về địa hình. Các hoang mạc chiếm khoảng 1/3 diện tích lục địa Châu Phi, bao gồm các hoang mạc lớn như Sahara, Namib, Kalahari và các hoang mạc nhỏ hơn như Karoo, Danakil và Nubia.
Cảnh quan hoang mạc ảnh hưởng đến cuộc sống của con người và thiên nhiên ở Châu Phi theo nhiều cách khác nhau, cả tích cực và tiêu cực.
Một số ảnh hưởng tích cực bao gồm:
– Cảnh quan hoang mạc tạo ra những điều kiện thuận lợi cho sự phát triển của các loài động vật chuyên biệt, có khả năng thích nghi với khí hậu khắc nghiệt và thiếu nước. Một số ví dụ là lạc đà, thằn lằn, rắn, chuột chù, cú mèo… Những loài động vật này có thể sống sót trong điều kiện nhiệt độ cao, mất nước lớn và thiếu thức ăn. Chúng góp phần làm phong phú đa dạng sinh học của châu Phi và tạo ra những cảnh quan độc đáo, thu hút du khách từ khắp nơi trên thế giới.
– Có vai trò quan trọng trong việc duy trì sự cân bằng khí hậu của châu Phi và toàn cầu. Do có bề mặt rộng lớn và phản xạ ánh sáng mặt trời cao, cảnh quan hoang mạc giúp làm giảm nhiệt độ bề mặt Trái đất và ngăn chặn hiệu ứng nhà kính. Ngoài ra, cảnh quan hoang mạc cũng tạo ra những luồng không khí khô và nóng, ảnh hưởng đến các vùng lân cận và tạo ra những hiện tượng thời tiết đặc biệt, như bão cát, sương mù hay mưa axit.
– Là nguồn tài nguyên thiên nhiên quý giá cho con người. Dưới lòng đất của các khu vực hoang mạc, có thể chứa các khoáng sản có giá trị cao, như dầu mỏ, khí đốt, kim loại quý… Những nguồn tài nguyên này có thể được khai thác để phục vụ cho nhu cầu sản xuất và tiêu dùng của con người, góp phần tăng thu nhập và phát triển kinh tế cho các nước châu Phi. Tuy nhiên, việc khai thác tài nguyên này cũng cần phải tuân thủ các nguyên tắc bảo vệ môi trường và bền vững, tránh gây ra những hậu quả tiêu cực cho cảnh quan hoang mạc và sự sống.
Một số ảnh hưởng tiêu cực có thể kể đến như:
– Làm giảm khả năng canh tác và nuôi dưỡng của con người, gây ra nạn đói, nghèo đói và di cư. Theo Tổ chức Lương thực và Nông nghiệp Liên Hợp Quốc (FAO), khoảng 500 triệu người sống trong các khu vực bị hoang mạc hóa trên thế giới, trong đó 70% là ở Châu Phi.
– Làm suy giảm đa dạng sinh học và các dịch vụ hệ sinh thái của thiên nhiên, như cung cấp nước sạch, điều hòa khí hậu và duy trì chu trình dinh dưỡng. Theo Tổ chức Bảo tồn Thiên nhiên Quốc tế (IUCN), khoảng 20% diện tích lục địa của Châu Phi là sa mạc, trong đó có nhiều loài động thực vật quý hiếm và bản địa.
– Làm tăng nguy cơ xung đột và bất ổn chính trị do tranh chấp về các nguồn tài nguyên thiên nhiên giới hạn, như đất đai, nước và lương thực. Theo Tổ chức Hợp tác và Phát triển Kinh tế (OECD), có liên quan giữa hoang mạc hóa và bạo lực ở Châu Phi, đặc biệt là ở Sahel và Cựu Tây Phi.
Để giảm thiểu tác động tiêu cực của cảnh quan hoang mạc, các biện pháp khắc phục có thể được áp dụng như:
– Cải tạo hoang mạc thành đất trồng bằng cách sử dụng các phương pháp canh tác bền vững, như trồng cây chịu hạn, tăng cường hữu cơ chất và giảm xói mòn.
