Bài thơ Khóc Dương Khuê của nhà thơ Nguyễn Khuyến được xếp vào hàng những tác phẩm xuất sắc nhất viết về đề tài tình bạn. Bao trùm bài thơ này là nỗi lòng đau xót khôn nguôi của tác giả, trước việc bạn qua đời. Sau đây là cảm nhận về bài thơ khóc dương khuê của Nguyễn Khuyến, mời các bạn cùng tham khảo!
Mục lục bài viết
1. Cảm nhận bài thơ Khóc Dương Khuê của Nguyễn Khuyến:
Dương Khuê là một trong những người bạn tri âm, tri kỷ nhất của Nguyễn Khuyến. Khi Dương Khuê qua đời, Nguyễn Khuyến viết bài thơ “Khóc Dương Khuê” để thể hiện lòng xót thương và tưởng nhớ về những kỷ niệm đẹp thuở nào của hai người. Bài thơ Khóc Dương Khuê của Nguyễn Khuyến được viết vào năm 1902 khi Dương Khuê qua đời. Nguyên bản bằng chữ Hán đã được Nguyễn Khuyến dịch ra chữ Nôm và trở nên phổ biến hơn. Bài thơ sử dụng thể thơ song thất lục, gồm 38 câu.
Nguyễn Khuyến bày tỏ sự buồn thương và bàng hoàng trước cái chết đột ngột của người bạn tri kỷ:
“Bác Dương thôi đã thôi rồi,
Nước mây man mác ngậm ngùi lòng ta.”
Tên gọi thân mật tác giả gọi Dương Khuê là “bác Dương”, thể hiện lòng kính trọng sâu sắc. “Thôi đã thôi rồi” là cách diễn đạt nhẹ nhàng về sự ra đi của Dương Khuê nhưng lại thể hiện rõ rệt sự bàng hoàng và tiếc nuối của Nguyễn Khuyến trước tin mất bạn tri kỷ. Đau đớn của Nguyễn Khuyến được miêu tả qua các từ “man mác”, “ngậm ngùi” và hình ảnh của “nước mây” mênh mang, rộng lớn, bày tỏ nỗi buồn không thể nào diễn tả hết, không chỉ riêng trong tâm hồn Nguyễn Khuyến mà còn lan tỏa khắp nơi trên trần gian.
Nguyễn Khuyến hồi tưởng về những ngày thơ ấu, khi hai người cùng thi đỗ, cùng nhau khám phá cuộc sống:
“Nhớ từ thuở đăng khoa ngày trước,
Vẫn sớm hôm tôi bác cùng nhau;
Kính yêu từ trước đến sau,
Trong khi gặp gỡ khác đâu duyên trời”
Nguyễn Khuyến nhớ lại những ngày xưa, khi cả hai cùng nhau đi qua những thử thách và cùng chia sẻ tình cảm kính yêu thương. Ông so sánh sự gặp gỡ của họ như một duyên số thiên định, một món quà quý giá mà cuộc đời ban tặng. Cuộc sống của Nguyễn Khuyến với Dương Khuê không chỉ là những niềm vui thanh bình, mà còn là những hạnh phúc cao quý, mà nhiều người mong muốn nhưng không thể có được. Đó là những khoảnh khắc tao nhã của hai nhà thơ, cùng nhau du ngoạn khắp nơi, ngắm nhìn cảnh đẹp. Họ còn cùng nhau thưởng thức rượu ngon, cùng nhau ngồi viết những câu thơ, nghiên cứu những bài văn học. Tất cả những kỷ niệm đó, sâu sắc và ý nghĩa đã gắn bó với Nguyễn Khuyến suốt đời.
Không chỉ có những lúc bình yên, mà tình bạn giữa Nguyễn Khuyến và Dương Khuê còn được thể hiện qua những lúc khó khăn, trở ngại:
“Buổi dương cửu cùng nhau hoạn nạn,
Phận đấu thăng chẳng dám tham trời.”
Có những rắc rối, thử thách và “phận đấu thăng” có nhiều khó khăn, những người tri kỷ vẫn luôn ủng hộ lẫn nhau, không bao giờ bỏ rơi bạn bè trong lúc khó khăn. Những lúc chốn quan trường đầy những âu lo, rối ren, họ vẫn luôn có nhau để chia sẻ để giúp đỡ và để cùng nhau vượt qua.
Sau những kỷ niệm về thời học trò về những ngày sống ẩn dật, tình cảm giữa Nguyễn Khuyến và Dương Khuê càng trở nên thân thiết hơn vì họ đã cùng nhau trải qua bao thăng trầm của cuộc đời:
“Bác già, tôi cũng đã già,
Biết thôi, thôi thế thì thôi mới là”
Ngậm ngùi chia sẻ về sự mất mát khi thấy Dương Khuê ra đi quá nhanh, tác giả cảm thấy mình còn khỏe mạnh hơn nhưng lòng vẫn rất đau xót vì sự ra đi của người bạn tri kỷ.
Cuối cùng, Nguyễn Khuyến cảm thấy hối tiếc vì không còn nhiều thời gian để gặp gỡ, để chia sẻ với bạn tri kỷ:
“Muốn đi lại tuổi già thêm nhác,
Trước ba năm gặp bác một lần;
Cầm tay hỏi hết xa gần,
Mừng rằng bác vẫn tinh thần chưa can,”
Tác giả thể hiện rõ ràng sự tiếc nuối và hối tiếc khi không còn cơ hội để gặp lại bạn tri kỷ. Ông chia sẻ rằng nỗi buồn này không thể nào diễn tả hết vì đã mất đi một người bạn quý báu trong cuộc đời.
Bài thơ “Khóc Dương Khuê” của Nguyễn Khuyến đã diễn tả sự tiếc nuối và tình cảm sâu sắc của một người bạn về mất mát của người bạn tri kỷ. Thông qua những câu thơ, Nguyễn Khuyến đã thể hiện rõ ràng tình cảm của mình với Dương Khuê và tình bạn thân thiết giữa hai người.
2. Cảm nhận bài thơ Khóc Dương Khuê của Nguyễn Khuyến siêu hay:
Nhà thơ Nguyễn Khuyến đã có một tri kỷ là Dương Khuê. Tuy nhiên số phận không tránh khỏi sinh lão bệnh tử. Sau khi Dương Khuê về với cõi vĩnh hằng, Nguyễn Khuyến đã viết bài thơ “Khóc Dương Khuê”. Bài thơ nói lên nỗi đau mất mát tri âm tri kỷ và gợi lại những kỷ niệm đẹp của hai người.
Bài thơ “Khóc Dương Khuê” của Nguyễn Khuyến viết vào năm 1902 sau khi Dương Khuê qua đời, ban đầu bằng chữ Hán, sau này được dịch ra chữ Nôm và trở nên phổ biến rộng rãi hơn. Bài thơ có thể thể hiện bằng thể thơ song thất lục, bao gồm 38 câu và bắt đầu bằng những dòng lên tiếng sầu thảm của Nguyễn Khuyến khi nghe tin bạn tri kỷ mất:
“Bác Dương thôi đã thôi rồi,
Nước mây man mác ngậm ngùi lòng ta.”
Nguyễn Khuyến sử dụng “bác Dương” để chỉ sự kính trọng và gần gũi với người bạn đã mất. “Thôi đã thôi rồi” là cách tinh tế để ám chỉ cái chết của Dương Khuê, một từ ngữ nhẹ nhàng nhưng vô cùng đầy cảm xúc của Nguyễn Khuyến khi tiếp nhận tin buồn. Nỗi đau trong lòng ông được thể hiện qua “man mác”, “ngậm ngùi” và hình ảnh “nước mây” mênh mang, rộng lớn, bày tỏ nỗi buồn chơi vơi khi mất đi người mà Nguyễn Khuyến trân trọng. Nỗi đau này không chỉ dừng lại trong tâm hồn ông mà còn lan tỏa khắp nơi, từ bầu trời đến biển cả, chứng tỏ sự thương tiếc lớn lao với người bạn tri kỷ.
Trong những nỗi buồn thương kia, dòng suy nghĩ của Nguyễn Khuyến dẫn ông trở về với những ký ức xa xưa, những năm tháng tuổi trẻ của hai người bạn tri âm:
“Nhớ từ thuở đăng khoa ngày trước,
Vẫn sớm hôm tôi bác cùng nhau;
Kính yêu từ trước đến sau,
Trong khi gặp gỡ khác đâu duyên trời?”
