Bộ đề Đọc hiểu Đất nước của Nguyễn Khoa Điềm có đáp án chi tiết kèm theo, giúp các em học sinh có nhiều tài liệu học tập, rèn luyện kỹ năng giải các câu hỏi trong phần đọc hiểu trong kỳ thi THPT Quốc gia. Các bạn cùng tham khảo nhé!
Mục lục bài viết
1. Mẫu 1 đề đọc hiểu Đất nước (Nguyễn Khoa Điềm ):
Đất là nơi anh đến trường
Nước là nơi em tắm
Đất Nước là nơi ta hò hẹn
Đất Nước là nơi em đánh rơi chiếc khăn trong nỗi nhớ thầm
Đất là nơi “con chim phượng hoàng bay về hòn núi bạc”
Nước là nơi “con cá ngư ông móng nước biển khơi”
Thời gian đằng đẵng
Không gian mệnh mông
Đất Nước là nơi dân mình đoàn tụ
Đất là nơi Chim về
Nước là nơi Rồng ở
Lạc Long Quân và Âu Cơ
Đẻ ra đồng bào ta trong bọc trứng
Đọc đoạn thơ trên và thực hiện các yêu cầu sau:
Câu 1. Nêu ý chính của đoạn thơ.
Câu 2. Nêu ý nghĩa nghệ thuật chiết tự ( tách Đất Nước ) ở 2 câu đầu đoạn thơ đem lại hiệu quả nghệ thuật như thế nào?
Câu 3. Chất liệu dân gian được thể hiện như thế nào trong đoạn thơ?
Lời giải:
Câu 1: Nêu ý chính của đoạn thơ.
Đoạn thơ thể hiện một cách sâu sắc, tình cảm thiêng liêng của con người với đất nước. Tác giả đã sử dụng những hình ảnh, chi tiết giản dị, gần gũi để nói lên ý nghĩa thiêng liêng của đất nước, từ những điều nhỏ nhặt nhất trong cuộc sống hàng ngày cho đến những giá trị lịch sử, văn hóa sâu xa của dân tộc. Qua đó, khẳng định đất nước là nơi sinh ra, lớn lên và là cội nguồn sức mạnh của mỗi người dân.
Câu 2: Nêu ý nghĩa nghệ thuật chiết tự ( tách Đất Nước ) ở 2 câu đầu đoạn thơ đem lại hiệu quả nghệ thuật như thế nào?
Ý nghĩa nghệ thuật chiết tự: Việc tách từ “Đất Nước” thành “đất” và “nước” ở hai câu thơ đầu đã tạo ra những hiệu quả nghệ thuật đặc biệt:
- Làm rõ mối quan hệ giữa cá nhân và cộng đồng: Khi tách ra, “đất” và “nước” trở thành những hình ảnh cụ thể, gần gũi với cuộc sống thường ngày của mỗi người. Qua đó, tác giả nhấn mạnh rằng đất nước không chỉ là một khái niệm trừu tượng mà còn hiện hữu trong từng sinh hoạt, từng trải nghiệm của mỗi cá nhân.
- Tạo nên sự đa dạng về nghĩa: Từ “đất” và “nước” gợi ra nhiều ý nghĩa khác nhau: đất là nơi sinh sống, là cội nguồn; nước là nơi nuôi dưỡng, là biểu tượng của sự sống. Việc tách từ đã làm giàu thêm ý nghĩa của câu thơ, tạo nên nhiều lớp nghĩa sâu sắc.
- Tăng tính gợi hình, gợi cảm: Việc tách từ đã tạo ra những hình ảnh đối lập và bổ sung cho nhau, tạo nên một bức tranh sinh động, gợi cảm về đất nước.
- Nhấn mạnh tầm quan trọng của từng thành phần: Khi tách từ, tác giả đã nhấn mạnh tầm quan trọng của cả “đất” và “nước”, của cả yếu tố tự nhiên và yếu tố xã hội trong việc tạo nên một đất nước.
Câu 3: Chất liệu dân gian được thể hiện như thế nào trong đoạn thơ?
Chất liệu dân gian được thể hiện rõ nét trong đoạn thơ qua các hình ảnh, chi tiết sau:
- Hình ảnh thiên nhiên: “đất”, “nước”, “chim phượng hoàng”, “cá ngư ông”,… là những hình ảnh quen thuộc trong văn hóa dân gian Việt Nam.
- Truyền thuyết: Hình ảnh Lạc Long Quân và Âu Cơ, truyền thuyết về nguồn gốc dân tộc Việt Nam đã được sử dụng để khẳng định sự lâu đời và bền vững của dân tộc.
