Thuyết trình về quy luật mâu thuẫn trong Triết học siêu hay

1. Quy luật mâu thuẫn là gì?

– Mâu thuẫn, theo từ điển tiếng Việt, được hiểu là tình trạng xung đột, đối chọi trực tiếp hoặc tình trạng trái ngược nhau, phủ định nhau về một khía cạnh nào đó. Nó là sự xung đột hoặc tình trạng đối lập, khiến cho một sự vật hoặc hiện tượng trải qua sự biến đổi và phát triển.

– Quy luật mâu thuẫn, một trong những nguyên tắc cơ bản của phép biện chứng duy vật và biện chứng duy vật lịch sử, khẳng định rằng mọi sự vật và hiện tượng tồn tại và phát triển bên trong một trạng thái mâu thuẫn. Còn được gọi là quy luật thống nhất và đấu tranh của các mặt đối lập.

– Quy luật mâu thuẫn:

Xác định rõ ràng sự tồn tại của mâu thuẫn bên trong mọi sự vật và hiện tượng.

Chỉ ra sự đấu tranh giữa các mặt đối lập, là nguồn gốc và động lực của sự vận động, phát triển.

Quy luật mâu thuẫn không chỉ là một trong ba quy luật cơ bản của phép biện chứng duy vật mà còn là cơ sở để nhận thức các phạm trù và quy luật khác của phép biện chứng duy vật. Nắm vững nó giúp hình thành phương pháp tư duy khoa học, khám phá bản chất của sự vật và hiện tượng, cũng như giải quyết mọi mâu thuẫn nảy sinh.

2. Nội dung của quy luật mâu thuẫn:

Quy luật mâu thuẫn là một khía cạnh quan trọng của triết lý duy vật – dialektik, và nói lên về sự tương tác và xung đột giữa các mặt đối lập trong sự vật và hiện tượng. Đây không chỉ là một quy luật về sự tồn tại của mâu thuẫn mà còn là quy luật về cách mà mâu thuẫn này đóng vai trò như một nguồn động lực quan trọng trong quá trình vận động và phát triển.

– Giai đoạn 1 (Giai đoạn khác nhau):

Khi sự vật hoặc hiện tượng mới xuất hiện, mâu thuẫn thường được biểu hiện thông qua sự khác nhau giữa các mặt đối lập. Đây là giai đoạn ban đầu của quy luật, nơi mâu thuẫn bắt đầu trở nên rõ ràng.

– Giai đoạn 2 (Giai đoạn từ khác nhau chuyển thành mâu thuẫn):

Trong quá trình vận động và phát triển, các mặt đối lập thường phát triển theo hướng trái ngược và xung đột lẫn nhau ở giai đoạn 1. Sự khác nhau chuyển thành mâu thuẫn, làm tăng cường sự phát triển và biến đổi.

– Giai đoạn 3 (Giai đoạn giải quyết mâu thuẫn):

Khi hai mặt đối lập xung đột mạnh mẽ, nếu có điều kiện, chúng có thể chuyển hoá hoặc triệt tiêu lẫn nhau. Kết quả là sự vật hoặc hiện tượng chuyển sang trạng thái mới, hình thành một mẫu thuẫn mới. Mâu thuẫn giải quyết khiến cho hai mặt đối lập cũ bị phá hủy, và sự thống nhất giữa hai mặt mới được tạo ra.

Quan hệ giữa mâu thuẫn biện chứng và sự vận động, phát triển của sự vật, hiện tượng là rõ ràng. Mâu thuẫn giữa các mặt đối lập là nguồn gốc, và đấu tranh giữa chúng là động lực bên trong của sự vận động và phát triển.

– Sự thống nhất và đấu tranh:

Sự thống nhất giữa các mặt đối lập có tính tạm thời, nghĩa là tồn tại trong trạng thái đứng yên tương đối của sự vật, hiện tượng.

Sự đấu tranh giữa các mặt đối lập có tính tuyệt đối, phá vỡ sự ổn định tương đối và dẫn đến sự chuyển hoá về chất của chúng. Tính tuyệt đối của sự đấu tranh liên quan chặt chẽ đến sự tự thân vận động và phát triển không ngừng của sự vật, hiện tượng trong thế giới vật chất.

Vì vậy, quy luật mâu thuẫn không chỉ mô tả sự tồn tại của mâu thuẫn mà còn nêu rõ về cách mâu thuẫn này định hình và thúc đẩy quá trình biến đổi và phát triển trong thế giới xung quanh chúng ta.

3. Nguyên tắc phương pháp luận trong hoạt động nhận thức và hoạt động thực tiễn:

Nguyên tắc phương pháp luận đóng vai trò quan trọng trong quá trình nhận thức sự vật và thực hiện hoạt động thực tiễn. Trong khám phá và đánh giá thế giới xung quanh, quy luật thống nhất và đấu tranh giữa các mặt đối lập là một bộ phận quan trọng, hỗ trợ quá trình đưa ra nhận thức chính xác và tìm kiếm giải pháp hợp lý cho những thách thức và vấn đề phức tạp.

– Quy luật thống nhất và đấu tranh: nền tảng nhận thức đúng bản chất

Quy luật thống nhất và đấu tranh giữa các mặt đối lập chính là nguyên tắc hướng dẫn chúng ta đến sự hiểu biết sâu sắc về bản chất của sự vật và hướng dẫn cách tiếp cận thực tế thông qua nghiên cứu sâu rộng. Điều này đặt ra yêu cầu tìm hiểu mâu thuẫn bên trong sự vật và hiện tượng, bằng cách xác định thể thống nhất của những mặt trái ngược và tìm kiếm những mối liên hệ tác động giữa chúng.

