Biểu đồ đường là loại biểu đồ cơ bản nhất thể hiện tiến trình phát triển, động thái phát triển của một đối tượng hay một nhóm đối tượng nào đó qua thời gian. Mời các bạn tham khảo bài viết dưới đây để hiểu được cách vẽ biểu đồ đường và kỹ năng nhận xét biểu đồ đường.
Mục lục bài viết
1. Biểu đồ đường là gì?
Biểu đồ này thường được sử dụng để minh họa sự phát triển, thay đổi của một đối tượng qua thời gian. Ví dụ, trong lĩnh vực kinh doanh, biểu đồ đường thường được dùng để biểu diễn sự thay đổi của doanh thu hàng tháng hoặc hàng năm của một công ty.
Với biểu đồ đường, các điểm dữ liệu được kết nối bằng các đoạn thẳng, tạo thành đường cong liên tục thể hiện xu hướng phát triển. Các điểm này có thể được đánh dấu bằng hình tròn, hình vuông hoặc các biểu tượng khác để làm nổi bật hoặc phân biệt giữa các loại dữ liệu.
Ví dụ, nếu chúng ta muốn biểu diễn sự tăng trưởng của doanh số bán hàng hàng tháng của một cửa hàng trong năm vừa qua, chúng ta có thể tạo một biểu đồ đường. Mỗi điểm trên đồ thị có thể đại diện cho doanh số bán hàng trong mỗi tháng. Nếu tháng 1 doanh số là 100, tháng 2 là 120, và tiếp tục tăng lên thành 150 trong tháng 3, chúng ta sẽ có ba điểm trên đồ thị, và đường nối giữa chúng sẽ minh họa sự tăng trưởng liên tục của doanh số qua các tháng.
Biểu đồ đường cũng có thể được áp dụng trong nhiều lĩnh vực khác nhau như y tế, khoa học, hoặc giáo dục để minh họa sự thay đổi, xu hướng theo thời gian của dữ liệu.
2. Cách vẽ biểu đồ đường?
Cách 1:
– Bước đầu tiên trong quá trình xây dựng biểu đồ là phân tích kỹ lưỡng bảng số liệu và thực hiện các bước xử lí ban đầu trước khi tạo hệ trục tọa độ.
– Đối với việc xử lí bảng số liệu, có thể cần chuyển đổi các số liệu từ dạng tuyệt đối sang dạng tương đối. Điều này cực kỳ hữu ích khi muốn thể hiện tốc độ tăng trưởng, tốc độ gia tăng hoặc nhịp độ phát triển của các dữ liệu. Công thức cơ bản để tính tốc độ tăng trưởng là: Tốc độ tăng trưởng = (Giá trị năm sau / Giá trị năm gốc) x 100% (Năm gốc thường được chọn là điểm tham chiếu, 100%).
– Sau khi đã xử lí bảng số liệu, bước tiếp theo là phân tích chúng để tìm ra số lớn nhất và số nhỏ nhất, từ đó xây dựng hệ tọa độ phù hợp. Quan trọng là xác định tỉ lệ, phạm vi cần hiển thị trên biểu đồ để chọn kích thước khổ giấy thích hợp.
– Trước khi bắt đầu vẽ biểu đồ, việc đánh số chuẩn trên trục tung và chia khoảng cách đồng đều ở trục hoành là điều cần thiết. Lưu ý không tự ý sắp xếp thứ tự số liệu (trừ khi có yêu cầu cụ thể). Năm đầu tiên thường là trục tung và không có khoảng cách như trong biểu đồ cột. Để tạo nét mạch lạc cho biểu đồ, việc nối các điểm bằng đoạn thẳng nên được thực hiện cẩn thận để tránh nhầm lẫn.
– Khi biểu đồ đã hoàn tất, ghi chú thêm số liệu tại các điểm nếu cần thiết, cũng như ghi rõ đơn vị trên các trục tung và trục hoành. Việc hoàn chỉnh bảng chú giải và tên biểu đồ sẽ tăng tính rõ ràng và dễ hiểu cho người xem.
Cách 2:
– Bước đầu tiên để tạo biểu đồ là vẽ hệ trục tọa độ, nơi trục dọc biểu thị giá trị của các đối tượng như số lượng người, sản lượng, tỷ lệ phần trăm, và trục ngang biểu thị thời gian.
– Tiếp theo là xác định tỉ lệ phù hợp cho cả hai trục. Điều quan trọng là có sự cân đối giữa chiều cao của trục dọc và chiều dài của trục ngang để biểu đồ có tính thẩm mỹ và dễ hiểu.
– Bước thứ ba liên quan đến việc dựa vào dữ liệu của đề bài và tỉ lệ đã xác định để tính toán và đánh dấu các điểm trên hai trục. Khi ghi chú các năm trên trục ngang, cần lưu ý đến tỉ lệ (phải đáp ứng đúng tỉ lệ được quy định). Năm đầu tiên thường được đặt trên trục dọc.
– Cuối cùng, sau khi biểu đồ được hoàn thành, việc ghi chú các số liệu lên biểu đồ là cần thiết. Nếu sử dụng các kí hiệu, việc có một bảng chú giải sẽ giúp người xem hiểu rõ hơn. Cuối cùng, ghi tên cho biểu đồ sẽ hoàn thiện bước cuối cùng của quá trình tạo biểu đồ.
Cách 3:
– Để tạo biểu đồ, trước hết cần dựng hai trục chính: trục tung và trục hoành.
– Trục tung thường thể hiện trị số của các đối tượng, thường là tỉ lệ phần trăm, có thể từ 0 đến 100 hoặc các giá trị khác tùy thuộc vào yêu cầu cụ thể của đề bài. Trong khi đó, trục hoành biểu diễn thời gian theo năm, và góc tọa độ thường bắt đầu từ năm đầu tiên trong bảng số liệu.
– Sau đó, cần xác định toạ độ của các điểm tương ứng với từng năm theo dữ liệu có sẵn, sau đó nối các điểm đó lại để tạo thành đường biểu diễn và ghi chú trên các điểm có giá trị tương ứng.
– Trong trường hợp có hai hoặc nhiều đường biểu diễn, cần phân biệt rõ ràng giữa chúng và ghi chú theo thứ tự yêu cầu của đề bài. Ghi tên cho biểu đồ là bước cuối cùng.
Lưu ý rằng, khi vẽ nhiều đường biểu diễn có chung đơn vị, mỗi đường cần có kí hiệu riêng biệt và bảng chú giải tương ứng. Nếu có hai đường biểu diễn với đơn vị khác nhau, cần vẽ hai trục tung riêng biệt, mỗi trục thể hiện một đơn vị.
Trong trường hợp số liệu cho các đơn vị khác nhau, cần chuyển đổi số liệu từ tuyệt đối sang tương đối, thường dùng đơn vị phần trăm. Thông thường, số liệu năm đầu tiên sẽ được coi là 100%, và các số liệu sau đó sẽ được tính theo tỉ lệ so với năm đầu tiên. Sau đó, ta có thể vẽ đường biểu diễn dựa trên số liệu này.
Biểu đồ đường thường được sử dụng để minh họa sự biến đổi của các đại lượng địa lý trong thời gian dài và liên tục, hoặc để thể hiện tốc độ tăng trưởng.
Cách 4:
– Để tạo biểu đồ, ta cần bắt đầu bằng việc thiết lập trục tung và trục hoành.
– Trục tung thường phản ánh giá trị của các đối tượng (thường là tỷ lệ phần trăm), với góc tọa độ có thể là 0 hoặc một giá trị không vượt quá 100. Tuy nhiên, đôi khi trục tung không chỉ đơn thuần là tỷ lệ phần trăm mà có thể là các giá trị khác tùy thuộc vào yêu cầu cụ thể của bài toán.
– Trục hoành, trong khi đó, thường biểu thị thời gian theo năm và góc tọa độ sẽ trùng với năm đầu tiên được liệt kê trong bảng số liệu.
– Sau đó, cần xác định toạ độ của từng điểm tương ứng với mỗi năm theo dữ liệu có sẵn, sau đó nối các điểm đó lại để tạo thành đường biểu diễn và ghi chú trên các điểm có giá trị tương ứng.
– Trong trường hợp có hai đường trở lên, ta cần vẽ rõ ràng hai đường và ghi chú theo thứ tự yêu cầu.
– Cuối cùng, để hoàn chỉnh quá trình tạo biểu đồ, ta cần ghi tên cho biểu đồ ở phía dưới.
3. Kỹ năng nhận xét biểu đồ đường:
Cách phân tích biểu đồ đường
– Khi biểu diễn một đối tượng
Để nhận biết sự thay đổi từ năm đầu đến năm cuối, hãy so sánh các con số trong bảng số liệu: liệu đối tượng có tăng hay giảm? Nếu có tăng (hoặc giảm), mức độ tăng (hoặc giảm) là bao nhiêu? Hãy xem xét đường biểu diễn có tiếp tục đi lên (tăng) một cách liên tục hay không?
– Trường hợp có hai khả năng:
Nếu có sự liên tục, hãy chỉ ra giai đoạn nào tăng nhanh, giai đoạn nào tăng chậm. Trong trường hợp không liên tục: Xác định năm nào không duy trì được sự liên tục. Một vài lời giải thích cho sự biến đổi của đối tượng, giải thích những năm không duy trì sự liên tục.
– Khi biểu đồ có hai đường trở lên
Thực hiện nhận xét cho từng đường theo đúng thứ tự xuất hiện trong bảng số liệu: bắt đầu từ đường a, sau đó đến đường b, rồi c, d. Tiếp theo, tiến hành phân tích so sánh (cao, thấp,…), tìm mối quan hệ giữa các đường biểu diễn. Cuối cùng, đưa ra kết luận cùng với lời giải thích chi tiết.