- Ngôn ngữ dân gian: Ngôn ngữ trong thơ giản dị, gần gũi với lời ăn tiếng nói hàng ngày của người dân.
- Cảm xúc dân tộc: Tình cảm yêu nước, tự hào dân tộc được thể hiện một cách chân thành, sâu sắc, gần gũi với tình cảm của người dân.
2. Mẫu 2 đề đọc hiểu Đất nước (Nguyễn Khoa Điềm):
Trong anh và em hôm nay
Đều có một phần Đất Nước
Khi hai đứa cầm tay
Đất Nước trong chúng mình hài hòa nồng thắm
Khi chúng ta cầm tay mọi người
Đất nước vẹn tròn, to lớn
Mai này con ta lớn lên
Con sẽ mang đất nước đi xa
Đến những tháng ngày mơ mộng
Em ơi em Đất Nước là máu xương của mình
Phải biết gắn bó san sẻ
Phải biết hóa thân cho dáng hình xứ sở
Làm nên Đất Nước muôn đời…
Đọc đoạn thơ trên và thực hiện các yêu cầu sau:
Câu 1. Nêu ý chính của đoạn thơ?
Câu 2. Mối quan hệ giữa anh và em với Đất Nước thể hiện như thế nào? Tại sao nói Đất Nước là máu xương của mình.
Câu 3. Viết một đoạn văn ngắn bày tỏ trách nhiệm của anh/chị với Đất Nước?
Lời giải:
Câu 1: Nêu ý chính của đoạn thơ?
Đoạn thơ khẳng định mối quan hệ mật thiết, gắn bó giữa cá nhân và đất nước. Tác giả nhấn mạnh rằng đất nước không chỉ là một khái niệm trừu tượng mà hiện hữu trong từng con người, trong mỗi mối quan hệ giữa người với người. Đất nước là máu xương, là cội nguồn, là lẽ sống của mỗi cá nhân. Đồng thời, đoạn thơ cũng gợi mở về trách nhiệm của mỗi người đối với đất nước, đó là gìn giữ, phát triển và làm rạng danh đất nước.
Câu 2: Mối quan hệ giữa anh và em với Đất Nước thể hiện như thế nào? Tại sao nói Đất Nước là máu xương của mình.
- Mối quan hệ giữa anh và em với Đất Nước: Trong đoạn thơ, mối quan hệ giữa anh và em với đất nước được thể hiện một cách sâu sắc, tình cảm. Đất nước không chỉ là nơi sinh sống mà còn là một phần không thể thiếu trong tâm hồn của mỗi người. Khi hai người yêu nhau, tình yêu của họ cũng là một biểu hiện của tình yêu đất nước. Khi họ nắm tay nhau, họ cảm nhận được sự hòa quyện giữa tình yêu đôi lứa và tình yêu đất nước.
- Tại sao nói Đất Nước là máu xương của mình:
Đất nước là cội nguồn: Con người được sinh ra và lớn lên trên mảnh đất quê hương. Đất nước là nơi nuôi dưỡng, chở che và cung cấp cho con người những điều kiện cần thiết để tồn tại và phát triển.
Đất nước là lịch sử: Lịch sử dân tộc, truyền thống văn hóa được lưu giữ và truyền lại qua nhiều thế hệ. Mỗi người đều mang trong mình một phần lịch sử dân tộc.
Đất nước là tương lai: Tương lai của đất nước gắn liền với tương lai của mỗi cá nhân. Mỗi người đều có trách nhiệm xây dựng và phát triển đất nước.
Việc nói “Đất nước là máu xương của mình” thể hiện một sự gắn bó sâu sắc, máu thịt giữa cá nhân và đất nước. Nó cho thấy đất nước không chỉ là một khái niệm trừu tượng mà còn là một phần không thể tách rời của mỗi con người.
Câu 3: Viết một đoạn văn ngắn bày tỏ trách nhiệm của anh/chị với Đất Nước?
Đất nước là mẹ, là cha, là tất cả những gì thiêng liêng nhất đối với tôi. Là một người con của đất Việt, tôi luôn ý thức sâu sắc về trách nhiệm của mình đối với quê hương. Trách nhiệm đó không chỉ là lời nói mà còn là những hành động cụ thể. Tôi sẽ cố gắng học tập thật tốt, rèn luyện bản thân để trở thành một công dân có ích cho xã hội. Tôi sẽ luôn yêu thương và bảo vệ đất nước, góp phần xây dựng một đất nước giàu đẹp, văn minh. Tôi sẽ truyền dạy cho thế hệ trẻ tình yêu quê hương, đất nước, để họ luôn nhớ về nguồn cội và cùng nhau xây dựng một tương lai tươi sáng cho dân tộc.