– Phân tích mâu thuẫn: đòi hỏi nghiên cứu sâu sắc

Quy luật mâu thuẫn yêu cầu sự chú ý đặc biệt khi phân tích mâu thuẫn để hiểu rõ quá trình phát triển của từng khía cạnh mâu thuẫn. Điều này bao gồm việc xem xét vai trò, vị trí và mối quan hệ giữa các mặt mâu thuẫn. Quá trình phát triển, mối quan hệ tác động qua lại, và điều kiện chuyển hoá giữa các mặt đối lập là chìa khóa để hiểu đúng về sự vật và hiện tượng.

– Giải quyết mâu thuẫn: sự chín muồi và hiệu quả

Quy luật mâu thuẫn là hướng dẫn rằng giải quyết mâu thuẫn không nên áp đặt, phải tuân theo quy luật tự nhiên của sự vật và hiện tượng. Mọi giải pháp chỉ có thể thực hiện khi có đủ điều kiện chín muồi, không được áp đặt hoặc làm mất đi sự tự nhiên của mâu thuẫn. Quá trình này yêu cầu sự điều chỉnh, không nóng vội, và cần sự trí tuệ trong việc tìm kiếm giải pháp thích hợp.

Tóm lại, nguyên tắc phương pháp luận dựa trên quy luật thống nhất và đấu tranh là chìa khóa để mở ra nhận thức đúng bản chất và giải quyết mâu thuẫn một cách hiệu quả trong hoạt động nhận thức và thực tiễn.

4. Phân loại mâu thuẫn:

Mâu thuẫn, như một yếu tố cơ bản trong quá trình phát triển và tồn tại, có thể được phân loại dựa trên nhiều khía cạnh, từ mối quan hệ nội tại đến tác động đối với sự vật và hiện tượng, và từ vai trò quyết định đến mức độ quan trọng trong giai đoạn nhất định.

– Phân loại dựa trên mối quan hệ nội tại và ngoại tại

Mâu thuẫn bên trong: đây là sự xung đột, tương tác giữa các khía cạnh, khuynh hướng đối lập ngay trong bản thân sự vật hoặc hiện tượng. Mâu thuẫn này trực tiếp chi phối quá trình vận động và phát triển của chúng.

Mâu thuẫn bên ngoài: sự xung đột diễn ra trong mối liên hệ giữa các sự vật, hiện tượng khác nhau. Mặc dù ảnh hưởng đến tồn tại và phát triển của sự vật, nhưng để phát huy tác động, mâu thuẫn này phải thông qua mâu thuẫn bên trong.

– Phân loại dựa trên vai trò trong giai đoạn nhất định

– Mâu thuẫn chủ yếu: nổi lên hàng đầu trong một giai đoạn cụ thể của phát triển sự vật, hiện tượng. Quyết định việc giải quyết mâu thuẫn này sẽ mở đường cho giải quyết những mâu thuẫn khác ở cùng giai đoạn, đóng vai trò quan trọng.

-Mâu thuẫn thứ yếu: không đóng vai trò quyết định trong quá trình vận động và phát triển. Tuy nhiên, đôi khi ranh giới giữa mâu thuẫn chủ yếu và thứ yếu là tương đối và phụ thuộc vào ngữ cảnh cụ thể.

– Phân loại dựa trên tính chất của lợi ích cơ bản trái ngược nhau

Mâu thuẫn đối kháng: nảy sinh giữa các giai cấp, tập đoàn, hoặc xu hướng xã hội có lợi ích cơ bản đối lập nhau. Là mâu thuẫn giữa giai cấp bóc lột và bị bóc lột, giữa thống trị và bị trị.

Mâu thuẫn không đối kháng: diễn ra giữa những giai cấp, tập đoàn, hoặc xu hướng xã hội có lợi ích cơ bản không đối lập nhau. Có thể coi những mâu thuẫn này là cục bộ, tạm thời, và chúng không đóng vai trò chủ đạo trong quá trình phát triển.

5. Vai trò của mâu thuẫn biện chứng đối với sự vận động và phát triển:

Mâu thuẫn biện chứng, theo lý thuyết duy vật, được xem là lực đẩy chính, nguồn gốc và cũng là động lực cuối cùng đằng sau sự vận động và phát triển của mọi sự vật, hiện tượng. Điều này xuất phát từ sự tương tác phức tạp giữa chúng và giữa các yếu tố đối lập bên trong chúng.

– Sự tác động lẫn nhau giữa các sự vật, hiện tượng:

Sự vận động bắt nguồn từ tác động lẫn nhau giữa các sự vật và hiện tượng. Nếu không có sự tương tác này, thế giới sẽ trở nên tĩnh lặng và không có sự biến đổi. Điều này bao gồm cả mối liên hệ giữa các yếu tố vật chất, năng lượng và các quy luật tự nhiên. Sự tác động lẫn nhau này định hình và tạo ra các biến đổi, diễn biến trong quá trình phát triển.

– Sự tác động lẫn nhau giữa các mặt đối lập:

Tuy nhiên, mạnh mẽ hơn, là sự tác động lẫn nhau giữa các mặt đối lập bên trong mỗi sự vật, hiện tượng. Mâu thuẫn giữa các yếu tố đối lập này là động lực chủ đạo của sự vận động và phát triển. Nó không chỉ tạo ra sự thay đổi, mà còn kích thích sự tiến bộ và đổi mới.

Nhìn chung, mâu thuẫn biện chứng không chỉ là khía cạnh tất yếu mà còn là bản chất tạo nên sự đa dạng, sự biến đổi và sự phát triển trong thế giới tự nhiên và xã hội. Nó là nguồn năng lượng và động lực, duy trì và thúc đẩy sự sống và sự vững mạnh của mọi hệ thống phức tạp.