– Làm thế nào kiềm chế hiện tượng khí hậu nóng lên bằng cách giảm khí thải nhà kính, tăng cường trồng rừng và sử dụng các nguồn năng lượng tái tạo.
– Tiết kiệm các nguồn tài nguyên nước bằng cách sử dụng các công nghệ tiết kiệm nước, tái sử dụng nước thải và thu gom nước mưa.
– Phát triển những khu vực rìa sa mạc bằng cách tạo ra các cơ hội kinh tế, xã hội và văn hóa cho người dân địa phương, như du lịch sinh thái, nghệ thuật và thủ công.
3. Cảnh quan xavan ảnh hưởng đến cuộc sống của con người và thiên nhiên ở Châu Phi như thế nào?
Cảnh quan xavan là một loại cảnh quan đặc trưng cho vùng khô hạn của Châu Phi, bao gồm các khu vực có lượng mưa ít, thảm thực vật thưa thớt và đa dạng động vật hoang dã. Cảnh quan xavan ảnh hưởng đến cuộc sống của con người và thiên nhiên ở Châu Phi như sau:
– Cung cấp không gian sống và nguồn lợi cho nhiều bộ tộc bản địa ở Châu Phi, như Masai, Fulani, San và Pygmy. Họ sống chủ yếu bằng nghề chăn nuôi, săn bắn, hái lượm và trồng trọt. Họ có một nền văn hóa phong phú và độc đáo, được thể hiện qua các nghi lễ, trang phục, âm nhạc và nghệ thuật.
– Là nơi sinh sống của nhiều loài động vật hoang dã nổi tiếng, như sư tử, voi, hươu cao cổ, tê giác, linh dương và trăn. Các loài này tạo nên một hệ sinh thái đa dạng và cân bằng, cũng như là nguồn thu hút du lịch sinh thái và bảo tồn thiên nhiên.
Tuy nhiên, châu Phi cũng phải đối mặt với nhiều thách thức do sự can thiệp của con người và biến đổi khí hậu.
– Cảnh quan xavan là nơi sinh sống của nhiều loài động vật hoang dã, nhưng sự can thiệp của con người đã làm giảm số lượng và đa dạng sinh học của chúng. Việc săn bắn trái phép, mất môi trường sống do khai thác gỗ, nông nghiệp và chăn nuôi, hay biến đổi khí hậu đã đe dọa sự tồn tại của nhiều loài động vật quý hiếm, như voi, sư tử, tê giác hay linh dương.
– Cảnh quan xavan cũng ảnh hưởng đến cuộc sống của người dân bản địa, nhất là những người sống bằng nghề chăn nuôi và nông nghiệp. Do khí hậu khô hạn và thất thường, cảnh quan xavan thường phải chịu đựng những đợt hạn hán kéo dài, gây thiếu nước và mất mùa cho người dân. Ngoài ra, sự xung đột giữa người dân và động vật hoang dã cũng là một vấn đề nan giải, khi mà các loài động vật thường xâm nhập vào khu vực canh tác và chăn nuôi của người dân, gây thiệt hại cho cây trồng và gia súc.
– Cảnh quan xavan cũng bị ảnh hưởng bởi các hoạt động của con người gây ô nhiễm môi trường. Ví dụ, việc đốt rừng để trồng trọt hay chăn nuôi đã làm giảm diện tích rừng và phát thải khí nhà kính vào không khí. Việc sử dụng các loại phân bón và thuốc trừ sâu hóa học trong nông nghiệp cũng làm ô nhiễm môi trường đất và nước. Bên cạnh đó, việc khai thác khoáng sản và dầu mỏ gây ra các vết loét trên bề mặt đất và làm giảm chất lượng nước.
Vì vậy, cần có những biện pháp bảo vệ và phát triển bền vững như: tăng cường giáo dục và nhận thức về ý nghĩa và tầm quan trọng của cảnh quan xavan; thiết lập các khu bảo tồn và vườn quốc gia; hỗ trợ các cộng đồng bản địa trong việc duy trì và phát huy các giá trị văn hóa và sinh kế; hợp tác quốc tế trong việc giảm nhẹ và ứng phó với biến đổi khí hậu; kiểm soát và ngăn chặn các hoạt động gây hại cho cảnh quan xavan.