3. Mẫu số 3 đề đọc hiểu Đất nước của Nguyễn Khoa Điềm:
Những người vợ nhớ chồng còn góp cho Đất Nước những núi Vọng Phu
Cặp vợ chồng yêu nhau góp nên hòn Trống Mái
Gót ngựa của Thánh Gióng đi qua còn trăm ao đầm để lại
Chín mươi chín con voi góp mình dựng Đất tổ Hùng Vương
Những con rồng nằm im góp dòng sông xanh thẳm
Người học trò nghèo giúp cho Đất Nước mình núi Bút non Nghiên.
Con cóc, con gà quê hương cùng góp cho Hạ Long thành thắng cảnh
Những người dân nào đã góp tên Ông Đốc, Ông Trang, Bà Đen, Bà Điểm
Và ở đâu trên khắp ruộng đồng gò bãi
Chẳng mang một dáng hình, một ao ước, một lối sống ông cha
Ôi Đất Nước sau bốn ngàn năm đi đâu ta cũng thấy
Những cuộc đời đã hóa núi sông ta…
Đọc đoạn thơ trên và thực hiện các yêu cầu sau:
Câu 1. Nêu ý chính của đoạn thơ.
Câu 2. Sự hoá thân của Nhân Dân vào dáng hình Đất Nước thể hiện qua những từ ngữ nào? Nêu hiệu quả nghệ thuật của những từ ngữ đó.
Câu 3. Viết đoạn văn ngắn bày tỏ suy nghĩ về vai trò của Nhân Dân trong công cuộc xây dựng và bảo vệ Tổ quốc.
Lời giải:
Câu 1: Nêu ý chính của đoạn thơ.
Đoạn thơ khẳng định đất nước là kết quả của sự đóng góp, hi sinh của biết bao thế hệ người dân. Mỗi cá nhân, mỗi sự kiện lịch sử đều góp phần tạo nên dáng hình, vẻ đẹp và linh hồn của đất nước. Qua đó, tác giả nhấn mạnh ý nghĩa thiêng liêng của đất nước và vai trò quan trọng của nhân dân trong việc xây dựng và bảo vệ tổ quốc.
Câu 2: Sự hóa thân của Nhân Dân vào dáng hình Đất Nước thể hiện qua những từ ngữ nào? Nêu hiệu quả nghệ thuật của những từ ngữ đó.
- Những từ ngữ thể hiện sự hóa thân: “góp”, “hóa”, “dựng”, “nằm im”, “góp mình”, “góp tên”.
- Hiệu quả nghệ thuật:
Tạo hình ảnh sinh động: Các động từ “góp”, “dựng”, “nằm im” gợi tả một quá trình sáng tạo, xây dựng đầy gian nan nhưng cũng rất hào hùng.
Nhân hóa: Việc dùng các động từ này cho những sự vật, hiện tượng tự nhiên như núi, sông, động vật… tạo nên hiệu quả nghệ thuật nhân hóa, giúp cho chúng trở nên gần gũi, sinh động hơn.
Khẳng định sự gắn bó mật thiết: Các từ ngữ này cho thấy sự gắn bó chặt chẽ giữa con người và đất nước, giữa cá nhân và cộng đồng. Mỗi cá nhân đều là một phần của đất nước và đều góp phần tạo nên vẻ đẹp của đất nước.
Thể hiện sự đa dạng trong đóng góp: Từ những hành động lớn lao như dựng nước đến những hành động nhỏ bé như góp tên, tất cả đều có ý nghĩa quan trọng trong việc xây dựng đất nước.
Câu 3: Viết đoạn văn ngắn bày tỏ suy nghĩ về vai trò của Nhân Dân trong công cuộc xây dựng và bảo vệ Tổ quốc.
Đất nước là một bức tranh muôn màu, được vẽ nên bởi chính bàn tay, tâm hồn của nhân dân. Từ những câu chuyện truyền thuyết xa xưa về các vị vua Hùng, Lạc Long Quân, Âu Cơ cho đến những câu chuyện đời thường về những người dân lao động, tất cả đều góp phần tạo nên linh hồn của dân tộc. Mỗi con người, dù ở bất kỳ vị trí nào, đều có thể góp một phần nhỏ bé của mình vào công cuộc xây dựng và bảo vệ Tổ quốc. Đó có thể là những hành động lớn lao như chiến đấu bảo vệ đất nước, hoặc những việc làm nhỏ bé như chăm lo cho gia đình, học tập, làm việc. Quan trọng là mỗi người đều có ý thức trách nhiệm với cộng đồng, với đất nước. Nhân dân chính là lực lượng tạo nên sức mạnh của đất nước, là chỗ dựa vững chắc cho Tổ quốc. Vì vậy, mỗi người dân Việt Nam cần luôn ghi nhớ và phát huy truyền thống yêu nước, đoàn kết, tương thân tương ái của dân tộc.
4. Mẫu số 4 đề đọc hiểu Đất nước của Nguyễn Khoa Điềm:
Em ơi em!
Họ đã sống và chết
Hãy nhìn rất xa
Giản dị và bình tâm
Vào bốn ngàn năm Đất Nước
Không ai nhớ mặt đặt tên
Năm tháng nào cũng người người lớp
Nhưng họ đã làm ra Đất Nước lớp
Họ giữ và truyền cho ta hạt lúa ta trồng
Con gái, con trai bằng tuổi chúng ta
Họ truyền lửa cho mỗi nhà từ hòn than
Cần cù làm lụng qua con cúi
Khi có giặc người con trai ra trận
Họ truyền giọng điệu mình cho con tập
Người con gái trở về nuôi cái cùng con nói
Ngày giặc đến nhà thì đàn bà cũng
Họ gánh theo tên xã, tên làng trong mỗi đánh chuyến di dân
Nhiều người đã trở thành anh hùng
Họ đắp đập be bờ cho người sau trông
Nhiều anh hùng cả anh và em đều nhớ cây hái trái
Những em biết không
Có ngoại xâm thì chống ngoại xâm
Có biết bao người con gái, con trai
Có nội thù thì vùng lên đánh bại.
Trong bốn ngàn lớp người giống ta lứa tuổi
Đọc đoạn thơ trên và thực hiện các yêu cầu sau:
Câu 1. Nêu ý chính của đoạn thơ ?
Câu 2. Khi nhìn Vào bốn ngàn năm Đất Nước, nhà thơ đã phát hiện điều gì mới mẻ về người làm nên Đất Nước?
Câu 3. Nêu hiệu quả nghệ thuật của phép điệp cấu trúc : Họ giữ … Họ truyền …Họ gánh …Họ đắp đập …
Lời giải:
Câu 1: Nêu ý chính của đoạn thơ?
Đoạn thơ khẳng định đất nước là thành quả lao động, hi sinh của biết bao thế hệ người dân. Những con người ấy, dù có tên tuổi hay vô danh, đều đã góp phần xây dựng và bảo vệ đất nước. Họ là những người anh hùng thầm lặng, đã cống hiến cả cuộc đời mình cho quê hương. Qua đó, tác giả nhấn mạnh ý nghĩa thiêng liêng của đất nước và vai trò quan trọng của nhân dân trong việc tạo nên lịch sử dân tộc.
Câu 2: Khi nhìn Vào bốn ngàn năm Đất Nước, nhà thơ đã phát hiện điều gì mới mẻ về người làm nên Đất Nước?
Khi nhìn vào bốn ngàn năm lịch sử đất nước, nhà thơ đã phát hiện ra những điều mới mẻ về những người làm nên đất nước:
- Tính bình dị, giản dị: Họ là những người bình thường, không có gì đặc biệt, nhưng lại đóng góp rất lớn cho đất nước.
- Tinh thần hy sinh cao cả: Họ sẵn sàng hy sinh cả tính mạng để bảo vệ tổ quốc.
- Vai trò quan trọng của người phụ nữ: Không chỉ có nam giới mà cả phụ nữ cũng đóng vai trò quan trọng trong công cuộc xây dựng và bảo vệ đất nước.
- Sự kế thừa và phát triển: Mỗi thế hệ đều kế thừa và phát triển những giá trị mà thế hệ trước để lại.
Câu 3: Nêu hiệu quả nghệ thuật của phép điệp cấu trúc : Họ giữ … Họ truyền …Họ gánh …Họ đắp đập …
Hiệu quả nghệ thuật:
- Nhấn mạnh sự kế thừa và phát triển: Phép điệp cấu trúc “Họ giữ… Họ truyền… Họ gánh… Họ đắp đập…” nhấn mạnh sự kế thừa và phát triển không ngừng của dân tộc. Mỗi thế hệ đều tiếp nối công việc của thế hệ trước và làm cho nó ngày càng hoàn thiện hơn.
- Tạo nhịp điệu đều đặn: Phép điệp tạo nên một nhịp điệu đều đặn, dồn dập, tạo cảm giác mạnh mẽ, hùng tráng.
- Khái quát hóa vai trò của con người: Phép điệp cấu trúc giúp khái quát hóa vai trò của con người trong quá trình xây dựng và bảo vệ đất nước.
- Tăng tính biểu cảm: Phép điệp giúp tăng cường tính biểu cảm cho đoạn thơ, tạo nên ấn tượng sâu sắc trong lòng người đọc.
5. Mẫu số 5 đề đọc hiểu Đất nước của Nguyễn Khoa Điềm:
Để Đất Nước này là Đất Nước Nhân dân
Đất Nước của Nhân dân, Đất Nước của ca dao thần thoại
Dạy anh biết “yêu em từ thuở trong nôi”
Biết quý công cầm vàng những ngày lặn lội
Biết trồng tre đợi ngày thành gậy
Đi trả thù mà không sợ dài lâu
Ôi những dòng sông bắt nước từ đâu
Mà khi về Đất Nước mình thì bắt lên câu hát
Người đến hát khi chèo đò, kéo thuyền vượt thác
Gợi trăm màu trên trăm dáng sông xuôi…
*Đọc đoạn thơ trên và thực hiện các yêu cầu sau:
Câu 1. Nêu ý chính của đoạn thơ
Câu 2. Tại sao tác giả khẳng định: Đất Nước của Nhân dân, Đất Nước của ca dao thần thoại
Câu 3. Qua đoạn thơ, xác định Nhân Dân dạy những điều gì? Nêu ý nghĩa của những lời dạy đó.
Lời giải:
Câu 1: Nêu ý chính của đoạn thơ
Đoạn thơ khẳng định đất nước là của nhân dân, được xây dựng và gìn giữ bởi chính những con người bình dị. Đất nước là nơi thấm đượm tinh thần của ca dao, thần thoại, là nơi nuôi dưỡng những tâm hồn yêu nước, kiên cường. Qua đó, tác giả muốn nhấn mạnh vai trò quan trọng của nhân dân trong việc tạo nên và phát triển đất nước.
Câu 2: Tại sao tác giả khẳng định: Đất Nước của Nhân dân, Đất Nước của ca dao thần thoại
- Đất nước là của nhân dân: Vì đất nước được tạo nên bởi sức lao động, trí tuệ và cả máu xương của nhân dân. Từ những việc làm nhỏ nhặt hàng ngày cho đến những cuộc chiến tranh bảo vệ Tổ quốc, nhân dân luôn là lực lượng chủ yếu.
- Đất nước của ca dao thần thoại: Vì ca dao, thần thoại là những tinh hoa văn hóa dân gian, phản ánh đời sống, tâm hồn và ước mơ của người dân. Những câu ca dao, những truyền thuyết thần thoại đã thấm sâu vào tâm hồn người Việt, trở thành một phần máu thịt của dân tộc.
Câu 3: Qua đoạn thơ, xác định Nhân Dân dạy những điều gì? Nêu ý nghĩa của những lời dạy đó
Qua đoạn thơ, nhân dân đã dạy cho chúng ta những điều sau:
- Yêu thương và trân trọng: “Dạy anh biết “yêu em từ thuở trong nôi”” thể hiện tình yêu chân thành, sâu sắc và sự trân trọng đối với cuộc sống, con người.
- Cần cù, chịu khó: “Biết quý công cầm vàng những ngày lặn lội” nói về sự cần cù, chịu khó trong lao động.
- Kiên trì, bền bỉ: “Biết trồng tre đợi ngày thành gậy” thể hiện ý chí kiên trì, bền bỉ, sẵn sàng vượt qua khó khăn để đạt được mục tiêu.
- Yêu nước, chống ngoại xâm: “Đi trả thù mà không sợ dài lâu” thể hiện tinh thần yêu nước, sẵn sàng hy sinh vì Tổ quốc.
- Tinh thần lạc quan, yêu đời: Những câu hát, điệu múa trên sông nước thể hiện tinh thần lạc quan, yêu đời của người dân.
Ý nghĩa của những lời dạy:
- Giúp con người sống có lý tưởng: Những lời dạy này giúp con người có lý tưởng sống cao đẹp, hướng đến những giá trị tốt đẹp.
- Giúp con người vượt qua khó khăn: Những lời dạy giúp con người có sức mạnh để vượt qua mọi khó khăn, thử thách.
- Giúp con người sống có trách nhiệm: Những lời dạy giúp con người có trách nhiệm với bản thân, gia đình và xã hội.
- Giúp con người gìn giữ bản sắc dân tộc: Những lời dạy giúp con người gìn giữ và phát huy những giá trị truyền thống tốt đẹp của dân tộc.
THAM KHẢO THÊM:
