Bố mẹ ly hôn con có được chọn ở với ông bà được không?

Những năm gần đây tình trạng ly hôn trong các gia đình Việt Nam, đặc biệt là giới trẻ đang là một vấn đề nóng bỏng, được xã hội quan tâm. Nguyên nhân dẫn đến vợ chồng ly hôn có nhiều lý do như vợ chồng không hợp nhau về tính cách, do kết hôn quá sớm nên không tìm hiểu rõ về đối phương, mâu thuẫn mẹ chồng nàng dâu, mâu thuẫn về kinh tế gia đình… Ly hôn là dấu chấm hết cho một cuộc hôn nhân nhưng đó không chỉ là sự kết thúc của hai vợ chồng mà đôi khi nó còn gây ra những nỗi đau cho con cái, người phải chịu ảnh hưởng lớn nhất từ việc ly hôn của cha và mẹ chúng. Những đứa trẻ là kết quả của một cuộc hôn nhân hạnh phúc nhưng lại cũng chính là những người chịu thiệt thòi lớn nhất khi hôn nhân tan vỡ. Không còn sống chung với cả cha và mẹ, không nhân đầy đủ tình cảm từ cha mẹ mỗi ngày. Vì vậy đã đặt ra một vấn đề lớn đó là khi cha mẹ ly hôn con chung sẽ sống với ai? Liệu rằng bố mẹ ly hôn thì con có được ở với ông bà hay không?

Căn cứ pháp lý: Luật Hôn nhân và gia đình năm 2014.

1. Quy định của pháp luật hiện hành về việc trông nom, chăm sóc, nuôi dưỡng và giáo dục con chung sau khi cha mẹ ly hôn:

Theo quy định tại Điều 81 Luật Hôn nhân và Gia đình năm 2014 hiện hành có quy định về việc trông nom, chăm sóc, nuôi dưỡng và giáo dục con cái sau khi cha mẹ ly hôn như sau:

– Do là con chung của hai vợ chồng trong thời kỳ hôn nhân nên sau khi ly hôn thì cả hai vợ chồng vẫn có quyền và nghĩa vụ đối với con chung chưa thành niên hoặc con chung đã thành niên nhưng mất năng lực hành vi dân sự hoặc không có khả năng lao động và không có tài sản để tự nuôi bản thân mình;

– Về vấn đề người trực tiếp nuôi con:

+ Vợ chồng có thể tự thoả thuận với nhau về người trực tiếp nuôi con, chăm sóc con sau khi vợ chồng ly hôn và thoả thuận với nhau về quyền và nghĩa vụ với con sau khi ly hôn. Trong trường hợp vợ chồng không có thoả thuận hoặc không thể thoả thuận được về người trực tiếp nuôi dưỡng con thì Toà án sẽ quyết định một bên trực tiếp nuôi dưỡng con xét theo quyền lợi về mọi mặt để đảm bảo sự phát triển của con. Nếu con từ đủ 07 tuổi trở lên thì Toà án sẽ xem xét cả nguyện vọng của con để làm căn cứ phân chia người trực tiếp nuôi dưỡng con;

+ Trong trường hợp con chung dưới 36 tháng tuổi thì sẽ được giao cho người mẹ trực tiếp nuôi dưỡng chỉ trừ khi người mẹ không đủ điều kiện trực tiếp nuôi dưỡng, chăm sóc và giáo dục con hoặc giữa hai vợ chồng đã có thoả thuận khác đảm bảo lợi ích của con chung dưới 36 tháng tuổi.

Như vậy, sau khi cha mẹ ly hôn, người trực tiếp nuôi dưỡng con chung sẽ là cha hoặc mẹ của con mà không liên quan đến bất kỳ cá nhân nào khác. Cha mẹ trực tiếp nuôi dưỡng, chăm nom, giáo dục con chung phải đảm bảo các điều kiện về vật chất lẫn tinh thần để bảo đảm cho sự phát triển và các lợi ích khác cho con chung.

Vậy trong trường hợp nào thì con được chọn ở với ông bà hay trường hợp nào thì ông bà được quyền nuôi cháu khi bố mẹ chúng ly hôn?

2. Nghĩa vụ cấp dưỡng nuôi con sau khi ly hôn của cha/mẹ không trực tiếp nuôi con:

Căn cứ theo quy định tại khoản 2 Điều 82 Luật Hôn nhân và gia đình năm 2014 thì cấp dưỡng là nghĩa vụ của cha/mẹ không trực tiếp nuôi con. Việc thực hiện nghĩa vụ cấp dưỡng này được thực hiện liên tục và kéo dài cho đến khi con đủ tuổi thành niên và có khả năng lao động hoặc đã có tài sản để tự nuôi dưỡng bản thân mình.

Hiện nay, pháp luật không quy định về mức cấp dưỡng cụ thể của người không trực tiếp nuôi con mà chỉ căn cứ theo thoả thuận giữa người trực tiếp nuôi con và người không trực tiếp nuôi con. Theo đó, mức cấp dưỡng được xác định theo mức thu nhập và khả năng kinh tế thực tế của người có nghĩa vụ cấp dưỡng. Khi các bên không thoả thuận được về mức cấp dưỡng thì Toà án sẽ giải quyết và quy định về mức cấp dưỡng dựa theo khả năng của người có nghĩa vụ cấp dưỡng và chi phí nuôi con trên thực tế.

3. Bố mẹ ly hôn thì con có được chọn ở với ông bà không?

Ngày nay, nhiều gia đình khi bố mẹ ly hôn, ông bà nội, ông bà ngoại thường thương cháu và muốn trực tiếp nuôi cháu thay cho bố mẹ. Nhiều ông bà sợ việc bố mẹ chia ly, xa cách và thậm chí không nhìn mặt nhau và không cho cháu về thăm ông bà nội, ngoại nữa nên cũng muốn giành quyền nuôi con với bố mẹ của cháu. Vậy, ông bà có quyền giành quyền nuôi cháu khi bố mẹ ly hôn không? Và ngược lại, khi bố mẹ ly hôn, con không muốn sống chung với cả bố mẹ thì có thể chọn ở với ông bà được hay không?

Việc bố mẹ ly hôn và vấn đề nuôi con chung là câu chuyện đặt ra trong phạm vi của bố mẹ và con chung. Không có quy định pháp luật nào đặt ra quy định về việc chọn được lựa chọn ở với ông bà. Việc ông bà được nuôi cháu sau khi bố mẹ ly hôn chỉ được đặt ra khi có thay đổi về người trực tiếp nuôi con. Căn cứ theo quy định tại Điều 84 Luật Hôn nhân và gia đình năm 2014 thì việc thay đổi người trực tiếp nuôi con được thực hiện giải quyết khi có một trong các căn cứ được quy định như sau:

– Cha mẹ có thỏa thuận mới về việc thay đổi người trực tiếp nuôi con khi xét thấy việc thay đổi đó phù hợp với lợi ích của con chung. Sau khi có quyết định của Toà án về việc người trực tiếp nuôi con sau khi ly hôn mà vợ chồng xét thấy cần thay đổi người trực tiếp nuôi con để đảm bảo lợi ích tốt nhất cho con thì có thể yêu cầu Toà án quyết định thay đổi người trực tiếp nuôi con;

– Người trực tiếp nuôi con không còn đủ điều kiện để trực tiếp nuôi dưỡng, chăm sóc, trông nom và giáo dục con thì không chỉ người không trực tiếp nuôi dưỡng con được yêu cầu thay đổi người trực tiếp nuôi con mà những người thân thích, cơ quan quản lý nhà nước về gia đình/ trẻ em và Hội liên hiệp phụ nữ có thể yêu cầu thay đổi người trực tiếp nuôi con trong trường hợp này.

Tuy nhiên, theo quy định tại khoản 4 Điều 84 Luật Hôn nhân và gia đình hiện hành thì khi xét thấy cả cha và mẹ đều không có đủ điều kiện để trực tiếp nuôi con thì Toà án ra quyết định giao con cho người giám hộ trực tiếp nuôi dưỡng theo quy định của Bộ luật Dân sự hiện hành. Theo đó, căn cứ tại khoản 2 Điều 52 Bộ luật Dân sự năm 2015 thì trong trường hợp con không có anh, chị ruột có đủ điều kiện làm người giám hộ thì ông nội, bà nội, ông ngoại, bà ngoại sẽ là người giám hộ của con. Trong trường hợp này những người này sẽ thoả thuận cử một người hoặc một số người trong nhóm này sẽ làm người giám hộ cho con.

Như vậy, ông bà được nuôi dưỡng cháu khi bố mẹ ly hôn trong trường hợp ông, bà được xác định là người giám hộ của cháu và cả bố và mẹ đều không đủ điều kiện để trực tiếp nuôi dưỡng cháu của mình khi bố mẹ cháu ly hôn.

4. Con đang đi học đại học có được cha mẹ nuôi dưỡng sau khi ly hôn không?

Theo quy định tại khoản 1 Điều 81 của pháp luật về Hôn nhân và gia đình hiện hành thì khi cha mẹ ly hôn họ chỉ có nghĩa vụ trông nom, nuôi dưỡng, chăm sóc và giáo dục con chung đối với con chưa thành niên và con đã thành niên nhưng mất năng lực hành vi dân sự hoặc không có khả năng lao động và không có tài sản để tự nuôi bản thân mình.

Do đó đối với trường hợp con đang đi học đại học là đã ở độ tuổi thành niên nên không thuộc trường hợp được cha mẹ nuôi dưỡng sau khi ly hôn. Tuy nhiên, nếu con đang học đại học và ở độ tuổi thành niên mà mất khả năng lao động và không có tài sản để tự nuôi mình thì vẫn được cha mẹ nuôi dưỡng, chăm sóc sau khi ly hôn. Thông thường, tại Việt Nam bố mẹ vẫn tận tâm chăm lo con cái học đại học với tâm lý sợ con xa nhà đi học vất vả nên vẫn chu cấp và nuôi dưỡng hàng tháng như con chưa thành niên. Do đó, vấn đề con đang đi học đại học có được cha mẹ nuôi dưỡng sau khi ly hôn không thì thường sẽ do tình thương và sự thoả thuận riêng của vợ chồng sau khi ly hôn.