Nguyễn Khuyến nhớ đến những ngày cùng thi trong khoa, chia sẻ cùng nhau những ý tưởng, thấu hiểu lẫn nhau. Ông trân trọng quãng thời gian này và so sánh nó với “duyên trời” đã sắp đặt, như món quà quý giá mà cuộc đời ban cho ông, một người bạn tri kỷ trong thời đại đầy thăng trầm. Đó là những khoảnh khắc tao nhã của hai thi nhân, chia sẻ những niềm vui trong cuộc sống. Tất cả những kỷ niệm này làm cho Nguyễn Khuyến cảm thấy hạnh phúc và có ý nghĩa sâu sắc.
Tình bạn giữa Nguyễn Khuyến và Dương Khuê không chỉ hiện diện trong những thời khắc bình yên, mà còn qua những khó khăn, mất mát trong chốn quan trường:
“Buổi dương cửu cùng nhau hoạn nạn,
Phận đấu thăng chẳng dám tham trời.”
Có khác biệt về suy nghĩ và phong cách sống nhưng giữa Nguyễn Khuyến và Dương Khuê luôn tồn tại sự thấu hiểu và ủng hộ lẫn nhau. Họ đã cùng nhau đương đầu với những khó khăn của cuộc đời, không sợ hãi trước những thử thách, dù phải chịu đựng những rắc rối của chốn quan trường.
Sau những hồi tưởng về thời niên thiếu, Nguyễn Khuyến dẫn dắt ông quay về những năm tháng sau khi về hưu, thì tình cảm giữa hai người càng trở nên thân thiết, sâu sắc hơn khi không còn áp lực của chính trị:
“Bác già, tôi cũng già rồi,
Biết thôi, thôi thế thì thôi mới là!”
Câu thơ truyền tải những suy tư, cảm xúc về những năm tháng đã qua. Đây là nỗi buồn của một tri kỷ khi thấy thời gian trôi qua nhanh chóng, những niềm vui, nỗi buồn của cuộc sống mà họ đã cùng nhau chia sẻ.
Bài thơ cho ta thấy rằng tình bạn giữa Nguyễn Khuyến và Dương Khuê là một tình bạn rất đẹp, sâu sắc, không chỉ qua những niềm vui, mà còn qua những khó khăn, nỗi buồn trong cuộc đời. Bài thơ không chỉ là sự gợi lại ký ức về một người bạn thân thiết mà còn là sự biểu lộ tình cảm sâu sắc và lòng thành kính của Nguyễn Khuyến dành cho Dương Khuê.
3. Cảm nhận bài thơ Khóc dương khuê của Nguyễn Khuyến hay nhất:
Bài thơ Khóc Dương Khuê của nhà thơ Nguyễn Khuyến được xếp vào hàng những tác phẩm xuất sắc nhất viết về đề tài tình bạn. Bao trùm bài thơ này là nỗi lòng đau xót khôn nguôi của tác giả, trước việc bạn qua đời.
Nguyễn Khuyến mở đầu bài thơ bằng một tiếng than thảng thốt:
“Bác Dương thôi đã thôi rồi,
Nước mây man mác ngậm ngùi lòng ta!
Cách xưng hô ở câu thơ đầu khiến người đọc ít nhiều có thể đoán được đây là mối quan hệ bạn bè giữa những người cao tuổi. Quả đúng như vậy, khi Dương Khuê mất, Nguyễn Khuyến đã gần 70 tuổi. Bằng cách sử dụng nhiều hình thái từ một cách tự nhiên, nhà thơ không nói trực tiếp đến việc bạn mất nhưng người đọc ai cũng hiểu. Cụm từ “thôi đã thôi rồi” thể hiện tình cảm nuối tiếc lẫn sự bất lực của nhà thơ trước sự thật đau đớn. Mất bạn, Nguyễn Khuyến thấy không gian rộng lớn dàn trải, “nước mây” đâu cũng thấm đượm một nỗi buồn thầm lặng khôn nguôi: “Nước mây man mác ngậm ngùi lòng ta”.
Nguyễn Khuyến nhớ lại những kỉ niệm gắn bó giữa hai người: những ngày thời đi học, đi thi, đỗ đạt,… Nhà thơ cảm thấy sự gắn bó giữa mình và Dương Khuê như đã có “duyên trời định sẵn”. Nguyễn Khuyến và bạn đã từng đặt chân đến những vùng đất xa lạ, có tiếng suối “róc rách lưng đèo”, cùng thưởng thức thú đi hát ả đào “thú vui con hát lựa chiều cầm xoang”, cùng nhau uống rượu và bàn luận văn chương. Đặc biệt, họ đã cùng nhau sống trong cảnh đau khổ của đất nước: “Buổi dương cửu cùng nhau hoạn nạn – Phận đẩu thăng chẳng dám than trời”.
