Cảm nhận Bài ca ngất ngưởng của Nguyễn Công Trứ

1. Dàn ý bài cảm nhận Bài ca ngất ngưởng của Nguyễn Công Trứ:

1.1. Dàn ý chi tiết bài cảm nhận Bài ca ngất ngưởng:

Mở bài: giới thiệu tác giả tác phẩm

Thân bài:

* Cảm hứng chủ đạo của bài thơ – “bài ca ngất ngưởng”

– Xuất hiện 4 lần trong toàn bộ tác phẩm

– Từ  láy giàu ý nghĩa:

+ Nghĩa đen: diễn tả độ cao ở trạng thái không ổn định, sắp đổ nhưng không đổ.

+ Trong bài thơ là lối sống, thái độ sống của Nguyễn Công Trứ.

* “Ngất ngưởng” khi làm quan

– Câu thơ bắt đầu bằng chữ Hán khẳng định mạnh mẽ lí tưởng nam nhi mà tác giả đã mang theo, đây là lí tưởng chung của những kẻ muốn theo con đường công danh: trong trời đất, không gì là không thể khi bạn được làm công việc của bạn.

– Với việc dùng hàng loạt từ Hán Việt và biện pháp liệt kê, Nguyễn Công Trứ đã khéo léo nhắc lại một loạt những chức quan, danh vị mà mình đã đảm nhận, cho thấy ông là một bậc văn võ song toàn.

→ Sự khoe khoang tài và danh của Nguyễn Công Trứ không phải là phô trương, khoe mẽ mà tài năng và danh tiếng của ông là chiếc vỏ bọc bên ngoài được ẩn giấu sâu bên trong. Bên trong là chiếc tôi hiểu được tài năng cùng vị trí của bản thân

* “Ngất ngưởng” khi về hưu

– Lối sống đa dạng, khác biệt và có phần mâu thuẫn:

+ Con bò vàng được nhà thơ “tô điểm” bằng bộ đạc ngựa.

+ Cảnh chùa còn đưa một cô thôn nữ xinh đẹp đến chào.

– Có quan niệm sống thể hiện một cách rõ ràng, không quan tâm đến được hay là mất, khen hay là chê: Với ông, giữa được và mất, khen và chê không có cài nào hơn cái nào.

– Ông chọn cho mình một lối sống tự do, được tự do làm những gì mình muốn: Biết quý trọng hiện tại, hiện tại và biết thưởng thức những thú vui của cuộc đời như ca hát, uống rượu. Đặc biệt là tình yêu.

→ Thái độ và lối sống của Nguyễn Công Trứ vượt ra khỏi giới hạn của cuộc đời nhưng ông luôn là người đầy tớ trung thành.

Bài học rút ra cho bản thân từ bài thơ Bài ca ngất ngưởng:

– Cần nhận thức rõ vai trò, vị trí của mình trong cuộc sống và có ý thức rõ ràng về tài năng của bản thân

– Có quan niệm sống đúng đắn, lí tưởng sống đúng đắn, phải biết thoát ra khỏi cuộc sống tù túng, tẻ nhạt để sống có ý nghĩa.

Không sống tiểu nhân, ích kỷ, chỉ biết đến mình được mất, khen chê mà quên đi những người chung quanh.

Kết bài: 

Nêu cảm nghĩ của bạn về nội dung của tác phẩm

1.2. Dàn ý cụ thể phân tích cảm nhận Bài ca ngất ngưởng:

Mở bài: giới thiệu tác giả tác phẩm

Thân bài:

* Nguồn cảm hứng chính

– “ngất ngưởng”: địa vị cao, không vững, nghiêng ngả.

=> Tư thế, cách sống phóng túng, vượt lên trên sự trần tục của con người.

=> Lối sống nhất quán của Nguyễn Công Trứ, tác giả đã cảm nhận rất rõ về tài năng và bản lĩnh của ông kể cả khi làm quan, ra vào triều đình và khi về hưu.

Quan điểm sống ngất ngưởng trên đường công danh (6 câu đầu)

– “Vũ trụ bên trong không có bổn phận”: thái độ tự tin khẳng định mọi việc trong trời đất đều do tác giả đảm nhiệm -> Tuyên ngôn về ý chí làm trai của nhà thơ.

– “Ông Hi Văn… trong lồng”: Coi việc nhập thế là một công việc ràng buộc nhưng cũng là điều kiện để tài năng bộc lộ.

– Liệt kê những việc tôi đã làm được ở vị trí quan chức và tài năng của tôi:

+ Tài năng: giỏi văn (khi đỗ thủ khoa), tài dùng binh (tài)

-> Tài năng lỗi lạc: văn võ song toàn

+ Thể hiện chức vụ, địa vị xã hội: Tham tán, Tổng đốc, Tổng đốc (bình định Trấn Tây), Phủ doãn Thừa Thiên

-> Tự hào mình là người tài năng xuất chúng, có công danh hiển hách về văn, tài.

=> Sáu câu đầu là lời của nhà thơ khi làm quan, khẳng định tài năng và lí tưởng cao ngạo, phóng khoáng của một người có năng lực xuất chúng.

Quan điểm sống trong cách sống, cách nghĩ (10 câu tiếp theo)

– Cách sống theo ý chí, sở thích cá nhân:

+ Cưỡi bò mặc áo ngựa.

+ Đi chùa được tiên đi theo.

=> Sở thích quái gở, khác thường, thậm chí có phần cẩu thả và lập dị

+ Bụt cũng buồn cười: thể hiện hành động của tác giả là khác thường, ngược đời, trái với quan điểm của các nhà Nho phong kiến.

=> Cá tính nghệ sĩ muốn sống theo cách của mình.

– Quan niệm sống:

+ “Thắng thua… gió bay”: Tự tin sánh mình với “Thái thượng”, tức là sống tự do tự tại, không màng đến sự khen chê của người đời.

+ “Khi hát…khi tùng”: tạo cảm giác cuộc sống phong phú, thú vị, từ “khi” được lặp đi lặp lại tạo cảm giác vui sướng triền miên.

+ “Không… tục”: không Phật, không tiên, không vướng bận trần gian, sống giữa trần gian -> sống không giống ai, sống trong cực lạc.

=> Quan niệm sống giản dị đời thường mang đậm bản sắc dân tộc của tác giả.

Khẳng định độ “ngất ngưởng” bất khả chiến bại (3 câu cuối)

– “Chẳng trái với Nhạc. .. Nghĩa vua tôi cho trọn đạo sơ chung “: Dùng sách vở, đối chiếu bản thân với các danh tướng có chiến công lừng lẫy như Trại Tuấn, Hàn Ký, Phù Bát. ..

=> Khẳng định khí phách, khẳng định khả năng sánh ngang hàng với danh tướng. Tuyên bố là một đầy tớ trung thành.

– “Ai ngất ngưởng trong triều đình như ta “: vừa hỏi vừa khẳng định suy nghĩ của vị trưởng quan về lối sống” ngất ngưởng “.

=> Tuyên ngôn khẳng định nhân cách và khát vọng vươn lên trên các quan điểm đạo đức Nho giáo thông thường.

Kết bài: đánh giá lại giá trị nội dung và giá trị nghệ thuật.

2. Bài cảm nhận Bài ca ngất ngưởng của Nguyễn Công Trứ hay nhất:

Nguyễn Công Trứ (1778-1858) biệt hiệu là Hi Văn, một danh tướng triều Nguyễn, văn võ toàn tài. Về sự nghiệp văn chương, ông để lại khoảng 150 bài thơ, câu đối, bài “Hàn nho phong vị phú” là một kiệt tác. Với những bài thơ hát nói, Nguyễn Công Trứ có giọng điệu mạnh mẽ, hào hùng: “Chí nam nhi”, “Chí khí anh hùng”, “Nợ tang bồng”… trong đó, độc đáo nhất là “Bài ca ngất ngưởng”.

Trong bài thơ tác giả đã thể hiện đúng thái độ tâm trạng và phong cách của chính mình, với những cách xưng hô mang một cái nhìn đầy chất ngông, vũ trụ ở đây đã chỉ một không gian vô cùng rộng lớn và mênh mông, nhưng lại dường như không có một chút phận sự nào, ở đây tác giả dường như đang chê trách những đấng nam nhi trong đất nước, tác giả mở đầu cũng để thể hiện một nỗi lòng muốn thể hiện quan niệm về vai trò và trách nhiệm của mình đối với đất nước, đó là những việc làm cần thiết và vô cùng xứng đáng đối với những đấng nam nhi được sinh ra trong đất nước:

Vũ trụ nội mạc phi phận sự
Ông Hi Văn tài bộ đã vào lồng
Khi Thủ khoa, khi Tham tán, khi Tổng đốc Đông
Gồm thao lược đã nên tay ngất ngưởng

Nhà thơ với một quan niệm vô cùng ngông nghênh, nó thể hiện luôn phong cách của ông, ông là một người thích tự do, chính vì vậy ông cho rằng làm quan là một việc trói buộc chính vì vậy, ông luôn luôn cương quyết thích sống một cuộc sống tự do, tự tại, không muốn điều gì cản trở sự tự do của chính bản thân mình, từ “vào lồng” trong câu thơ đã thể hiện một thái độ không thích với chốn quan trường, đây là một nơi đấu đá và không được sống tự do, chính vì vậy, từ khi ông đỗ đạt làm quan, ông cảm thấy cuộc đời mình đã bị bó buộc vào nơi đây, ông không thích và muốn sống tự tại, do con người và bản tính ngông nghênh của ông.

Tất cả những điều mà ông thể hiện trong tác phẩm đó đều thể hiện tính cách của ông khi làm quan, tính cách của ông không chỉ thể hiện qua các tác phẩm nghệ thuật, mà nó còn được thể hiện trong lúc ông là quan, ông liệt kê các chức tước trong triều đình như thủ khoa, tham tán, tổng đốc… đây đều là những vị trí mà họ đã phải cố gắng để có được, chính vì vậy về địa vị họ đã hơn rất nhiều người, đây là điều mà tác giả thể hiện sự ngất ngưởng của mình không chỉ riêng trong cuộc sống, mà trong rất nhiều việc khác, ông cũng luôn thể hiện một thái độ tích cực và mang lại cho người đọc nhiều suy ngẫm và có nhiều ý nghĩa to lớn, ông đã thể hiện sự ngất ngưởng của mình qua địa vị. Và đây không chỉ là điều để ông thể hiện được tài năng của chính bản thân mình, mà còn cho người đọc biết được con người của ông:

Lúc bình Tây, cờ đại tướng
Có khi về Phủ doãn Thừa Thiên
Đô môn giải tổ chi niên
Đạc ngựa bò vàng đeo ngất ngưởng

Khi tuổi trẻ luôn phấn đấu để trở thành một vị quan, và ông cũng luôn thể hiện sự ngất ngưởng trong con đường làm quan của mình, nhưng ông còn thể hiện sự ngất ngưởng đó qua cả thái độ của mình khi về quê, ông từ bỏ cuộc sống chốn quan trường và từ quan ở ẩn, ông không những đã thoát khỏi cái lồng đã chôn chân ở đó, mà ông luôn mong ước mình sống một cuộc sống tự tại, tự do, đó là những điều mà ông luôn luôn mong muốn để đạt được, những điều đó nó thể hiện ngay trong thái độ và cảm quan của ông trong khi sáng tác nên chính tác phẩm này, giá trị của nó không chỉ để lại cho con người nhiều cái nhìn mới mẻ mà nó còn để cho người đọc thấy được thái độ ngông cuồng và tự tại của ông:

Kìa núi nọ phau phau mây trắng
Tay kiếm cung mà nên dạng từ bi
Gót tiên theo đủng đỉnh một đôi dì
Bụt cũng nực cười ông ngất ngưởng
Được mất dương dương người tái thượng
Khen chê phơi phới ngọn đông phong

Khi ca, khi tửu, khi cắc, khi tùng
Không Phật, không tiên, không vướng tục
Chẳng Trái, Nhạc cũng vào phường Hàn, Phú

Từ khi ông trút bỏ áo quan để về nhà ở ẩn, ông đã thể hiện một thái độ khác người, phong cách của ông không giống ai, ông bình dân mà thể hiện một con người vô cùng bình dị và thể hiện một thái độ vô cùng gần gũi với tất cả mọi người, ông đã dùng những hình ảnh rất đỗi gần gũi, đó là một cuộc sống tự tại và cũng được hưởng lạc từ thiên nhiên, ông trở về sống bên cạnh những núi sông, mây trắng. Thái độ của ông khiến cho người đọc có một cái nhìn lạ, bởi nó khác thường so với những người khác, nhưng chính điều đó lại làm nên cuộc đời của ông khác lạ và mang lại cho ông một phong cách riêng, nó đặc trưng cho cá nhân và con người của ông. Ông không quan tâm đến những lời khen chê của người khác đối với ông đó đều là những chuyện nhỏ mà ông không quan tâm tới, ông say mê trong những cuộc chơi lạ kì và những vui thú của hát nói, có rượu ngon, có ca nhạc… Một cuộc sống đúng chất của an nhàn và hạnh phúc mỹ mãn, đây mới chính là cuộc sống tự do mà ông luôn mong muốn hướng tới, đó chính là một cuộc sống an nhàn, cuộc sống chỉ có ông, không có những điều gì làm cho cuộc đời của ông bị vướng bận cả, tất cả nó đều thể hiện một quan niệm sống đầy tự do của ông, với một lối sống tự tại, ông không thích bó buộc, mà ông đang sống một cuộc sống hòa nhập với thiên nhiên, đó là một điều có ý nghĩa vô cùng tốt đẹp, nó đem đến cho ông một cái nhìn đầy thiện cảm với cuộc sống của mình.

Tiếp theo đó là những lời mà ông tự cho rằng đó là cả cuộc đời của mình tuổi trẻ đã làm quan, ông không còn vướng bận điều gì, khi đã làm tròn trách nhiệm của mình với dân với nước, đó là những điều mà ông luôn trăn trở nhưng nay ông đã làm được và ông không còn điều gì phải hổ thẹn nữa:

Nghĩa vua tôi cho vẹn đạo sơ chung
Trong triều ai ngất ngưởng như ông!

Trong triều đình ông là duy nhất, và không ai có một thái độ ngất ngưởng như ông, đó là những điều mà ông đã nói đến trong tác phẩm của mình, thái độ đó đã mang lại cho người đọc cái nhìn bao quát nhất, về con người cũng như toàn bộ cuộc sống của ông, ông đã phải sống trọn tình nghĩa và giờ ông đang muốn hưởng một cuộc sống tự do và thoải mái nhất.

3. Giá trị nội dung và Giá trị nghệ thuật:

– Bài thơ khẳng định ngất ngưởng là cách Nguyễn Công Trứ thể hiện bản lĩnh cá nhân trong cuộc sống

– Cách gieo vần, các câu thơ thuần Hán , thuần Việt được đan cài vào nhau tạo nên nhịp điệu câu thơ

– Số âm tiết qua cách nói cách hát thể hiện sự phóng khoáng của cá nhân, nghệ thuật điệp từ