Bằng đoạn hồi tưởng này, người đọc có thể hình dung ra tác giả và bác Dương là những “tao nhân mặc khách” gắn bó keo sơn với nhau lâu bền từ lúc hàn vi tới khi vinh hiển. Những kỉ niệm được trình bày theo trình tự thời gian tạo nên ở người đọc ấn tượng về mối quan hệ liên tục bền vững trong toàn bộ cuộc đời của hai người. Trong tình bạn ấy có cả sự kính trọng, lẫn tình yêu mến “kính yêu”, thủy chung “từ trước đến sau”.
Nhà thơ còn nhớ rất rõ lần cuối cùng gặp gỡ người bạn già cách đây đã ba năm.
“Cầm tay hỏi hết xa gần,
Mừng rằng bác vẫn tinh thần chưa can”
Nhà thơ ân cần hỏi han bạn đủ điều và mừng rỡ khi thấy bạn tuổi đã cao, song vẫn minh mẫn, tỉnh táo. Đây chính là sự đáng quý trong con người Nguyễn Khuyến, dù đã có khi đạt tới đỉnh cao danh vọng, tâm hồn nhà thơ vẫn bình dị, gần gũi, thương mến vợ con, bè bạn, xóm giềng,…
Tình cảm chân thành, nồng hậu, chu đáo, lời lẽ mộc mạc,… là những yếu tố quan trọng làm cho những bài thơ viết về tình bạn của Nguyễn Khuyến lay động trái tim người đọc. Ở bài Khóc Dương Khuê, tình cảm này tập trung ở phần cuối. Hình ảnh Dương Khuê trong lần gặp gỡ cuối cùng vẫn sâu đậm trong tâm trí Nguyễn Khuyến. Nhà thơ cảm thấy việc bạn mất là phi lí. Tác giả tự hỏi:
“Kể tuổi tôi còn hơn tuổi bác,
Tôi lại đau trước bác mấy ngày,
Lùm sao bác vội về ngay”.
Nhưng tiếc rằng điều phi lí, điều trái lẽ thường ấy đã là một sự thật. Chính vì phi lí nên sự đau xót, nuối tiếc càng được nhân lên gấp bội:
“Chợt nghe, tôi bỗng chân tay rụng rời”.
Câu thơ diễn tả một cách tự nhiên, khó có thể thấy đâu là kĩ thuật đặt câu dùng từ, nhưng đã diễn đạt thành công nỗi đau to lớn ập đến bất ngờ. Tuổi già, mắt lòa, chân chậm, mối quan hệ vốn đã hạn hẹp; nay, mất bạn, nhà thơ càng đơn độc, chơ vơ:
“Rượu ngon không có bạn hiền,
Không mua không phải không tiền không mua”.
“Câu thơ nghĩ đắn đo không viết,
Viết đưa ai ai biết mà đưa?”.
Nghệ thuật điệp từ đã mang lại hiệu quả đáng kể. Trong ba dòng thơ tổng cộng 21 chữ, “không” xuất hiện đến 6 lần, diễn tả tài tình tâm trạng trống vắng của con người. Mất bạn, nhà thơ mất tất cả những gì hứng thú và thay đổi cả nếp sinh hoạt trong cuộc sống thường nhật: không uống rượu, không làm thơ, đàn không muốn gảy, giường phải treo lên. Những thay đổi ấy, chứng tỏ tác giả đã phải trải qua một cuộc khủng hoảng tinh thần quá sức chịu đựng bởi cái chết của bạn. Điều đó khẳng định tình bạn giữa hai người rất keo sơn gắn bó.
Mở đầu bài thơ là sự đau xót, kết thúc bài thơ là tiếng khóc:
“Tuổi già giọt lệ như sương,
Hơi đâu ép lấy hai hàng chứa chan”
Nỗi đau không tràn ra ngoài được, âm thầm nén vào trong tim nhà thơ. Nhà thơ nói là mình không khóc nhưng dường như hai câu kết thấm ướt nước mắt và sự xót thương. Bằng tài năng thơ ca kiệt xuất, Nguyễn Khuyến đã để lại một thi phẩm đáng nhớ. Bài thơ không chỉ là sự gợi lại ký ức về một người bạn thân thiết mà còn là sự biểu lộ tình cảm sâu sắc và lòng thành kính của Nguyễn Khuyến dành cho tri âm, tri kỷ của mình.
THAM KHẢO THÊM:
